Στην τριμερή συνάντηση που θα έχουν σήμερα στη Νέα Υόρκη στο περιθώριο των εργασιών της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκος Χριστοδουλίδης και ο Γάλλος πρόεδρος Εμ. Μακρόν αναζητούνται οι αναγκαίοι “καταλύτες” για να μπει σε τροχιά το έργο του Great Sea Interconnector (GSI).
“Πρώτος καταλύτης”, βέβαια, των εξελίξεων των τελευταίων ημερών ήταν η πολιτική δέσμευση της Κυπριακής Δημοκρατίας για συμμετοχή στο μετοχικό κεφάλαιο του έργου το συντομότερο δυνατόν, και “αφού ολοκληρωθεί η μελέτη της δέουσας επιμέλειας και η σύσταση εταιρείας ειδικού σκοπού, για την οποία βρίσκονται σε εξέλιξη προχωρημένες διαβουλεύσεις και με τρίτα κράτη”. Κάτι που επιβεβαίωσε την περασμένη Πέμπτη ο Κύπριος πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης κατά τη συνάντηση που είχε με τον Έλληνα πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη στο Μέγαρο Μαξίμου.
Ήδη, το περασμένο Σάββατο υπήρξε και μια τηλεφωνική επαφή του κ. Χριστουδουλίδη με τον Πρόεδρο της Γαλλίας, καθώς μάλιστα η Nexans έχει αναλάβει το έργο του καλωδίου, που αποτελεί και το 25% του ανεκτέλεστου που έχει στα "βιβλία” της.
Η σημασία
Άλλωστε εφόσον ολοκληρωθεί το έργο θα πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα καλώδια ηλεκτρικής διασύνδεσης διεθνώς, μια και θα απλώνεται σε 898 χλμ, για να συνδέσει την Κρήτη με την Κύπρο και σε άλλα 310 χλμ εφόσον ο GSI προχωρήσει για να συμπεριλάβει και το Ισραήλ (σύνολο 1208 χλμ). Προφανείς είναι και οι γεωπολιτικές πτυχές στο φόντο, βέβαια, και των εξελίξεων στη Μέση Ανατολή, καθώς θα αποτελέσει μια έστω και περιορισμένης ισχύος, αλλά ιδιαίτερα συμβολική “βαλβίδα” ενεργειακής ασφάλειας, αλλά κι ένα “αγωγό” μεταξύ των δυο χριστιανικών της περιοχής και βέβαια του εβραϊκού κράτους σε μια “μουσουλμανική” Ανατολική Μεσόγειο.
Οι “ουρές”
Μπορεί αρκετά ρυθμιστικά ζητήματα να έχουν λυθεί σε ένα βαθμό μετά και τις χθεσινές αποφάσεις των ΡΑΕΕΥ - ΡΑΕΚ, με το “ορόσημο” για ολοκλήρωση του ρυθμιστικού πλαισίου να τίθεται στις 30 Σεπτεμβρίου, ωστόσο μένουν ακόμη σημαντικά ανοικτά μέτωπα, όπως το γεωπολιτικό, με την εξειδίκευση του κατά 50% μοιράσματος του όποιου κόστους από ενδεχόμενη διακοπή ή μη λειτουργία της διασύνδεσης για λόγους, που δεν θα ευθύνεται ο φορέας υλοποίησης, δηλαδή πρακτικά, στην περίπτωση που υπάρξει επιθετική κίνηση από την Τουρκία. Επίσης, όπως προαναφέρθηκε, σημαντικό είναι το ζήτημα του ποσοστού συμμετοχής στο μετοχικό σχήμα της Κυπριακής πλευράς.
Στο μέτωπο αυτό υπάρχει σε αρκετά προχωρημένο στάδιο επαφή με επενδυτές από τα Εμιράτα, που ούτως ή άλλως γεωπολιτικά είναι κοντά στην Ελλάδα, όπως και με τις ΗΠΑ, που ενδιαφέρονται για το έργο, κάτι που έχει αποτυπωθεί και με σχετικές διερευνητικές κινήσεις για πιθανή χρηματοδότηση από τον κρατικό επενδυτικό βραχίονα των ΗΠΑ, την DFC, που ήδη έχει ενεργή παρουσία στην καθ΄ημας πραγματικότητα στην ΟΝΕΧ και τα Ναυπηγεία Ελευσίνας και Νεώριον με χρηματοδότηση άνω των 125 εκατ. δολαρίων.
