του Γιώργου Νέλλα
Ελιές, σταφύλια, ρόδια και χαρούπια θα εμπλουτίσουν το σιτηρέσιο των αιγοπροβάτων της Κρήτης σε μια προσπάθεια να βελτιωθεί η υγεία και η ευζωία τους, να μειωθεί το κόστος παραγωγής και η εξάρτηση του νησιού από τις εισαγόμενες (μεταφερόμενες) ζωοτροφές μέσω της κυκλικής οικονομίας καθώς και τα food miles (τροφικά χιλιόμετρα, δηλαδή η απόσταση που διασχίζουν τα τρόφιμα από τον τόπο της παραγωγής έως τον τόπο της κατανάλωσής τους).
Πρόκειται για καινοτόμο ερευνητικό πρόγραμμα με την ονομασία MiCliFeed (Mitigating Climate impact of small ruminants through innovative Feeding approaches – Μετριάζοντας τις επιπτώσεις στο κλίμα των μικρών μηρυκαστικών μέσω καινοτόμων διατροφικών εφαρμογών), στο πλαίσιο των προγραμμάτων LIFE Climate Change Mitigation της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο υλοποιείται σε Ελλάδα, Ιταλία και Γαλλία με συντονιστή φορέα το Ινστιτούτο Κτηνιατρικών Ερευνών του ΕΛΓΟ «ΔΗΜΗΤΡΑ» και επιστημονική υπεύθυνη την διευθύντρια Ερευνών του Ινστιτούτου, κτηνίατρο/διπλωματούχο Ευρωπαϊκού Κολλεγίου Κτηνιατρικής Παρασιτολογίας, Δρ. Σμαράγδα Σωτηράκη.
Ιδανική η Κρήτη για το πρόγραμμα
Το πρόγραμμα θα υλοποιηθεί στην Κρήτη, η οποία επελέγη, όπως επισημαίνει στο «Α» η Δρ Σ. Σωτηράκη για τρεις κυρίως λόγους:
-Έχει ιδιαίτερα ανεπτυγμένη αιγοπροβατοτροφία – το 10% του συνολικού αριθμού αιγοπροβάτων στην Ελλάδα.
-Εξαρτάται σχεδόν αποκλειστικά από εισαγόμενες (μεταφερόμενες) ζωοτροφές, με αποτέλεσμα να επιβαρύνεται σημαντικά το κόστος παραγωγής.
-Έχει σημαντικά ανεπτυγμένη αγροτοβιομηχανία, δηλαδή μεταποιητικές μονάδες που αξιοποιούν τοπικά παραγόμενα αγροτικά προϊόντα, δηλαδή φυτά της Μεσογειακής χλωρίδας.
Ακριβώς εκεί βασίζεται το πρόγραμμα που προβλέπει τη συλλογή των υποπροϊόντων από ελαιοτριβεία, οινοποιεία και χυμοποιεία, όπως της πούλπας της ελιάς που απομένει από την παραγωγή του ελαιολάδου, της φλύδας του σταφυλιού που απομένει από την παραγωγή κρασιού και αποσταγμάτων, της φλύδας του ροδιού που απομένει από το χυμό, των χαρουπιών και τη μετατροπή τους σε λειτουργικές ζωοτροφές με τη μορφή πέλλετ. Με τις συγκεκριμένες ζωοτροφές θα εμπλουτιστεί το σιτηρέσιο των αιγοπροβάτων, τα οποία θα εξακολουθήσουν φυσικά να ταϊζονται με δημητριακά και άλλες ζωοτροφές.
Πως οι ταννίνες ωφελούν την ευζωία των αιγοπροβάτων
Σημείο – κλειδί του προγράμματος είναι το γεγονός ότι τα συγκεκριμένα υποπροϊόντα είναι πλούσια στις γνωστές και για τη θετική συμβολή τους στην υγεία των ανθρώπων ταννίνες, η κατανάλωση των οποίων από τα αιγοπρόβατα έχει αποδεχθεί ότι συμβάλλει στο να αξιοποιούν καλύτερα την τροφή τους. Ο λόγος είναι ότι οι συμπυκνωμένες ταννίνες συμβάλλουν στο να απορροφηθούν καλύτερα από τον οργανισμό των ζώων οι πρωτεϊνες που καταναλώνουν, γεγονός που από τη μία ωφελεί την παραγωγικότητα του ζώου και από την άλλη το περιβάλλον γιατί συνεπάγεται χαμηλότερες εκπομπές μεθανίου.
