του Αλέξανδρου Μπαρότσι
Η ώρα της κρίσης για τον EuroAsia Interconnector έφτασε. Σήμερα εκπνέει το πρώτο ορόσημο της σύμβασης με την Nexans για την κατασκευή του καλωδίου διασύνδεσης των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας Ελλάδας- Κύπρου - Ισραήλ, δηλαδή η προθεσμία καταβολής της δόσης, ύψους 50 εκατ ευρώ.
Θα πληρώσει η Quantum Energy, δηλαδή η πλευρά του βασικού μετόχου Νάσου Κτωρίδη την πρώτη δόση; Αν ναι, τότε πολλές από τις αμφιβολίες γύρω από την βιωσιμότητα του έργου θα αρθούν και θα σταλεί ένα σαφές μήνυμα στην Κύπρο, στις Βρυξέλλες, αλλά και στην επενδυτική κοινότητα, ότι ο φορέας υλοποίησης του έργου, είναι αξιόπιστος.
Αν, όχι, τότε ξεκινούν τα δύσκολα. Το default θα έχει ως αποτέλεσμα η Λευκωσία να αναγκαστεί να πάρει οριστικές αποστάσεις από την πλευρά Κτωρίδη, καθώς επίσης η Κομισιόν, επομένως ο Euroasia θα μπει σε σοβαρές περιπέτειες.
Ποιο είναι το πιθανότερο σενάριο;
Ποιο είναι το πιθανότερο σενάριο; Ίδωμεν, απαντούν παράγοντες με γνώση των διεργασιών, οι οποίοι δεν κρύβουν την απαισιοδοξία τους για τις εξελίξεις. Ποιος είναι όμως το πραγματικό πρόβλημα; Δεν υπάρχουν χρήματα ή μήπως συμβαίνει κάτι άλλο; Σύμφωνα με όσα έχουν γίνει μέχρι τώρα γνωστά, πρόσφατα εκταμιεύθηκαν προς το φορέα υλοποίησης του έργου, τα πρώτα κεφάλαια, ύψους 55 εκατ. ευρώ από το Connect Europe Facility, που έχει συμφωνήσει να χρηματοδοτήσει το καλώδιο με συνολικά 657 εκατ. ευρώ. Είναι τα πρώτα ευρωπαϊκά χρήματα που έχει λαμβάνειν ο φορέας υλοποίησης του Euroasia.
Κανονικά τα ποσά αυτά επαρκούν και με το παραπάνω για την καταβολή της πρώτης δόσης των 50 εκατ. ευρώ προς την νορβηγική Nexans, βάσει της σύμβασης για το καλώδιο, η οποία υπεγράφη μόλις προ δύο μηνών, τον Ιούλιο του 2023. Κι επομένως η δόση θα πρέπει να πληρωθεί, διαφορετικά κάτι άλλο θα συμβαίνει και ο φορέας υλοποίησης θα χρειαστεί να αντικατασταθεί με κάποιον άλλο σχήμα.
Εφόσον καταβληθούν τα ποσά, τότε μέχρι να έρθει η ώρα για τις επόμενες δόσεις, ο ΑΔΜΗΕ και το ισραηλινό fund που έχουν συμφωνήσει να μπουν στο σχήμα, θα πάρουν την τελική τους απόφαση. Σε αυτή την περίπτωση, ο ΑΔΜΗΕ θα εισφέρει ποσό έως 33% της επένδυσης, ενώ αντίστοιχο ποσό θα καταβάλει και το ισραηλινό fund. Σε ένα τέτοιο σενάριο, ΑΔΜΗΕ και ισραηλινοί θα κατέχουν το 66,66% του μετοχικού κεφαλαίου του Euroasia με το υπόλοιπο ποσοστό να ανήκει στην πλευρά Κτωρίδη.
Στην Κύπρο ωστόσο η ανησυχία είναι διάχυτη και μπορεί η ονομαστική αναφορά του έργου στο προ ημερών κοινό ανακοινωθέν της τριμερούς συνάντησης Ελλάδας-Κύπρου -Ισραήλ, να αναδεικνύει την γεωστρατηγική του αξία, ωστόσο δεν έχει καταφέρει να «διασκεδάσει» τις αρνητικές εντυπώσεις, τις οποίες έχουν προκαλέσει τα κοινοτικά καμπανάκια.
Η Κομισιόν έχει διαμηνύσει ότι αν δεν τηρηθούν τα δεσμευτικά χρονοδιαγράμματα θα τεθούν υπό επανεξέταση ακόμη και τα κλειδωμένα ευρωπαϊκά κονδύλια, ύψους 657 εκατ., γεγονός που έχει πυροδοτήσει ζωηρό προβληματισμό στην Λευκωσία για τη βιωσιμότητα του έργου.
Και μπορεί η κίνηση του ισραηλινού fund, όπως και του ΑΔΜΗΕ να δίνουν μια κατεύθυνση και να στέλνουν ένα σήμα και σε άλλους δυνητικούς επενδυτές να μπουν στο project, ωστόσο τα πάντα θα εξαρτηθούν από την αξιοπιστία που θα επιδείξει ο βασικός μέτοχος ως προς την τήρηση των δεσμευτικών του υποχρεώσεων.
