Οι ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις στη Βόρεια Μακεδονία, μετά την παραίτηση του πρωθυπουργού Ζόραν Ζάεφ, απειλούν με σημαντικές καθυστερήσεις κρίσιμες ενεργειακές επενδύσεις μεταξύ των δυο χωρών.
Πρόκειται για επενδυτικά projects που έφεραν την σφραγίδα Ζάεφ και τα περισσότερα τα είχε ο ίδιος διαπραγματευτεί κατά τις επισκέψεις του στην Αθήνα. Πλέον απειλούνται από σχεδόν βέβαιη καθυστέρηση ή ακόμα και με ματαίωση.
Τα έργα αυτά περιλαμβάνουν την εκ νέου ενεργοποίηση του «στοιχειωμένου» αγωγού πετρελαίου μεταξύ ΕΛΠΕ-ΟΚΤΑ την υλοποίηση του πλάνου για την κατασκευή του διασυνδετηρίου αγωγού φυσικού αερίου μεταξύ Νέας Μεσήμβριας και Stip, project που «κουμπώνει» με το FSRU της Αλεξανδρούπολης, αλλά και την αναβάθμιση της ηλεκτρικής διασύνδεσης των δυο χωρών.
Σημαντικά επενδυτικά σχέδια είχαν συμφωνηθεί ή συζητούνταν στην γειτονική χώρα επί Ζάεφ και από ελληνικούς ενεργειακούς ομίλους όπως είναι η ΔΕΗ που αναμένει σε σύμπραξη με την Archirodon για τον υδροηλεκτρικό σταθμό του Cebren, ο Mytilineos και ο όμιλος Κοπελούζου.
Αγωγός πετρελαίου
Η επαναλειτουργία του ΟΚΤΑ, του αγωγού πετρελαίου Σκόπια-Θεσσαλονίκη, που κατασκευάστηκε το 2000 αλλά έχει σταματήσει να λειτουργεί από το 2013, θεωρείται πλέον ότι θα εξασφαλίσει μακροπρόθεσμα, σταθερή προμήθεια πετρελαίου όχι μόνο για τη Βόρεια Μακεδονία, αλλά για ολόκληρη την περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων. Ο αγωγός έκλεισε από το 2013, όταν τα Ελληνικά Πετρέλαια αξιολόγησαν τη λειτουργία του ως μη κερδοφόρα. Ταυτόχρονα, τα Ελληνικά Πετρέλαια άσκησαν αγωγή κατά της Βόρειας Μακεδονίας, που βρίσκεται σε εκκρεμότητα, απαιτώντας 32 εκατομμύρια δολάρια για μη συμμόρφωση με τη συμφωνία αγοράς με την ΟΚΤΑ.
Τον τελευταίο ωστόσο χρόνο καταβάλλονται προσπάθειες επαναλειτουργίας του. Στην κατεύθυνση αυτή πιέζει και η αμερικανική πλευρά. Πέρυσι, κατά την επίσκεψη του πρώην υπουργού Εξωτερικών Mike Pompeo στην Ελλάδα, οι τρεις πλευρές - Βόρεια Μακεδονία, Ελλάδα και ΗΠΑ, συζήτησαν επίσης για αυτό το ζήτημα.
Τον Οκτώβριο του 2020, ο Ζόραν Ζάεφ επιβεβαίωσε επίσης ότι υπάρχουν διαπραγματεύσεις με την ΟΚΤΑ σχετικά με το άνοιγμα του αγωγού.
Τον Δεκέμβριο του 2020, η κυβέρνηση της Βόρειας Μακεδονίας πρότεινε ότι ο αγωγός θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από όλους τους εισαγωγείς καυσίμων ντίζελ και η τιμή χρήσης πρέπει να καθοριστεί από τη Ρυθμιστική Επιτροπή Ενέργειας και Υδάτινων Υπηρεσιών της χώρας, ως λύση σχετικά με την επανενεργοποίηση του αγωγού.
Προς το τέλος του περασμένου έτους και η Ελληνικά Πετρέλαια ανακοίνωσε ότι ενδιαφέρεται να θέσει ξανά σε λειτουργία τον αγωγό και μάλιστα να αναβαθμίσει την λειτουργία του.
Το σχέδιο είναι να λειτουργήσει ως κέντρο διανομής καυσίμων, όπου μέσω των Σκοπίων θα τροφοδοτούσε και τις αγορές άλλων χωρών της περιοχής.