Οι ταννίνες, όμως, ωφελούν και τα αιγοπρόβατα, που έχουν μολυνθεί από γαστρεντερικά νηματώδη παράσιτα. Οι μολύνσεις από τα παράσιτα αυτά, που είναι δεδομένες σε συστήματα εκτροφής, τα οποία βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στη βόσκηση και αποτελούν πρόβλημα τόσο στη χώρα μας όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, δεν απειλούν άμεσα την υγεία των ζώων, αφού τις περισσότερες φορές δεν προκαλούν φανερά συμπτώματα στα ζώα.
«Επιδρούν, όμως, αρνητικά στην ευζωία και μειώνουν την ποσότητα και την ποιότητα των παραγόμενων ζωικών προϊόντων, με αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση του εισοδήματος των κτηνοτρόφων. Πρόσφατες μελέτες έδειξαν επίσης ότι τα ζώα που παρασιτούνται απελευθερώνουν μεγαλύτερες ποσότητες μεθανίου και άλλων αερίων υπεύθυνων για το φαινόμενο του θερμοκηπίου λόγω μειωμένης απορρόφησης της τροφής από τον γαστρεντερικό σωλήνα», εξηγεί η Δρ Σ. Σωτηράκη.
Από τις θεραπείες «ρουτίνας» στα «nutraceuticals»
Όπως αναφέρει, «η αντιμετώπιση των μολύνσεων αυτών είναι ιδιαίτερα σημαντική και αποτελεί σε παγκόσμιο επίπεδο μία από τις θεραπείες «ρουτίνας» που μέχρι πρόσφατα, σχεδόν αποκλειστικά, γινόταν με τη χρήση ανθελμινθικών φαρμάκων ευρέως φάσματος, πρακτική που αποδείχθηκε αποτελεσματική, ασφαλής και οικονομικά αποδοτική. Όμως η εμφάνιση και η συχνότητα ανάπτυξης στελεχών των παρασίτων ανθεκτικών στα φάρμακα, φαινόμενο γνωστό με τον όρο «ανθελμινθικοαντοχή», σε συνδυασμό με την ανησυχία των καταναλωτών για υπολείμματα φαρμάκων στα παραγόμενα προϊόντα και το περιβάλλον, οδήγησε στην αναζήτηση εναλλακτικών/συμπληρωματικών τρόπων αντιμετώπισης των παρασιτώσεων.
Σήμερα, η χρήση βιοενεργών φυτών, δηλαδή φυτών πλούσιων σε δευτερογενείς μεταβολίτες με ανθελμινθική δράση αποτελεί αντικείμενο ερευνητικής δραστηριότητας, που συνάδει και με την πολιτική της ΕΕ για πράσινη ανάπτυξη και την επιβράδυνση του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής. Από τα φυτά αυτά, ιδιαίτερο ερευνητικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν αυτά που όχι μόνο εμφανίζουν ανθελμινθική δράση, αλλά συνεισφέρουν και σαν συστατικά της διατροφής των μικρών μηρυκαστικών, γνωστά με τον αγγλικό όρο «nutraceuticals» (από το συνδυασμό των λέξεων «nutrient» και «pharmaceuticals») ή βιοενεργά φυτά. Σε ότι αφορά τους δευτερογενείς μεταβολίτες, η μελέτη της ομάδας των συμπυκνωμένων ταννινών των φυτών με πιθανή δράση έναντι των γαστρεντερικών νηματωδών, συνιστά μέχρι σήμερα ελκυστική προσέγγιση επίλυσης του προβλήματος».
Έξι μεγάλα οφέλη του προγράμματος
Μέσω του προγράμματος επιδιώκεται, συνεπώς, η επίτευξη των εξής στόχων:
-Η διασφάλιση της υγείας των ζώων, με την αντιμετώπιση των παρασίτων.
-Η αύξηση της παραγωγικότητας σε γάλα και κρέας.
-Η παραγωγή πιστοποιημένων ποιοτικών προϊόντων, γεγονός που συμβάλλει ιδιαίτερα στις εξαγωγές.
