Σκόπια, του Bojan Stojkovski
Μετά από έξι δεκαετίες και 13 αποτυχημένους διαγωνισμούς, η κυβέρνηση της Βόρειας Μακεδονίας βρήκε τελικά τον ανάδοχο για το πολυαναμενόμενο έργο του «Cebren», επιλέγοντας την ελληνική κοινοπραξία ΔΕΗ-Archirodon για την κατασκευή του υδροηλεκτρικού σταθμού.
Το έργο αναμένεται να κατασκευαστεί με σύμπραξη μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) όπου η κρατική επιχείρηση ηλεκτρισμού της Βόρειας Μακεδονίας ESM θα αποκτήσει το 33% των μετοχών. Αυτό το μεγαλεπήβολο έργο θα κοστίσει σχεδόν ένα δισεκατομμύριο ευρώ και η κατασκευή του έργου αναμένεται να διαρκέσει επτά χρόνια. Θα παρέχει στη χώρα 333 μεγαβάτ ενέργειας, που είναι το ήμισυ της δυναμικότητας του TPP Μπίτολα, με τη μεγάλη διαφορά ότι η παραγωγή ενέργειας είναι μη ρυπογόνα.
«Το Cebren είναι εξαιρετικής σημασίας για την ενεργειακή μετάβαση της Βόρειας Μακεδονίας και της περιοχής, προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι της χώρας σχετικά με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Θα συνεισφέρει επίσης σε μεγάλο βαθμό στην αντιπλημμυρική προστασία, την ύδρευση, τη γεωργία κ.λπ., με το ύψος του φράγματος να φθάνει τα 192 μέτρα, καθιστώντας το ένα από τα υψηλότερα στον κόσμο. Το Cebren θα μας επιτρέψει να μειώσουμε την παραγωγή άνθρακα στο μέλλον και να αντικαταστήσουμε σταδιακά την παραγωγή ενέργειας από άνθρακα με την παραγωγή από αυτόν τον μεγάλο υδροηλεκτρικό σταθμό», ανέφερε ο ESM σε δελτίο τύπου.
Τόσο η ΔΕΗ όσο και η Archirodon είναι εταιρείες με μεγάλη εμπειρία σε υδροηλεκτρικά. Η Archirodon είναι μία από τις πιο γνωστές εταιρείες στους τομείς της ενέργειας και των κατασκευών με πλούσιο διεθνές χαρτοφυλάκιο. Αυτή τη στιγμή κατασκευάζει έργα αξίας τεσσάρων δισεκατομμυρίων ευρώ σε τρεις ηπείρους.
Αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που η κοινοπραξία συμμετείχε σε διαγωνισμό για το Cebren - στην έκτη πρόσκληση πριν από περισσότερα από 10 χρόνια, η προσφορά είχε απορριφθεί, διότι τότε προσέφερε στο κράτος συμμετοχή μόνο 28%. Αλλά σε αντίθεση με τώρα, τότε η εκτίμηση για την κατασκευή αυτού του μεγάλου έργου ήταν ότι θα κόστιζε περίπου 300 εκατομμύρια ευρώ, δηλαδή τρεις φορές λιγότερο από την τελευταία εκτιμώμενη αξία.
Σύμφωνα με τον καθηγητή και εμπειρογνώμονα ενέργειας Dejan Trajkovski, η επιλογή ενός παραχωρησιούχου για το Cebren είναι η είδηση της δεκαετίας, σημειώνοντας ότι εάν ο υδροηλεκτρικός σταθμός κατασκευαζόταν από εγχώριες εταιρείες, θα κόστιζε δύο φορές περισσότερο.
«Με την κατασκευή περιττών αυτοκινητοδρόμων, η δανειοληπτική μας ικανότητα έχει πρακτικά εξαντληθεί και το ερώτημα είναι αν θα έχουμε τη δύναμη να κατασκευάσουμε έναν άλλο αναστρέψιμο υδροηλεκτρικό σταθμό. Το Chebren από μόνο του δεν θα είναι αρκετό για εμάς, αν και έχουμε επίσης χώρο για την κατασκευή του HPP "Orlov Kamen" και του φιλόδοξου έργου "Vardar Valley". "Δυστυχώς, κανείς δεν αναφέρει πλέον το HPP "Boshkov Most" και "Galište"", δήλωσε ο Trajkovski στα τοπικά μέσα ενημέρωσης.
Ο υδροηλεκτρικός σταθμός Cebren θα έχει διπλή λειτουργία - παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και άντληση και επιστροφή νερού, με την οποία σχεδιάζεται μια νέα τεχνητή λίμνη, η μεγαλύτερη στη χώρα, για τον ποταμό Crna Reka, κοντά στο χωριό Manastir στην περιοχή Mariovo.
«Πραγματική ενεργειακή μετάβαση» στη χώρα
Ο πρόεδρος της Ρυθμιστικής Επιτροπής Ενέργειας της χώρας, Marko Bislimoski, επισημαίνει ότι μια «πραγματική ενεργειακή μετάβαση» λαμβάνει χώρα στη χώρα, γεγονός που μακροπρόθεσμα θα οδηγήσει σε χαμηλούς λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος.
Μέρος αυτής της διαδικασίας αποτελεί και ο υδροηλεκτρικός σταθμός «Cebren», για τον οποίο η κυβέρνηση στη χθεσινή συνεδρίαση αποφάσισε να παραχωρήσει σύμβαση παραχώρησης στην κοινοπραξία ΔΕΗ-Archirodon .
