Ένας χρόνος γεμάτος από ενεργειακές αναταραχές και νέες προκλήσεις που σημάδεψαν τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς.
Η πρώτη αλλαγή που συνόδευσε την έναρξη του 2024 ήταν τα χρωματιστά τιμολόγια. Καθιερώνεται για πρώτη φορά ο διαχωρισμός των τιμολογίων σε χρωματικές ομάδες με ενιαία τιμολογιακά χαρακτηριστικά, όπως τα σταθερά (μπλε), τα ημικυμαινόμενα ειδικά (πράσινα), τα απολύτως κυμαινόμενα (κίτρινα) και τα δυναμικά (πορτοκαλί) που η ενεργοποίηση τους αναμένεται να γίνει εντός του 2025.
Από την αρχή του 2024 και μέχρι το τέλος της Άνοιξης του ίδιου έτους, είχαμε μια σταδιακή αποκλιμάκωση των τιμών του ρεύματος. Οι μέσες τιμές στα κυμαινόμενα τιμολόγια ξεκίνησαν από τα 15 λεπτά τον Ιανουάριο του 2024 για να καταλήξουν κοντά στα 10,95 λεπτά η κιλοβατώρα τέλος Μαΐου.
Από το τέλος Μαΐου ξεκινάει ένα ράλι αυξήσεων με αποκορύφωμα τον Αύγουστο που η μέση τιμή του ρεύματος έφτασε στα 17,95 λεπτά (Διάγραμμα 1). Η κυβέρνηση ενεργοποιεί ξανά τον μηχανισμό επιδότησης των οικιακών κυμαινόμενων τιμολογίων, αφήνοντας απ' έξω τα επαγγελματικά τιμολόγια. Όσον αφορά την μέση χρηματιστηριακή τιμή του αερίου στον κόμβο της Ολλανδίας το 2024, αυτή αυξήθηκε στα 40,11 ευρώ η θερμική μεγαβατώρα από τα 34,4 ευρώ που έκλεισε το 2023.
Ξανά κρίση
Η χώρα μας μαζί με άλλες χώρες της Βαλκανικής, ξανά βιώνει μια μίνι ενεργειακή κρίση, όπου το αποτύπωμα της παραμένει ανοικτό μέχρι να κλείσει το 2024.
Το μέσο νοικοκυριό, το δεύτερο εξάμηνο του 2024 επιβαρύνθηκε με μια αύξηση στους λογαριασμούς του ρεύματος κατά 54% περίπου σε σχέση με το πρώτο εξάμηνο του 2024. Η επιδότηση στην τιμή της κιλοβατώρας για το εν λόγω διάστημα ανακούφισε τα νοικοκυριά , αλλά όχι πάνω από 12%.
Η μέση χονδρική το 2024 διαμορφώθηκε στα 100,54 ευρώ, σχεδόν 20% χαμηλότερη από το 2023 που η μέση τιμή διαμορφώθηκε στα 119,12 ευρώ. Επίσης οι εκπομπές CO2 μειώθηκαν από τους 83,25 τόνους στους 64,82, ποσοστό μείωσης σχεδόν 25% (Διάγραμμα 2 ).
Επίσης αυτό που βλέπουμε για πρώτη φορά στα ενεργειακά δεδομένα, είναι η εμφάνιση μηδενικών τιμών στις πράσινες μεγαβατώρες και αυξημένες περικοπές στην έγχυση "πράσινου" ρεύματος στο δίκτυο, λόγω υπερπαραγωγής πράσινης ενέργειας σε συνδυασμό με χαμηλή ζήτηση για συγκεκριμένες ώρες της ημέρας, αλλά και της περιορισμένης δυναμικότητας μεταφοράς του πλεονάσματος ενέργειας σε τρίτες χώρες.
Τα στοιχεία που παρουσίασε η ΕΛΕΤΑΕΝ για το 2023 οι περικοπές στα αιολικά πάρκα (σε εκείνα που είναι συνδεδεμένα στην υψηλή τάση) ήταν κάτι παραπάνω από 2%, ενώ το 2024 ξεπέρασαν το 3,5%. Μια αντίστοιχη εικόνα συνέβη και στα φωτοβολταικά, σχεδόν διπλάσιες MWh περικόπηκαν το 2024 σε σχέση με το 2023.