Πρόσφατες, είναι πάντως, είναι οι αναφορές αλλά και οι επαφές του προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας κ. Χριστοδουλίδη με την εταιρία TAQA από τα Εμιράτα , η οποία πέρυσι τον Ιούνιο είχε υπογράψει MOU με την ΑΔΜΗΕ και μετοχική συμμετοχή στο Great Sea Interconnector, αλλά και με τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν το περασμένο Σάββατο.
«Είμαστε σε διαβουλεύσεις για τη σύσταση μίας εταιρείας ανάμεσα στην Κυπριακή Δημοκρατία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα για να συμμετάσχουμε στο μετοχικό κεφάλαιο αυτού του μεγάλου έργου. Αντίστοιχο ενδιαφέρον μας έχει κοινοποιηθεί και από την αμερικανική κυβέρνηση αλλά και το Κατάρ, που ενδιαφέρονται να επενδύσουν σε αυτό το μεγάλο έργο», ανέφερε πρόσφατα ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας σε δηλώσεις του στο OPEN.
Προφανώς ο δρόμος είναι ακόμη μακρύς για το σημαντικό, γεωπολιτικά, εγχείρημα Αθήνας και Λευκωσίας να διασυνδεθούν “ηλεκτρικά” μέσω του φιλόδοξου έργου του Great Sea Interconnector (GSI), που δυνητικά θα συνενώσει, δυτικά, την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας της Κυπριακής Δημοκρατίας, μέσω Κρήτης, με την Ελλάδα και την ΕΕ, αλλά και σε συνέχεια σε δεύτερη φάση, ανατολικά με το Ισραήλ.
Αναμφισβήτητα, πέρα από τις τεχνικές λεπτομέρειες, που σταδιακά αποσαφηνίζονται μεγάλα ζητήματα έχουν να κάνουν με τις “αναμονές” που υπάρχουν, σε οικονομικό αλλά και σε γεωπολιτικό επίπεδο. Εκεί είναι άλλωστε το σημείο, όπου θα κριθεί το έργο καθώς, η μεν Αθήνα, επί της ουσίας, ανέλαβε να διαχειριστεί τα γεωπολιτικά ρίσκα και τις Τουρκικές αντιδράσεις, ενώ η Λευκωσία έβαλε πιο “βαθιά το χέρι στην τσέπη” για ένα έργο, που έχει υψηλές οικονομικές απαιτήσεις αλλά και πολλές προκλήσεις βιωσιμότητας.
Σκακιέρα για την ΑΟΖ
Συγκεκριμένα, σε γεωπολιτικό επίπεδο το μεγάλο “στοίχημα” έχει να κάνει με την Τουρκία αλλά και την “ευκαιρία” που αναζητεί να “ορίσει” στο πεδίο, de facto, το “κρίσιμο” τρίγωνο της δικής της ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο, όπου θα καταφαίνεται η “μηδενική” επίδραση του Καστελλορίζου στη θαλάσσια περιοχή ανατολικά της Κρήτης και δυτικά της Κύπρου, πέρα ακόμη και από το έωλο νομικά Τουρκολυβικό Σύμφωνο. Έτσι μπορεί με βάση όσα αναφέρουν αναλυτές, η Σύμβαση Δίκαιου της Θάλασσας (1982) να επιτρέπει την πόντιση καλωδίου, καθώς άπτεται των δικαιωμάτων ελευθερίας της θάλασσας, και δεν εντάσσεται στις εκτός των χωρικών υδάτων διεκδικήσεις (υφαλοκρηπίδα, ΑΟΖ), ωστόσο οι έρευνες, που προηγούνται εμπίπτουν ακριβώς σε αυτή τη διαδικασία, η οποία για να γίνει, προϋποθέτει, με βάση, τουλάχιστον, όσα λέει η Αγκυρα, σχετικές αδειοδοτήσεις. Εξ ού και η θορυβώδεις εμφανίσεις τουρκικών πλοίων και μη επανδρωμένων αεροσκαφών κατά το στάδιο των ερευνών, νοτίως της Κάσου, το προηγούμενο διάστημα, αλλά και τα μηνύματα που έστειλαν εν όψει των νέων ερευνών βυθού που απαιτούνται.