-Η απεξάρτηση από εισαγόμενες ζωοτροφές και η αύξηση των εγχωρίως παραγόμενων ζωοτροφών μέσω της ανάπτυξης τοπικών αλυσίδων εφοδιασμού.
-Η μείωση του κόστους παραγωγής και η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των κτηνοτροφικών μονάδων.
-Η μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος τόσο για την κτηνοτροφία όσο και τη βιομηχανία (σήμερα τα συγκεκριμένα υποπροϊόντα καταλήγουν συνήθως στους ΧΥΤΑ).
«Τα αποτελέσματα του προγράμματος αναμένεται να οδηγήσουν στην ανάπτυξη ολιστικών συστημάτων διαχείρισης των εκτροφών προβάτων και αιγών, με μειωμένο περιβαλλοντικό αποτύπωμα, μειωμένη χρήση φαρμάκων και ελαχιστοποίηση των χημικών καταλοίπων των φαρμάκων στα τρόφιμα», τονίζει η Δρ Σμαράγδα Σωτηράκη αναδεικνύοντας ως πρόσθετο όφελος και την ενημέρωση /εξοικείωση των κτηνοτρόφων σε/με νέες καινοτόμες κτηνοτροφικές πρακτικές.
Τομάτα στην Ιταλία, κάστανα και καρποί στη Γαλλία
Ήδη, από τις ενημερώσεις που έχουν γίνει, προκύπτει ότι το ενδιαφέρον των κτηνοτρόφων της Κρήτης για συμμετοχή στο πρόγραμμα είναι πολύ μεγάλο, βοηθούντος βεβαίως και του πολύ υψηλού κόστους ζωοτροφών φέτος.
Αντίστοιχη είναι η εικόνα και στις άλλες δύο χώρες που μετέχουν στο πρόγραμμα, την Ιταλία όπου το σιτηρέσιο θα εμπλουτιστεί από τα υποπροϊόντα της επεξεργασίας ελιάς, τομάτας και εσπεριδοειδών και στη Γαλλία όπου θα χρησιμοποιηθούν υποπροϊόντα από την επεξεργασία καστάνου, καρπών (nuts) και στέμφυλων.
Και στις τρεις χώρες οι επιστήμονες βρίσκονται στο στάδιο της μελέτης για το βέλτιστο μείγμα από τα υποπροίόντα που θα χρησιμοποιηθεί ως ζωοτροφή ώστε τους επόμενους μήνες να ξεκινήσει η εκτροφή των αιγοπροβάτων.
Επισημαίνεται ότι στο Εργαστήριο Παρασιτολογίας του Ινστιτούτου Κτηνιατρικών Ερευνών του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ έχουν υλοποιηθεί την τελευταία δεκαετία αρκετά ερευνητικά προγράμματα (εθνικά και διεθνή) σχετικά με το παραπάνω αντικείμενο. Πρόσφατα (Σεπτέμβριος 2021) στο ίδιο εργαστήριο, έχει ξεκινήσει η υλοποίηση Ευρωπαϊκού ερευνητικού έργου με τίτλο MiCliFeed στο πλαίσιο των προγραμμάτων LIFE Climate Change Mitigation της ΕΕ.
Ως εταίροι στο MiCliFeed, που θα διαρκέσει 4,5 χρόνια και ο προϋπολογισμός του υπερβαίνει τα 2 εκατ. ευρώ, θα συμμετάσχουν τα Ιδρύματα:
Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα Επιστήμης Ζωικής Παραγωγής
Πανεπιστήμιο της Νεάπολης, Κτηνιατρική Σχολή (Department of Veterinary Medicine and Animal Production University of Napoli Federico II)
INRAE (Intitut national de la Recherche Agronomique) Γαλλίας, Joint Research Unit on Herbivores
και οι εταιρείες
TERRA NOVA ΕΠΕ, Περιβαλλοντική Τεχνική Συμβουλευτική Εταιρεία με έδρα την Αθήνα
ΔΑΣΚΑΛΑΚΗΣ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ ΑΒΕΚΤΕ, Εταιρεία Παραγωγής και εμπορίας ζωοτροφών, με έδρα την Κρήτη
MG2MIX, Εταιρεία Παραγωγής και εμπορίας ζωοτροφών, με έδρα το Chateaubourg της Γαλλίας
Kreavet BV, Εταιρεία Κτηνιατρικής υποστήριξης με έδρα το Kruibeke του Βελγίου.