Αυτή η ανισορροπία ζήτησης κ προσφοράς, χωρίς αποθήκευση και χωρίς δυνατές ηλεκτρικές διασυνδέσεις με άλλες αγορές, κινδυνεύει να καταστήσει σχεδόν μη βιώσιμες πολλές πράσινες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής, αλλά και το άνοιγμα μιας μεγάλης τρύπας στα έσοδα του ειδικού λογαριασμού των ΑΠΕ που επιδοτούν τις εγγυημένες ταρίφες μεγάλου αριθμού πράσινων παραγωγών.
Ρευματοκλοπή
Το 2024 για πρώτη φορά αποκαλύπτεται το μέγεθος της ρευματοκλοπής, η οποία υπολογίζεται στα 400 εκατ. ευρώ, ενώ από την άλλη, ανοίγει ο ασκός του Αιόλου αναφορικά με τους ανεξόφλητους λογαριασμούς ρεύματος από φέσια που άγγιξαν τα 2,5 δις. ευρώ περίπου.
Με αφορμή την μίνι ενεργειακή κρίση που εμφανίστηκε τους καλοκαιρινούς μήνες να πλήττει την ΝΑ Ευρώπη, η κυβέρνηση προσπαθεί να ενεργοποιήσει τα αντανακλαστικά της ΕΕ για να θέσει σε λειτουργία συγκεκριμένους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς ανάσχεσης της.
Οι Βρυξέλλες δυστυχώς δεν συμμερίζονται επαρκώς την ατζέντα των ελληνικών επιχειρημάτων για την ενδημική περιφερειακή ενεργειακή κρίση.
Η επικεφαλής της ΕΕ παροτρύνει την ελληνική κυβέρνηση να επισπεύσει την πράσινη μετάβαση με πιο στοχευμένες πολιτικές και παράλληλα να αυστηροποιήσει τους ελέγχους των ρυθμιστικών Αρχών για την αποφυγή εναρμονισμένων πρακτικών των ενεργειακών εταιριών που πλήττουν τον υγιή ανταγωνισμό ή με απλά λόγια ενθαρρύνουν τα καρτέλ της ενέργειας.
Η ετήσια έκθεση Ντράγκι περιγράφει για πρώτη φορά με λεπτομέρειες τις αστοχίες της ενωμένης ευρωπαϊκής αγοράς και δη της ενεργειακής ευρωπαϊκής πολιτικής.
Ουσιαστικά περιγράφει την Ε.Ε να ευθύνεται για την δημιουργία δύο ενεργειακών ζωνών, στην μία ζώνη να βρίσκονται οι χώρες που λειτουργεί η ενοποιημένη αγορά ενέργειας και οι καταναλωτές να απολαμβάνουν σταθερό και φθηνό ρεύμα (Βόρεια, Κεντρική και Δυτική Ευρώπη), ενώ η άλλη ζώνη (Νότια και ΝΑ Ευρώπη) να είναι αποκομμένη από το κεντρικό ενιαίο σύστημα τιμολόγησης, με αποτέλεσμα τα νοικοκυριά αυτής της ζώνης να βρίσκονται εκτεθειμένα απολύτως στις αυξομειώσεις των τιμών ρεύματος, αφού επηρεάζονται άμεσα από γεωπολιτικές αναταραχές και αρνητικές ενεργειακές διεθνείς συγκυρίες.
Επίσης στην ετήσια έκθεση για την ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα, ο πρώην πρόεδρος της ΕΚΤ ανέφερε ότι η απώλεια του σχετικά φθηνού ρωσικού φυσικού αερίου είχε τεράστιο κόστος για την οικονομία και ότι τα ορυκτά καύσιμα θα χρειάζονται τουλάχιστον έως και το 2030.
Οι τρέχουσες τιμές της Ε.Ε. το 2024 είναι σχεδόν τέσσερις φορές υψηλότερες από το αμερικανικό φυσικό αέριο, το οποίο διαπραγματεύεται στα 10 ευρώ/MWh, ενώ η ΕΕ κοντά στα 40 ευρώ/ MWh.
Σε έρευνα τον Αύγουστο του 2024, τα γερμανικά εμπορικά επιμελητήρια διαπίστωσαν ότι οι υψηλές τιμές ενέργειας και η έλλειψη αξιόπιστων ενεργειακών προμηθειών παρεμπόδιζαν τη βιομηχανική παραγωγή, υποχρεώνοντας κάποιες μεγάλες εγχώριες εταιρείες να μετεγκατασταθούν στο εξωτερικό.