Σημειώνεται, ότι σύμφωνα με το άρθρο 79 της σύμβασης, στην υφαλοκρηπίδα όπου το παράκτιο κράτος ασκεί κυριαρχικά δικαιώματα έρευνας επί του βυθού και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων δεν μπορεί να παρεμποδίζεται η τοποθέτηση καλωδίων και σωληναγωγών. Όπως αναφέρεται η τοποθέτηση διασφαλίζεται ως ελεύθερη χρήση υπό τους όρους της σύμβασης. Ωστόσο Ελλάδα και Λευκωσία θα κληθούν να αποδείξουν ότι μπορούν να υλοποιήσουν το όλο έργο αλλά και να δείξουν στην Άγκυρα ότι έχουν “τα κότσια” να εφαρμόσουν το προφανές, δηλαδή, το διεθνές δίκαιο σε περιοχές όμως, που δεν υπάρχουν ορισμένες οι ΑΟΖ αλλά και υφαλοκρηπίδα. Συνακόλουθα και η ΕΕ θα κληθεί να τοποθετηθεί ως “θεματοφύλακας” δικαίου αλλά και ως κατά νόμον και λόγον εγγυητής συμπεφωνημένων κεντρικών πολιτικών, που δεν είναι άλλες από την ενοποίηση των ενεργειακών αγορών των κρατών μελών της. Ειρήσθω εν παρόδω η Κυπριακή Δημοκρατία είναι μέλος της ΕΕ.
Οικονομική πτυχή
Επίσης το επόμενο διάστημα και με αφορμή τη συνέχιση του διαλόγου και στη Βουλή, αλλά και στην Κύπρο, αναμένεται να αναδειχθεί και το κατά πόσο το όλο σχέδιο είναι οικονομικά βιώσιμο, καθώς έχουν ακουστεί πολλά. Με βάση, πάντως, όσα έχει αναφέρει στο πρόσφατο παρελθόν ο κ. Σκυλακάκης, το καλώδιο Κρήτης-Κύπρου, Great Sea Interconnector, κατά τη γνώμη της ελληνικής κυβέρνησης, δεν αντιμετωπίζει κανένα θέμα οικονομικής σκοπιμότητας, από πλευράς ωφελειών που παρέχει, προπαντός στους Κυπρίους καταναλωτές. Όπως εξήγησε, με βάση τα στοιχεία της μελέτης και του μοντέλου του ΑΔΜΗΕ και τα δημόσια διαθέσιμα στοιχεία για τη λειτουργία των δύο αγορών, οι διαφορές τιμών μεταξύ Ελλάδας Κύπρου είναι τόσο μεγάλες (ακριβότερη κατά 72 ευρώ η κυπριακή αγορά από την ελληνική το 2024), που σε όλα τα πιθανώς ρεαλιστικά σενάρια το καλώδιο έχει σημαντικά κέρδη από πλευράς Κυπρίων καταναλωτών.
Η ανάκτηση δαπανών
Σημειώνεται ότι σε ότι αφορά στην έγκριση των ανακτήσιμων δαπανών περιόδου 2024-2025 για την ηλεκτρική διασύνδεση Κρήτης- Κύπρου οι ρυθμιστικές αρχές των δύο χωρών (ΡΑΑΕΥ και ΡΑΕΚ).
κατέληξαν χθες σε συμφωνία.
Με την κοινή τους απόφαση, η οποία γνωστοποιήθηκε χθες και στις πολιτικές ηγεσίες των δύο χωρών, ΡΑΕΕΥ και ΡΑΕΚ ενέκριναν συνολικές ανακτήσιμες δαπάνες κεφαλαίου ύψους 572 εκατ. ευρώ για τη διετία 2024-2025.
Όπως αναφέρεται από αρμόδιες πηγές, στη κοινή απόφαση των δύο ρυθμιστικών Αρχών, υπήρξαν κάποιες προϋποθέσεις για την ανάκτηση δαπανών από τον ΑΔΜΗΕ, ένεκα των παρατηρήσεων της ΡΑΕΚ. Ουσιαστικά δεν αναγνωρίστηκε από τις δυο αρχές, μέρος του ποσού, ήτοι,τα 36 από τα 48 εκατ. ευρώ που κατέβαλε ο ΑΔΜΗΕ στο Euroasia για τις μελέτες στο τμήμα Κρήτης- Αττικής και στο Κύπρου - Ισραήλ, καθώς ήδη το πρώτο έργο τρέχει ενώ για το δεύτερο δεν υπάρχει “ορίζοντας” ακόμη. Επίσης συμφωνήθηκε οι λειτουργικές δαπάνες που ζητάει να καλυφθουν ο ΑΔΜΗΕ να τεκμηριώνονται με σχετική προσκόμιση στοιχείων.