Αγωγός φυσικού αερίου
Τον περασμένο Ιούλιο Βόρεια Μακεδονία και Ελλάδα υπέγραψαν τη συμφωνία για την ανάπτυξη της διασύνδεσης μεταφοράς φυσικού αερίου μεταξύ των δύο χωρών, ένα έργο αξίας 100 εκατομμυρίων ευρώ. Η Βόρεια Μακεδονία θα συμμετάσχει με 54 εκατομμύρια ευρώ και η διασύνδεση προβλέπεται να τεθεί σε λειτουργία έως το 2022.
Οι αρχές αναμένουν ότι το έργο θα εξασφαλίσει την παροχή πρόσθετων ποσοτήτων φυσικού αερίου από την Ελλάδα και άλλες πηγές που θα είναι διαθέσιμες μέσω της χώρας, απευθείας σύνδεση με τον υπάρχοντα τερματικό σταθμό της Ρεβυθούσας και διέλευση επιπρόσθετων ποσοτήτων φυσικού αερίου που προορίζονται για το Κοσσυφοπέδιο και τη Σερβία.
Ο σχεδιασμός προβλέπει την κατασκευή αγωγού συνολικού μήκους 164 χλμ. Ο ΔΕΣΦΑ θα αναπτύξει το ελληνικό κομμάτι, μήκους 54 χλμ. και προϋπολογισμού περίπου 51,5 εκατ. ευρώ που θα ξεκινά από τη Νέα Μεσήμβρια και θα καταλήγει στην περιοχή των Ευζώνων, στα σύνορα Ελλάδας-Β. Μακεδονίας, καθώς και έναν Μετρητικό Σταθμό στην περιοχή. Το τμήμα του αγωγού εντός της Β. Μακεδονίας που θα αναπτύξει και λειτουργήσει η NER θα έχει μήκος 110 χλμ. και θα εκτείνεται έως την πόλη Στιπ.
Συμμετοχή στον FSRU Αλεξανδρούπολης
Έντονη κινητικότητα παρατηρούνταν το τελευταίο διάστημα και για τη συμμετοχή της κρατικής εταιρείας ενέργειας της Βόρειας Μακεδονίας, NER, στο μετοχικό κεφάλαιο της Gastrade που έχει αναλάβει την ανάπτυξη του πλωτού τερματικού σταθμού LNG στην Αλεξανδρούπολη.
Όπως αναφέρουν πηγές από τη γειτονική χώρα, ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την απόκτηση μεριδίου στο μετοχικό σχήμα της Gastrade δείχνουν οι ΗΠΑ, με τους Αμερικανούς μάλιστα να έχουν ήδη προτείνει την απόκτηση ποσοστού 10% από την εταιρεία που εδρεύει στα Σκόπια.
Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, η αμερικανική πρόταση προβλέπει την πώληση ποσοστού 2% από κάθε έναν από τους πέντε υφιστάμενους μετόχους της Gastrade στη NER.
Ωστόσο, η επιθυμία των ΗΠΑ να συμμετάσχει στο έργο του FSRU και η NER βρίσκει αντίθετη τη Bulgartransgaz που κατέχει το 20% των μετοχών της Gastrade
Τα σχέδια ΔΕΗ και Mytilineos
Ο ίδιος ο Ζόραν Ζάεφ στην τελευταία του επίσκεψη στην Ελλάδα είχε αναφερθεί διαπραγματεύσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη με τον όμιλο Mytilineos «για μονάδα παραγωγής που χρησιμοποιεί αέριο στα Σκόπια». Σύμφωνα με πληροφορίες, οι εν λόγω διαπραγματεύσεις βρίσκονται ακόμα σε πρώιμο στάδιο. Αν τελεσφορήσουν, θα σηματοδοτήσουν την δραστηριοποίηση του ομίλου σε μια ακόμη χώρα των Βαλκανίων μετά την Αλβανία, όπου υπέγραψε τον περασμένο μήνα συμφωνία για την κατασκευή υποσταθμών Υψηλής Τάσης 400 kV.
Αντίστοιχα η ΔΕΗ σε σύμπραξη με την Archirodon βρίσκεται στον κατάλογο των 9 σχημάτων που πέρασαν στη β’ φάση του διαγωνισμού για τον υδροηλεκτρικό σταθμό του Cebren, ακόμα ένα στοιχειωμένο mega-project προϋπολογισμού 500-600 εκατ. ευρώ που έχει προκηρυχθεί…13 φορές τα τελευταία 15 χρόνια.
