του Αλέξανδρου Μπαρότσι
Αστάθεια και άνοδο τιμών προεξοφλούν οι αναλυτές από το καλοκαίρι και μετά, καθώς η Ευρώπη θα πασχίζει να «γεμίσει» τις αποθήκες φυσικού αερίου. Εάν επιβεβαιωθούν, τότε οι πρώτες μέρες της νέας κυβέρνησης μετά τις κάλπες του Ιουλίου (εφόσον φυσικά σχηματιστεί) θα συμπέσουν με ισχυρές αναταράξεις στις ενεργειακές αγορές. Θα είναι η πρώτη και πιο άμεση από τις «καυτές πατάτες» στην ενέργεια που θα κληθεί να διαχειριστεί το νέο κυβερνητικό σχήμα, ωστόσο και οι άλλες δεν θα αργήσουν να φανούν.
Αργά ή γρήγορα θα αρχίσει να κάνει αισθητή τη παρουσία του ο έμμεσος λογαριασμός της «πράσινης» μετάβασης. Η αύξηση από 1ης Μαΐου των χρεώσεων για τη χρήση του δικτύου διανομής, με μια μέση ετήσια εκτιμώμενη επιβάρυνση 76 ευρώ ανά λογαριασμό, δεν είναι παρά ένας προάγγελος. Εμμέσως συνδέεται με τις αυξημένες ανάγκες αναβάθμισης των υποδομών για να σηκώσουν όλους αυτούς τους νέους όγκους πράσινης ενέργειας, ειδικά από τα φωτοβολταϊκά, τα οποία μόνο πέρυσι ανήλθαν σε 1,2 GW.
Είτε πρόκειται για επιδοτήσεις που θα δοθούν για τα νέα συστήματα αποθήκευσης μέσω των διαγωνισμών που θα προκηρύξει το ΥΠΕΝ, είτε για προσαύξηση στις ταρίφες των ΑΠΕ, είτε για αυξήσεις στα τέλη χρήσης δικτύων, ο τελικός αποδέκτης του λογαριασμού είναι ο καταναλωτής.
Και το ερώτημα είναι κατά πόσο η νέα κυβέρνηση που θα προκύψει από τις κάλπες, θα κάνει αυτό που δεν έκανε η παρούσα: Να ανοίξει με γενναιότητα τη συζήτηση για το πραγματικό κόστος της πράσινης μετάβασης, ώστε να συνειδητοποιήσει η κοινή γνώμη και το άλλο, το μεγαλύτερο κόστος. Εκείνο που θα έχει η διατήρηση του σημερινού status quo, δηλαδή να μην ανοίξουμε βηματισμό και να μείνει η κατάσταση ως έχει.
Είναι η τρίτη «καυτή πατάτα» για την επόμενη κυβέρνηση και το πόσο δύσκολη είναι πολιτικά, φαίνεται κάθε φορά που «τσιμπάνε» λίγο οι τιμές των καυσίμων, όπως τις τελευταίες ημέρες. Όσο οι κυβερνήσεις θα κωλυσιεργούν με τη διείσδυση των ανανεώσιμων και δεν θα έχουν το θάρρος να τα βάλουν με όσους δεν θέλουν την ανεμογεννήτρια στο απέναντι βουνό επειδή τους κόβει τη θέα, τόσο και θα «τρέμουν» κάθε φορά που ο OPEC+ θα επιχειρεί να χειραγωγήσει τις τιμές του μαύρου χρυσού. Οι χώρες του Κόλπου, προκειμένου να πετύχουν τους στόχους που έχουν θέσει για τα έσοδά τους εργαλειοποιούν το πετρέλαιο, όπως είχε κάνει πέρυσι ο Πούτιν με το φυσικό αέριο. Αρκεί μια και μόνο απόφαση του OPEC+, για να επηρεαστούν οι ναύλοι, το παραγωγικό κόστος της ενεργοβόρας βιομηχανίας, τα κόστη των μεταφορών. Ολο αυτό καταλήγει να επηρεάζει την πορεία του πληθωρισμού. Δεν το θέλουμε.
Ένα τέταρτο θέμα που πάλι συνδέεται έμμεσα με τη τσέπη του καταναλωτή αφορά τους έξυπνους μετρητές. Στρωμένος με δικαστικές «νάρκες», ο διαγωνισμός του ΔΕΔΔΗΕ προχωρά αργά και ακόμη και αν καταφέρει να τελεσφορήσει, οι καταναλωτές θα αργήσουν να δουν τα οφέλη στην τσέπη τους μέχρι να εγκατασταθούν τα πρώτα έξυπνα ρολόγια. Επείγει ωστόσο. Οι καταναλωτές, προκειμένου να συνεχίσουν να στηρίζουν τη πράσινη μετάβαση, πρέπει να δουν σύντομα οφέλη στην τσέπη τους. Δεν είναι ελληνικό το πρόβλημα, καθώς μόλις το 54% των ευρωπαίων καταναλωτών έχουν πρόσβαση σε έξυπνους μετρητές.
Ας δούμε τις τέσσερις αυτές «νάρκες» για την επόμενη κυβέρνηση, κάθε μια ξεχωριστά.