"Μιλάμε για τη στρατηγική υλοποίηση μιας τεράστιας ενεργειακής ικανότητας που θα επηρεάσει δραστικά τη μείωση της ενεργειακής εξάρτησης της χώρας", δήλωσε ο Bislimoski.
Με αυτή τη νέα δυναμικότητα, θα είναι δυνατή η κάλυψη των αναγκών 250 χιλιάδων νοικοκυριών με μέση κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, σημείωσε.
«Επιπλέον, η υλοποίηση αυτής της ικανότητας είναι ζωτικής σημασίας επειδή ενισχύουμε την ενεργειακή ανεξαρτησία παρέχοντας αποθέματα συστήματος, τα οποία με τη σειρά τους αποτελούν μακροπρόθεσμο εγγυητή αξιόπιστης, σταθερής και συνεχούς παράδοσης ηλεκτρικής ενέργειας. Επιπλέον, λόγω της τεράστιας ποσότητας ηλεκτρικής ενέργειας η οποία θα μπορεί να παραχθεί, θα είναι δυνατή η ενεργός συμμετοχή στην περιφερειακή αγορά ισορροπημένης ενέργειας ", τονίζει ο Bislimoski.
Σύμφωνα με την εμπειρογνώμονα ενέργειας Irena Cackova, η κατασκευή του Cebren θα οδηγήσει επίσης σε πρόσθετα οφέλη όσον αφορά τις σχέσεις μεταξύ της Βόρειας Μακεδονίας και της Ελλάδας.
"Το έργο θα ενισχύσει επίσης τις οικονομικές σχέσεις με την Ελλάδα, οι οποίες βελτιώνονται μόνο τα τελευταία χρόνια, οπότε αυτό μπορεί επίσης να θεωρηθεί ως αποκορύφωμα τέτοιων εξελίξεων", δήλωσε η Cackova στο EnergyMag.
Ομαλότερη πορεία προς την ΕΕ
Οι ειδικοί σημειώνουν επίσης ότι ο νέος υδροηλεκτρικός σταθμός θα βοηθήσει επίσης τη χώρα να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της για την ένταξή της στην ΕΕ.
Επιπλέον, μέχρι το 2030, όλες οι μονάδες ενός από τα μεγαλύτερα εργοστάσια της χώρας, του TPP Bitola, θα πρέπει να σταματήσουν να εργάζονται με άνθρακα, σύμφωνα με τη διαδικασία διαπραγματεύσεων της Βόρειας Μακεδονίας με την ΕΕ.
"Εν τω μεταξύ, η ESM κατασκευάζει φωτοβολταϊκά πάρκα (μέχρι στιγμής έχουν εγκατασταθεί πάνελ για 300 MW στο Oslomej, Kichevo), αλλά προς το παρόν δεν υπάρχει η δυνατότητα για την αποθήκευση μέσω μπαταριών λιθίου της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας για κατανάλωση τη νύχτα. Μέσω του "Cebren", όπως εξηγεί ο Trajkovski, η πλεονάζουσα ηλεκτρική ενέργεια που θα παράγεται απο τα φωτοβολταϊκά και δεν μπορεί να αποθηκευτεί θα χρησιμοποιείται προκειμένου το νερό να ανακατευθύνεται από το φράγμα προς τη τεχνητή λίμνη.
Τη νύχτα και σε μέρες με συννεφιά, όταν τα φωτοβολταϊκά δεν παράγουν ηλεκτρική ενέργεια, το νερό από τη δεξαμενή θα ρέει προς τα κάτω και θα χρησιμοποιείται για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στη γεννήτρια.
"Κατά τη διάρκεια της ημέρας, οι τουρμπίνες θα χρησιμεύουν επίσης ως αντλίες, όταν θα λειτουργούν προς την αντίθετη κατεύθυνση. Εάν σε λειτουργία στροβίλου ο στρόβιλος μετατρέπει την ενέργεια του νερού σε μηχανική ενέργεια και κατόπιν σε ηλεκτρική ενέργεια, σε λειτουργία αντλίας η ηλεκτρική ενέργεια μέσω μηχανικής εργασίας μετατρέπεται σε δυνητική ενέργεια νερού, η οποία αποθηκεύεται. Το ίδιο ισχύει και για την ηλεκτρική γεννήτρια, η οποία θα λειτουργεί ως ηλεκτροκινητήρας για την κίνηση της αντλίας κατά τη διάρκεια της ημέρας. Μόνο μια τέτοια αντλία στροβίλου θα πρέπει να είναι ειδικά προσαρμοσμένη για αμφίδρομη ροή νερού (μπροστινά και πίσω άκρα των πτερυγίων) και ο ηλεκτροκινητήρας-γεννήτρια απαιτεί επίσης ρύθμιση ταχύτητας/ισχύος μέσω ηλεκτρονικών.
Εν ολίγοις, το ίδιο μηχάνημα λειτουργεί κατά τη διάρκεια της ημέρας ως ηλεκτροκινητήρας και αντλία και τη νύχτα ως τουρμπίνα και γεννήτρια", επισημαίνει περαιτέρω ο Trajkovski.
Ο εμπειρογνώμονας σχολίασε ότι «από τα 550 εκατομμύρια ευρώ που ήταν η παλαιότερη πρόβλεψη για το έργο, η τιμή έχει φτάσει το ένα δισεκατομμύριο ευρώ», προσθέτοντας όμως ότι τουλάχιστον αυτό το σημαντικό έργο επιτέλους βγαίνει από το τέλμα.
