της Σύλβιας Χριστοφόρου
Οι καταστροφικές πυρκαγιές των τελευταίων ημερών στη Δυτική Αττική και τη Ρόδο, εκτός από το δυσβάσταχτο κόστος της κλιματικής κρίσης, επαναφέρουν στο προσκήνιο και ένα ακόμα θέμα, το οποίο δυνητικά μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην εξέλιξη της ενεργειακής μετάβασης.
Την Κυριακή ένα από τα δημοφιλέστερα θέματα μεταξύ των χρηστών του ελληνικού twitter αφορούσε σε μεγάλο κατασκευαστικό και ενεργειακό όμιλο, ο οποίος είναι ηγέτης στον τομέα των ΑΠΕ καθώς διαθέτει το μεγαλύτερο χαρτοφυλάκιο αιολικών πάρκων στη χώρα. Οι αναφορές στο twitter ήταν, ως είθισται, ιδιαίτερα αιχμηρές υποστηρίζοντας ότι πολλές φωτιές ξεκινούν σκόπιμα προκειμένου να εγκατασταθούν στη συνέχεια ανεμογεννήτριες στα καμένα δάση.
Παρά το γεγονός ότι οι καταγγελίες αυτές σπάνια συνοδεύονται από στοιχεία, τα τελευταία χρόνια έχουν βρει πρόσφορο έδαφος σε μερίδα πολιτών, πολιτικά κόμματα, ακόμα και δημοσιογράφους. Οι τελευταίοι, μάλιστα, επικαλούμενοι αποφάσεις της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας για την έκδοση βεβαίωσης παραγωγού για την εγκατάσταση ανεμογεννητριών σε περιοχές που είχαν υποστεί πλήγμα από πυρκαγιές, υποστηρίζουν ότι είναι σε εξέλιξη οργανωμένο σχέδιο για την εξυπηρέτηση επιχειρηματικών συμφερόντων θυσιάζοντας την προστασία του περιβάλλοντος στον βωμό του κέρδους.
Αδειοδοτήσεις και ελέγχοι
Κανένα αφήγημα για τα δεινά των ανεμογεννητριών δεν αναφέρει ότι η έκδοση βεβαίωσης παραγωγού από τη ΡΑΕ δεν συνεπάγεται αυτόματα την εγκατάσταση ενός αιολικού σταθμού. Για να συμβεί αυτό, απαιτείται Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας και μια σειρά ελέγχων που εξασφαλίζουν υψηλά επίπεδα προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος.
Για παράδειγμα, τον Νοέμβριο του 2021 η αρμόδια διεύθυνση του ΥΠΕΝ απέρριψε την αδειοδότηση δύο αιολικών σταθμών στις θέσεις Νιάλα και Βοϊδολίβαδο στα Άγραφα για περιβαλλοντικούς λόγους ενώ είχαν εκδοθεί οι άδειες παραγωγού από την Ανεξάρτητη Αρχή. Το ίδιο συνέβη και τον Μάιο του 2021 όταν το ΥΠΕΝ απέρριψε την αδειοδότηση 106 ανεμογεννητριών συνολικής ισχύος 406 MW σε 15 ακατοίκητες βραχονησίδες στο Αιγαίο για την προστασία της βιοποικιλότητας.
Επίσης, εκείνοι που τοποθετούνται κατά των ανεμογεννητριών δεν αναφέρουν ότι η ανάπτυξη αιολικών σταθμών επιτρέπεται εντός δασικών εκτάσεων, όπως άλλωστε προβλέπει η ισχύουσα νομοθεσία αλλά και αποφάσεις του ΣτΕ. Συνεπώς, δεν χρειάζεται να καούν δασικές εκτάσεις για να αναπτυχθούν αιολικοί σταθμοί.
Η περίπτωση Βελόπουλου
Μεταξύ των πολέμιων της αιολικής ενέργειας είναι και η Ελληνική Λύση του Κυριάκου Βελόπουλου. Στις 21 Ιουλίου μάλιστα, η Ελληνική Λύση κατέθεσε πρόταση νόμου για την απαγόρευση πάσης φύσεων έργων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) και λοιπών εγκαταστάσεων, σε δάση, δασικές εκτάσεις, αναδασωτέα δημόσια και ιδιωτικά δάση και δασικές εκτάσεις και στις περιοχές του ευρωπαϊκού οικολογικού δικτύου Natura 2000.
Ορισμένα από τα επιχειρήματα που επικαλείται το κόμμα του κ. Βελόπουλου παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον. Όπως αναφέρεται στην πρόταση νόμου, «με τη Γερμανία να κάνει στροφή όσον αφορά στο συγκεκριμένο ζήτημα (στο κλείσιμο των λιγνιτικών μονάδων), φαίνεται πως η λύση των ανεμογεννητριών στην Ελλάδα δεν προωθείται για να προστατεύσουμε το περιβάλλον, αλλά για να εξυπηρετηθούν τα γερμανικά συμφέροντα αγοράζοντας τα εναπομείναντα αποθέματά της και συντηρώντας επιπλέον τη βιωσιμότητα αυτών των βιομηχανικών μονάδων που κατασκευάζουν ανεμογεννήτριες. Πρέπει να εξετάσουμε τι είδους οικονομικά συμφέροντα υπάρχουν πίσω από τέτοιες κινήσεις και επενδύσεις και να προστατέψουμε το περιβάλλον έναντι των κρατικοδίαιτων κερδοσκόπων που το βλάπτουν ανεπανόρθωτα».