Δεν ξεμπερδέψαμε με τις ενεργειακές κρίσεις
Το βασικό πρόβλημα των επόμενων μηνών και ετών στην Ευρώπη, θα είναι η σχεδόν απόλυτη εξάρτηση από το εισαγόμενο LNG. Η εξάρτηση, σε συνδυασμό με την «επιστροφή» της Κίνας, την έναρξη πλήρωσης των ευρωπαϊκών αποθηκών φυσικού αερίου και το γεγονός ότι, τουλάχιστον μέχρι το 2025, ο αριθμός υποδομών για αεριοποίηση LNG θα είναι περιορισμένος, οδηγεί μαθηματικά σε αυξήσεις τιμών. Αναλυτές βλέπουν το αέριο ξανά στα 100 ευρώ / μεγαβατώρα. Τι θα σήμαινε αυτό στην χονδρική του ρεύματος; Τιμή κοντά στα 280 ευρώ / μεγαβατώρα. Και ένα νέο κύκλο επιδοτήσεων από το Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης και τον κρατικό προϋπολογισμό.
Η πράσινη μετάβαση
Εκτός από τα τέλη χρήσης δικτύου, το τελευταίο διάστημα είχαμε αυξήσεις και στις Υπηρεσίες Κοινής Ωφέλειας (ΥΚΩ) για την συντριπτική πλειοψηφία των καταναλωτών. Επιπλέον αυξήσεις θα έχουμε εφόσον υιοθετηθεί η σκέψη για προσαύξηση στις ταρίφες που εισπράττουν οι πράσινοι παραγωγοί, προκειμένου να αντισταθμιστεί το κόστος για την αγορά μπαταριών, όπως η πρόταση που έχουν εισηγηθεί ΑΔΜΗΕ και Πολυτεχνείο. Κάποιος πρέπει να τα πληρώσει όλα αυτά. Και εδώ όμως εναλλακτική δεν υπάρχει. Εκτός και αν μειωθεί ο επενδυτικός κίνδυνος, δηλαδή η ΕΕ απλοποιήσει τα πράσινα διμερή συμβόλαια (PPAs) και αποφασίσει να ενισχύσει ακόμη πιο γενναία τα συστήματα αποθήκευσης. Μέχρι τότε, οι λύσεις που επιστρατεύει ήδη ο ΑΔΜΗΕ είναι οι περικοπές ΑΠΕ, την υπερβάλλουσα πλέον παραγωγή των οποίων, δεν μπορεί να αντέξει, χωρίς μπαταρίες, το ελληνικό σύστημα. Ενδεχομένως, μπροστά στο πρόβλημα, να χρειάζεται οι αρμόδιοι να ξαναδούν το μείγμα των στόχων της χώρας μέχρι το 2030. Και να πρέπει να αυξηθεί ο πήχης για τα χερσαία αιολικά, τα οποία παράγουν ενέργεια πολύ περισσότερες ώρες απ’ ότι τα φωτοβολταϊκά και έχουν πολύ πιο ομαλή κατανομή μέσα στο 24ωρο.
Το ακριβό πετρέλαιο
Η πρόσφατη κίνηση των οκτώ χωρών του Κόλπου να μειώσουν την ημερήσια παραγωγή τους κατά 1,5 εκατ. βαρέλια, δηλαδή να χειραγωγήσουν τις τιμές, μας θυμίζει τη σημασία της ενεργειακής ανεξαρτησίας. Η ώρα αυτή στην Ελλάδα ακόμη αργεί. Τα δεδομένα δείχνουν ότι θα κάνουμε Πάσχα με αμόλυβδη στα 2 ευρώ, με τις υψηλές τιμές στα καύσιμα να αποτελεί και ένας από τους πονοκεφάλους της νέας κυβέρνησης. Η εργαλειοποίηση των τιμών δεν είναι τωρινό φαινόμενο. Έχουμε πλέον συνηθίσει το ρωσικό παιχνίδι με το «άνοιξε - κλείσε» στις στρόφιγγες των δικτύων μεταφοράς φυσικού αερίου, όπου οι αυξομειώσεις των τιμών, εξαρτώνται από τις ποσότητες που μεταφέρονται μέσω των αγωγών.
Έξυπνα ρολόγια
Οι καταναλωτές, έχει τη σημασία του να γνωρίζουν καλύτερα τους κινδύνους της αγοράς ηλεκτρισμού. Τότε μόνο θα αποφάσιζαν να δεσμευτούν με συμβόλαια για μεγαλύτερες περιόδους σε σχέση με σήμερα. Τα έξυπνα ρολόγια θα τους επέτρεπαν να διαχειριστούν καλύτερα τους κινδύνους. Αλλά ο τρέχων διαγωνισμός του ΔΕΔΔΗΕ έχει εμπλακεί σε δικαστικές περιπέτειες και η επόμενη κυβέρνηση θα είναι αυτή που θα κληθεί να διαχειριστεί την «καυτή πατάτα». Η αντικατάσταση των υφιστάμενων αναλογικών ρολογιών από καινούργια, ικανά να παρέχουν διαφανή καταμέτρηση των καταναλώσεων, η καλύτερη διαχείριση της ζήτησης, η έγκαιρη αποκατάσταση βλαβών, αλλά και η δυνατότητα στους καταναλωτές να επιλέγουν χαμηλότερες τιμές στην διάρκεια της μέρας, θα χρειαστεί να περιμένουν.