Τέλος, στη Γαλλία οι βιομηχανίες αναμένουν να λειτουργήσουν στο 70%-80% της παραγωγικής τους ικανότητας αυτόν τον χειμώνα, λόγω των υψηλών τιμών της ενέργειας, ειδικά στον χημικό τομέα, δήλωσε στο Reuters ο Νικολά ντε Βαρέν, πρόεδρος της Ένωσης Βιομηχανιών Εντάσεως Ενέργειας (Uniden).
Όσο για την Ελλάδα, τα πράγματα θα γίνουν ακόμα χειρότερα, αφού το ποσοστό ενεργειακής εξάρτησης της θα ξεπεράσει μεσοπρόθεσμα το 80%, σύμφωνα και με την πρόσφατη ετήσια έκθεση του ΙΕΝΕ, ενώ το μέσο ευρωπαϊκό ποσοστό εξάρτησης βρίσκεται κοντά στο 57%.
Τα ενεργειακά δεινά που έφερε ο πόλεμος στην Ουκρανία είχε και έχει δραματικές επιπτώσεις μόνο στις εγχώριες ευρωπαϊκές βιομηχανίες και επιχειρήσεις και κατ' επέκταση και στις οικονομίες, αφού πλήττεται πρωτίστως η ανταγωνιστικότητα τους , ενώ την ίδια στιγμή υπερανθεί η κινεζική και η αμερικανική βιομηχανία, αλλά και οι θετικές προοπτικές της οικονομίας τους.
Τέλος όσον αφορά τις ενεργειακές υποδομές της χώρας, αυτές μέσα στο 2024 προχώρησαν αργά, αλλά σταθερά. Εγκαινιάστηκε ο νέος τερματικός σταθμός FSRU της Αλεξανδρούπολης κόστους 400 εκατ. ευρώ που θα μεταφέρει φυσικό αέριο κοντά στα 8 bcm μέσω του κάθετου διαδρόμου στις υπόλοιπες βαλκανικές, αυξήθηκε η εγκατεστημένη πράσινη ισχύ κατά 1,2GW, υπεγράφη η σύμβαση ηλεκτρικής διασύνδεσης μέσω του υποβρυχίου καλωδίου μεταξύ Κύπρου και Κρήτης, ενώ εγκαταστάθηκαν σχεδόν 600 χιλιάδες έξυπνοι μετρητές.
Τι αναμένουμε για το 2025;
Οι ενεργειακοί αναλυτές εκτιμούν ότι τους επόμενους μήνες θα υπάρξει κι άλλη αύξηση της τιμής της χονδρικής του αερίου, διότι :
- Ο χειμώνας εκτιμάται από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Μeteo , ότι θα είναι πιο ψυχρός από τους δύο προηγούμενους, άρα θα αυξηθεί η ζήτηση σημαντικά.
- Θα υπάρξει πλήρης διακοπή των transit ροών ρωσικού αερίου μέσω Ουκρανίας.
- Η Ασία αυτό το χειμώνα έχει κλείσει μαμούθ συμβόλαια προμήθεια LNG με χώρες παραγωγής αερίου και έτσι η ΕΕ θα ψάχνει ακριβό αέριο στη σποτ αγορά
- Η αιφνιδιαστική κίνηση των ΗΠΑ να επιβάλουν κυρώσεις στη ρωσική Gazprombank από τις 20 Δεκεμβρίου μέσω της οποίας πληρώνουν για τις προμήθειές τους οι ευρωπαϊκές χώρες, αυτό θα οδηγήσει σε τερματισμό ακόμα και του φθηνότερου ρώσικου lng, ειδικά σε χώρες της Κεντρικής Ευρώπης.
Για το 2025 μένει να δούμε εάν ο Τράμπ προτίθεται να διαμεσολαβήσει για τον τερματισμό του Ρωσοουκρανικού πολέμου και να άρει τις κυρώσεις στην Gazprombank, ή να ανοίξει τις κάνουλες του σχιστολιθικού αερίου όπως είχε υποσχεθεί προεκλογικά και να "πλημμυρίσει" την ΕΕ από ανταγωνιστικό lng.
Όπως και να έχει, η ενέργεια θα μας απασχολήσει έντονα και το 2025.
Χριστοδουλίδης Μιχάλης
Διπλ. Μηχανολόγος Μηχανικός