Θυμίζουμε ότι ο προϋπολογισμός του Euroasia, από τα αρχικά 1,57 δισ. έχει εκτιναχθεί στα 1,9 δισ. ευρώ και απαιτείται η εξεύρεση επενδυτών και νέας χρηματοδότησης, δίχως τα οποία θα τεθεί εν αμφιβόλω η σύμβαση με τη Nexans.
Κομβικό σημείο για την γενικότερη πορεία του έργου, είναι το τι θα δείξει η μελέτη ως προς την οικονομική του βιωσιμότητα και την γεωστρατηγική του αξία, που ανατίθεται σε μεγάλο ξένο οίκο. Στην Κύπρο ωστόσο εγείρονται πολύ σοβαρά ερωτηματικά για τον τρόπο με τον οποίο δρομολογείται η ανάθεση, με πηγές της αγοράς, τις οποίες επικαλείται πρόσφατο δημοσίευμα του «Φιλελεύθερου» να υποστηρίζουν πως η μελέτη προωθείται με τρόπο βιαστικό, πρόχειρο και αδιαφανή.
Σε βαθμό που να ελλοχεύει ο κίνδυνος να μην απαντηθούν βασικά ερωτήματα που αφορούν όχι μόνο την στενή έννοια της οικονομικής βιωσιμότητας της διασύνδεσης, αλλά κυρίως τα ερωτήματα που αφορούν τα τεχνικά ζητήματα που είναι να εμποδίσουν ή να καθυστερήσουν την κατασκευή της διασύνδεσης.
Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, η μελέτη θα ανατεθεί μετά από προσφορές που θα ζητηθούν από τρεις ή τέσσερις ενδιαφερόμενους οίκους, με αξία σύμβασης που δεν θα ξεπερνά τις 25.000 ευρώ. Δηλαδή χωρίς ανοικτό διεθνή διαγωνισμό. Κατά τις ίδιες πληροφορίες, η μελέτη ναι μεν θα ανατεθεί μέσω της συνοπτικής διαδικασίας που επιτρέπει ο νόμος περί των δημοσίων συμβάσεων, αλλά η αξία της σύμβασης θα είναι μέχρι 80.000 ευρώ και όχι 25.000.
Και παρ’ ότι η αξία της μελέτης μπορεί να αποδειχθεί πολύ υψηλότερη των αρχικών εκτιμήσεων, εντούτοις, σύμφωνα πάντα με τον «Φιλελεύθερο», τίθεται εν αμφιβόλω κατά πόσο θα καλυφθούν όλοι οι αναγκαίοι τομείς και θα διεισδύσει στο βάθος που απαιτείται. Σε ένα τέτοιο σενάριο, η Λευκωσία θα δυσκολευτεί να λάβει ασφαλή απόφαση, προκειμένου να συμμετάσχει ή όχι σε ένα έργο που υπολογίζεται σήμερα να στοιχίσει 2 δισ. ευρώ, αλλά ενδεχομένως το κόστος του να αυξηθεί, καθώς η ολοκλήρωσή του, υπολογίζεται σήμερα από τον ίδιο τον φορέα υλοποίησης για τον Δεκέμβριο του 2029.
Στο ΕuroAsia Interconnector έχει προσδεθεί σιωπηρά από καιρό και ο όμιλος ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ του Γιώργου Περιστέρη, αποκτώντας συμμετοχή μέσω της κυπριακής εταιρείας NK GEKTERNA LTD, στην οποία η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ Παραχωρήσεις έχει αποκτήσει το 50% των μετοχών. Κάτι που φανερώνει το ενδιαφέρον και τη σημασία που δίνει η διοίκηση της εταιρείας στην ανάπτυξη διεθνών δικτύων μεταφοράς ενέργειας που θα συμβάλουν καθοριστικά στην ενεργειακή θωράκιση της Ε.Ε.
Τα εγκαίνια του Euroasia είχε πραγματοποιήσει με πανηγυρικό τρόπο η πλευρά του Νάσου Κτωρίδη πέρυσι το φθινόπωρο και ενώ το έργο ξεκίνησε να σχεδιάζεται πριν από συνολικά δεκατρία χρόνια.
Για την Κύπρο, ο Euroasia, θεωρείται ύψιστης γεωστρατηγικής σημασίας και αν αποπεμφθεί από φορέας υλοποίησης η πλευρά Κτωρίδη, η κυβέρνηση Χριστοδουλίδη θα αναζητήσει έτερο επενδυτικό σχήμα. Εκτός του ότι το καλώδιο, βγάζει το νησί από την ενεργειακή του απομόνωση, το θέμα είναι τόσο οικονομικό, όσο και πολιτικό, καθώς ενισχύεται η παρουσία της Λευκωσίας στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Και με την ένταξη της στην ενιαία αγορά ενέργειας, μπορεί πλέον το ρεύμα από τις μονάδες που θέλει να κατασκευάσει (με καύσιμο και φυσικό αέριο από το κοίτασμα «Αφροδίτη»), να εξάγεται μέσω του EuroAsia προς την Ευρώπη.
