Του Γιάννη Μανιάτη
Τα τελευταία είκοσι χρόνια, η παραγωγή ηλεκτρισμού σε Ασία- Ειρηνικό αυξήθηκε κατά 83% ενώ στη Δύση (ΗΠΑ,ΕΕ) παρέμεινε σταθερή. Η μεταφορά ισχύος από τη Δύση στην Ανατολή... Ο άνθρακας (36%) και το φυσικό αέριο (23%) συνεχίζουν να είναι τα βασικά καύσιμα παραγωγής ηλεκτρισμού. Στο 13% τα Ανανεώσιμα. Ουγγαρία, Ιταλία, Σλοβακία, Τσεχία, οι μεγάλοι χαμένοι αν κοπεί το ρωσικό φυσικό αέριο. Η ΕΕ, αν θέλει να απεξαρτηθεί από την Κίνα στις εισαγωγές φωτοβολταϊκών, μπορεί να αναζωογονήσει την αντίστοιχη ευρωπαϊκή βιομηχανία. Ουκρανία και Ρωσία, μεγάλοι παίχτες σε πρώτες ύλες για παραγωγή καθαρών πράσινων τεχνολογιών. Επταπλάσιους καύσωνες και τριπλάσιες ξηρασίες και πλημμύρες θα αντιμετωπίσουν όσοι γεννήθηκαν τη δεκαετία του 2020 σε σχέση με αυτούς που γεννήθηκαν τη δεκαετία 1960…Τρομακτικά επείγουσα η ανάγκη μείωσης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου.
Στην παραγωγή ηλεκτρισμού τα τελευταία 20 χρόνια (2000-2021) η παγκόσμια παραγωγή αυξήθηκε κατά 83% (από 15564 TWh σε 28.466 TWh). Η αύξηση αφορά σχεδόν αποκλειστικά στην περιοχή Ασία - Ειρηνικός (Κίνα, Ινδία κ.α.), ενώ αντίθετα η δύση (ΗΠΑ, ΕΕ) παρέμειναν στα ίδια περίπου επίπεδα. Προφανώς η μεγάλη αύξηση σε Ασία – Ειρηνικό, συμβαδίζει με την αντίστοιχη αύξηση στο ΑΕΠ και τη μεταφορά οικονομικής ισχύος από τη δύση προς την ανατολή. Το παγκόσμιο μείγμα παραγωγής ηλεκτρισμού κυριαρχείται (2021) από τον άνθρακα (36%) και το φυσικό αέριο (23%) με σημαντική συμβολή των υδροηλεκτρικών (15%), των ΑΠΕ (13%) και των πυρηνικών (10%).
Με δεδομένο ότι βαδίζουμε προς έναν πλανήτη all electricity, προφανώς τα καύσιμα για την παραγωγή ηλεκτρισμού σε κάθε περιοχή του πλανήτη αποκτούν τεράστια γεωπολιτική, οικονομική και κλιματική σπουδαιότητα. Στην πολυπληθέστερη περιοχή του πλανήτη, Ασία - Ειρηνικό επικρατούν (57%) τα ανθρακικά εργοστάσια, ενώ αντίθετα, στη Β. Αμερική (ΗΠΑ, Καναδάς, Μεξικό), επικρατούν οι μονάδες φυσικού αερίου (37%). Στην Ευρώπη, μεγαλύτερη πηγή ηλεκτρισμού είναι οι ΑΠΕ (24%) και ακολουθούν τα πυρηνικά (22%) και το φυσικό αέριο (20%).
Με βάση στοιχεία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (IMF), σε πιθανή δωδεκάμηνη διακοπή της ροής ρωσικού φυσικού αερίου, στο χειρότερο σενάριο, Ουγγαρία, Ιταλία, Σλοβακία, Τσεχία, θα υποστούν σημαντικές μειώσεις στο ΑΕΠ τους (-5,4% έως -6,5%). Η Γερμανία βρίσκεται στο μέσο όρο της ΕΕ (-2,7%). Μικρότερες μειώσεις (-1,2% έως -1%) θα υποστούν Πολωνία, Ολλανδία, Ισπανία και Γαλλία. Η Ελλάδα, βρίσκεται στις πέντε χαμηλότερες θέσεις, με πιθανή απώλεια ΑΕΠ κάτω του 1%. Στο καλό σενάριο, όλες οι χώρες (πλην Ουγγαρίας) θα υποστούν απώλειες κάτω του 1%.
Για να μειώσει η ΕΕ την τεράστια εξάρτησή της από τα κινεζικά φωτοβολταϊκά (85% της παγκόσμιας παραγωγής), πρέπει να ασκήσει συγκεκριμένες πολιτικές, προκειμένου να μειωθεί η διαφορά κόστους που υπάρχει μεταξύ Κίνας κι ΕΕ ($0.24/Watt και αντίστοιχα $0.32/Watt). Το ενεργειακό κόστος αποτελεί έναν από τους σημαντικούς επιβαρυντικούς παράγοντες για την ΕΕ. Αν ασκηθούν συγκεκριμένες πολιτικές, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας, οι ευρωπαϊκές βιομηχανίες φωτοβολταϊκών μπορούν να γίνουν ανταγωνιστικές και να αποκτήσουν σημαντική τραπεζική χρηματοδότηση.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία επηρέασε τις παγκόσμιες αλυσίδες τροφοδοσίας προϊόντων. Ουκρανία και Ρωσία έχουν σημαντικά μερίδια του παγκόσμιου εμπορίου σε πολλά προϊόντα, αποτελούν που βασικούς πυλώνες καθαρών τεχνολογιών: χερσαίες και υπεράκτιες ανεμογεννήτριες, ηλιακοί συλλέκτες, ηλεκτρικά οχήματα, αποθήκευση μπαταριών. Αθροιστικά Ρωσία και Ουκρανία κατέχουν σε μερίδια επί του παγκόσμιου συνόλου, το 52% ακατέργαστου σιδήρου, το 48% του παλλαδίου, το 40% της ποτάσας, το 33% του χάλυβα και 25% - 8% σε νικέλιο, ουράνιο, τιτάνιο, χαλκό, αλουμίνιο κ.α.
Οι άνθρωποι που γεννήθηκαν τη δεκαετία του 1960, θα βιώσουν κατά μέσο όρο τέσσερις καύσωνες. Όσοι γεννήθηκαν τη δεκαετία του 2020, αν τα κράτη δεν υλοποιήσουν τις δεσμεύσεις των Παρισίων, θα ζήσουν 7,5 φορές περισσότερους καύσωνες από τους παππούδες τους, 3,6 φορές περισσότερες ξηρασίες, τριπλάσιες καταστροφές καλλιεργειών και πλημμύρες και διπλάσιες πυρκαγιές. Οι κλιματικές καταστροφές, προφανώς, θα είναι μεγαλύτερες στον παγκόσμιο Νότο (π.χ. υποσαχάρια Αφρική). Για αύξηση θερμοκρασίας έως 1,5 °C, χρειαζόμαστε επιπλέον μειώσεις αερίων θερμοκηπίου κατά 36.5% (από 41.9Gt σε 26.6Gt).
*Ο κ. Γιάννης Μανιάτης είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς, πρώην Υπουργός Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής
Εφημερίδα “Καθημερινή”