Και φτηνός.. λιγνίτης
Συνήθως το αφήγημα για τις κακές ανεμογεννήτριες, το οποίο πήρε διαστάσεις μετά την καταστροφική πυρκαγιά στην Εύβοια τον Αύγουστο του 2021, συμβαδίζει με εκείνο της φθηνής λιγνιτικής παραγωγής το οποίο υποστηρίχθηκε με σθένος από πολιτικά κόμματα και μέσα ενημέρωσης κατά τη διάρκεια της διεθνούς ενεργειακής κρίσης όταν το κόστος ηλεκτρικής ενέργειας εκτοξεύθηκε.
Ωστόσο, τα στοιχεία μας οδηγούν στο ακριβώς αντίθετο συμπέρασμα. Ενδεικτικό παράδειγμα το μοντέλο των ερευνητών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) οι οποίοι υπολόγισαν σε καθημερινή βάση τον Δεκέμβριο του 2021 την τιμή ηλεκτρικής ενέργειας στη χονδρεμπορική αγορά, όπως αυτή διαμορφώθηκε με και χωρίς την παραγωγή ΑΠΕ.
Εκείνο τον μήνα, η μέση τιμή ηλεκτρικής ενέργειας στη χονδρεμπορική αγορά χωρίς την παραγωγή ΑΠΕ θα είχε διαμορφωθεί σε 315 ευρώ/MWh και όχι σε 235 ευρώ/MWh που τελικά ανήλθε. Όπως έδειξε το μοντέλο του ΑΠΘ, η συμβολή των ΑΠΕ ήταν καθοριστική στη μείωση του ενεργειακού κόστους ειδικά όταν οι καιρικές συνθήκες ευνοούσαν το πλούσιο αιολικό δυναμικό που διαθέτει η Ελλάδα. Για παράδειγμα, στις 4 Δεκεμβρίου 2021, στη μία τα ξημερώματα, η τιμή χωρίς ΑΠΕ διαμορφώθηκε σε 260 ευρώ/MWh, ενώ η τιμή εκκαθάρισης ήταν 129,2 ευρώ/MWh, δηλαδή 131 ευρώ χαμηλότερη.
Και όλα αυτά δίχως να λαμβάνεται υπόψη το τεράστιο κόστος που έχει η ΔΕΗ και το Δημόσιο κατ’ επέκταση ως βασικός μέτοχος της επιχείρησης για τη λειτουργία των λιγνιτικών εργοστασίων. Η καύση λιγνίτη είναι ασύμφορη γιατί όλες οι μονάδες της ΔΕΗ, με εξαίρεση την Πτολεμαΐδα 5, είναι παλιές ενώ οι τιμές στο Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ) διατηρούνται σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα, καθώς ανήλθαν στις 21 Ιουλίου σε 91,4 ευρώ ανά τόνο CO2.
Προσέλκυση επενδύσεων
Τα οφέλη από τις ΑΠΕ δεν περιορίζονται μόνο στο χαμηλότερο κόστος ενέργειας, αλλά και στο γεγονός ότι θα αποτελέσουν βασικό πεδίο προσέλκυσης επενδύσεων για την επίτευξη των φιλόδοξων στόχων της ενεργειακής μετάβασης. Εκτιμάται ότι έως το 2030 περίπου το 80% της ηλεκτρικής ενέργειας θα παράγεται από ΑΠΕ. Για την επίτευξη του στόχου αυτού θα πρέπει να επενδυθούν περισσότερα από 10 δισ. ευρώ τα επόμενα 7 χρόνια για την ανάπτυξη έργων ΑΠΕ συνολικής ισχύος άνω των 16 GW.
Το γεγονός ότι το αφήγημα για τις σοβαρές επιπτώσεις που έχουν στο περιβάλλον οι ανεμογεννήτριες και οι θεωρίες συνομωσίας που το συνοδεύουν, συνδέοντας τις δασικές πυρκαγιές με την εγκατάσταση αιολικών σταθμών, βρίσκει απήχηση, δείχνει ότι μέρος της κοινωνίας αγνοεί βασικά στοιχεία για τα οφέλη των ΑΠΕ και τη συμβολή τους στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.
Αυτή η άγνοια σε συνδυασμό με το ότι υπάρχουν πρόθυμοι να επενδύσουν σε αυτό το αφήγημα επιδιώκοντας πρόσκαιρα οφέλη, μπορεί να αποδειχθεί το μεγαλύτερο εμπόδιο στην αξιοποίηση των μόνων βιώσιμων εθνικών καυσίμων της Ελλάδας που δεν είναι άλλα από τον ήλιο και τον αέρα. Το πρόσφατο παρελθόν μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα διδακτικό, καθώς πληρώσαμε ακριβά αντίστοιχες θεωρίες συνομωσίας οι οποίες καθυστέρησαν την υλοποίηση κρίσιμων μεταρρυθμίσεων.
