Η «κυβερνητική αεροπειρατεία» της Κυριακής στην πτήση Αθήνα-Βίλνιους, έφερε στο προσκήνιο τον ρόλο της ενέργειας και των αγωγών στο γεωπολιτικό παιχνίδι που κρατάει όρθιο επί δύο σχεδόν δεκαετίες το αυταρχικό καθεστώς Λουκασένκο.
Η Λευκορωσία είναι μία από τις λίγες χώρες που στερούνται πετρελαίου και φυσικού αερίου, αλλά η οικονομία της περιστρέφεται γύρω από αυτές. Ένας σημαντικός παράγοντας που βοηθά στην εξήγηση αυτής της φαινομενικής αντίφασης είναι το γεγονός ότι η χώρα έχει πολλά μεγάλα κομμάτια υποδομής πετρελαιοβιομηχανίας που έχουν απομείνει από τη Σοβιετική εποχή - δύο διυλιστήρια και δίκτυα αγωγών που μεταφέρουν ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο στην Ευρώπη. Οι αγωγοί της Μόσχας που στέλνουν ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο προς και μέσω της Λευκορωσίας έχουν επιτρέψει εδώ και πολύ καιρό τη Ρωσία να είναι ουσιαστικά ο μοναδικός προμηθευτής της ενέργειας του γείτονά της. Ταυτόχρονα, τα διυλιστήρια Naftan και Mozyr επέτρεψαν στη Λευκορωσία να δημιουργήσει προϊόντα προστιθέμενης αξίας, όπως βενζίνη για πώληση στη Ρωσία και σε άλλες χώρες. Όμως μαζί, οι δραστηριότητες αυτών των διυλιστηρίων αντιπροσωπεύουν τώρα το 19% των συνολικών εσόδων της Λευκορωσίας.
Το Naftan, το οποίο άνοιξε το 1958, είναι το παλαιότερο και μεγαλύτερο διυλιστήριο στην περιοχή της Λευκορωσίας. Η κρατική εγκατάσταση, η οποία μπορεί να μετατρέπει 12 εκατομμύρια τόνους αργού πετρελαίου ετησίως σε άλλα προϊόντα, βρίσκεται σε μια στρατηγική τοποθεσία στον ποταμό Divne. Η κυβέρνηση έχει αναβαθμίσει το Naftan αρκετές φορές για να βελτιώσει τη λειτουργική του απόδοση, από 70% στη δεκαετία του 1970 σε 95% σήμερα.
Το διυλιστήριο πετρελαίου Mozyr, το οποίο διυλίζει οκτώ εκατομμύρια τόνους πετρελαίου ετησίως, άρχισε να λειτουργεί το 1975. Το 1994, έγινε μέρος μιας κοινής επιχείρησης Λευκορωσίας-Ρωσίας γνωστή ως Slavneft. Η εταιρεία διατηρεί την πλειοψηφική κυριότητα του Mozyr, με την κυβέρνηση της Λευκορωσίας να κατέχει το 42,5%και τους υπαλλήλους και άλλα άτομα 14,5%.
Και τα δύο διυλιστήρια λαμβάνουν το πετρέλαιο τους από τη Ρωσία, μέσω του αγωγού Druzhba (Φιλία). Ο μεγαλύτερος αγωγός πετρελαίου στον κόσμο, εκτείνεται από τη δυτική Σιβηρία έως τη Λευκορωσία και την Ευρώπη. Ο αγωγός παρέχει στη Λευκορωσία 24 εκατομμύρια τόνους πετρελαίου ετησίως, ενώ στέλνει άλλους 40 εκατομμύρια τόνους στην Ευρώπη. Η Ρωσία στέλνει το ένα τέταρτο όλων των εξαγωγών πετρελαίου στην Ουκρανία, τη Λευκορωσία και την Ευρώπη μέσω του Druzhba, με το ένα τρίτο να πηγαίνει κυρίως στην Πολωνία και τη Γερμανία.
Η Λευκορωσία αγοράζει επίσης περίπου 20 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) ρωσικού αερίου ετησίως και μεταφέρει ετησίως 39 bcm ρωσικού αερίου στην Ευρώπη. Αυτοί οι όγκοι ρέουν κυρίως μέσω του αγωγού Yamal-Europe, που ανήκει στον ρωσικό κρατικό κολοσσό Gazprom. Από τα 39 bcm ρωσικού αερίου που προορίζονται για Ευρωπαίους πελάτες και διέρχονται από τη Λευκορωσία, τα 32 bcm πηγαίνουν στην Πολωνία, τη Γερμανία, τις Κάτω Χώρες και το Βέλγιο. Μέσω των δικτύων της Λευκορωσίας και της Ουκρανίας μεταφέρεται το σύνολο του αερίου στην Ευρώπη.
Η Gazprom ελέγχει τον αγωγό Northern Lights. Το τμήμα που διέρχεται από την Λευκορωσία ανήκει στην τοπική θυγατρική της Ρωσίας την Gazprom Transgaz Belarus (πρώην Beltransgaz). Το τμήμα του Northern Lights που βρίσκεται στη Λευκορωσία παραδίδει 7 bcm ρωσικού αερίου στην Ουκρανία, την Πολωνία, τη Λιθουανία και στον θύλακα του Καλίνινγκραντ που έχει η Ρωσία στη Βόρεια θάλασσα. Η Gazprom απέκτησε το μερίδιο πλειοψηφίας στο Gazprom Transgaz Belarus το 2012, με αντάλλαγμα εκπτώσεις στην τιμή του φυσικού αερίου που προμήθευε στη Λευκορωσία.
Η σημασία του ενεργειακού τομέα για τη συνολική οικονομία της Λευκορωσίας είναι δύσκολο να εκτιμηθεί. Στην πραγματικότητα, είναι το κλειδί για την επιβίωσή του. Το κράτος της Λευκορωσίας λαμβάνει ένα σημαντικό μερίδιο των εσόδων του από την πώληση προϊόντων που προέρχονται από ρωσικό αργό πετρέλαιο, την επανεξαγωγή ρωσικού πετρελαίου και από τη χρέωση στη Ρωσία τέλους διαμετακόμισης για την αποστολή δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων φυσικού αερίου ετησίως στην Ουκρανία και την Ευρώπη μέσω των δικτύων αγωγών της Λευκορωσίας. Η Λευκορωσική Επιτροπή Στατιστικής αναφέρει ότι η Λευκορωσία κερδίζει 1,1 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως από την πώληση προϊόντων εξευγενισμένου πετρελαίου και 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων το χρόνο από την αποστολή ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου σε άλλες χώρες.
