Με αφορμή το πάγωμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας - Κύπρου - Ισραήλ, ο Μιχάλης Μαθιουλάκης, Ακαδημαϊκός διευθυντής του Greek Εnergy Forum μιλά στο energymag.gr και αναλύει τις αιτίες αυτής της εξέλιξης, τις πιθανές επιπτώσεις της και τις ευρύτερες γεωπολιτικές προεκτάσεις που προκύπτουν από την καθυστέρηση του έργου.
Πως φτάσαμε στο πάγωμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης και που οφείλεται;
Για το πως φτάσαμε ως εδώ θεωρώ ότι η ευθύνη ανήκει αποκλειστικά στην κυβέρνηση, η οποία έχει υπαναχωρήσει από τα αυτονόητα, δηλαδή από την υποχρέωση της να υποστηρίξει όλες τις ενέργειες για να προχωρήσει η πόντιση του καλωδίου χωρίς να κοιτάει τι κάνουν οι γείτονες μας.
Τι σημαίνει λοιπόν το πάγωμα;
Το πάγωμα σε αυτή τη φάση σημαίνει ότι η ελληνική κυβέρνηση αμφισβητεί την ικανότητά της Ελλάδας να αποκτήσει το καλώδιο χωρίς να δημιουργηθούν προβλήματα στο Αιγαίο από τη στάση της Τουρκίας, και θεωρεί ότι δεν έχει δεδομένη τη στήριξη κρίσιμων χωρών, όπως των Ηνωμένων Πολιτειών, πέραν της Γαλλίας και του Ισραήλ, για να μπορέσει να προχωρήσει με σιγουριά στην πόντιση του καλωδίου χωρίς να υπάρχουν «προβλήματα».
Ευελπιστώ ότι αυτά που διαβάζουμε στις ειδήσεις είναι μακριά από την πραγματικότητα και ότι η ελληνική κυβέρνηση θα συνειδητοποιήσει ότι οι καθυστερήσεις πλήττουν τα εθνικά συμφέροντα της Ελλάδας και έτσι θα προχωρήσει άμεσα στις ενέργειες για πόντιση του καλωδίου.
Ποιο θα ήταν το αποτέλεσμα μίας τυχόν ματαίωση της ηλεκτρικής διασύνδεσης;
Μία ματαίωση της πόντισης του καλωδίου στη φάση που έχει φτάσει, θα ήταν καταστροφική για την Ελλάδα όσον αφορά τις επόμενες επενδύσεις οποιασδήποτε μορφής στη Μεσόγειο και στο Αιγαίο, ή οπουδήποτε αλλού δικαιούται νόμιμα να αναπτυχθεί η Ελλάδα, και όπου η Τουρκία θεωρεί ότι μπορεί να επεμβαίνει με το «έτσι θέλω». Κανείς πλέον δεν θα μπορεί να εμπιστευτεί οποιαδήποτε επένδυση στη χώρα μας, όταν αυτή θα αφορά θέματα και περιοχές που η Τουρκία θα θεωρεί ότι πρέπει να έχει το λόγο. Μια ματαίωση της πόντισης του καλωδίου λοιπόν, δημιουργεί τετελεσμένα καθώς μετά από αυτό κανείς δεν θα τολμήσει να κάνει την οποιαδήποτε επένδυση σε θαλάσσιες περιοχές ελληνικής δικαιοδοσίας χωρίς την πρότερη έγκριση της Τουρκίας. Μιλάμε δηλαδή για δημιουργία ενός μοναδικού προηγούμενου όπου οι απειλές της Τουρκίας θα μπορούν να δημιουργούν τετελεσμένα στο εσωτερικό της Ελλάδας!
Επίσης, θα μιλάμε για σοβαρή επιδείνωση στις σχέσεις Ελλάδας - Γαλλίας, καθώς η γαλλική εταιρεία έχει εκτεθεί σημαντικά σε σχέση με την παραγγελία που έχει πάρει και αν αυτή ακυρωθεί θα έχει σοβαρά προβλήματα. Αυτό έχει αντίκτυπο και στην ίδια τη γαλλική κυβέρνηση και την ικανότητά της να προωθεί αποτελεσματικά ενεργειακές επενδύσεις γαλλικών συμφερόντων στην Μεσόγειο. Πέραν της γεωπολιτικής οπτικής όμως, η μη-υλοποίηση της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ισραήλ- Κύπρου-Ελλάδας θα έχει σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις και στην ικανότητα της χώρας να ενισχύσει τη λειτουργία του ανταγωνισμού και να μειώσει τις τιμές χονδρικής στην Ελλάδα, κάτι που αυτό το καλώδιο μπορεί να φέρει στη χώρα μας. Εκτός από τη γεωπολιτική σημασία της, η συγκεκριμένη ηλεκτρική διασύνδεση είναι ιδιαιτέρως σημαντική για τη λειτουργία της αγοράς, καθώς αν μπορέσει να έρθει φθηνός ηλεκτρισμός στην Ελλάδα από το Ισραήλ, θα ενισχυθεί ο ανταγωνισμός και από μη ελληνικές εταιρείες στην ελληνική αγορά, κάτι που θα οδηγήσει σε χαμηλότερες τιμές και σε μεγαλύτερη ασφάλεια εφοδιασμού. Τα προβλήματα λοιπόν από το να μην προχωρήσει το έργο είναι πολλαπλά και πολυεπίπεδα.
Και από όλο αυτό τώρα ποιος ωφελείται;
Προφανώς ωφελείται η Τουρκία. Δεν υπάρχει καμία αμφισβήτηση περί αυτού. Θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι τα ενεργειακά έργα, κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, έχουν την ικανότητα να προσθέτουν γεωπολιτική ισχύ στις χώρες που τα υλοποιούν και ελέγχουν. Η συγκεκριμένη ηλεκτρική διασύνδεση αναβαθμίζει σημαντικά την ισχύ της Ελλάδας στην περιοχή και έτσι ξέραμε εξαρχής ότι είναι ένα έργο που η Τουρκία θα προσπαθήσει να πλήξει καθώς η αναβαθμισμένη ισχύς της Ελλάδας, αλλάζει η ισορροπία ισχύος με την Τουρκία. Ήταν αυτονόητο, λοιπόν από την αρχή ότι αυτό είναι ένα έργο το οποίο η Τουρκία θα επιδιώξει να υπονομεύσει και να σταματήσει, όπως και έκανε. Εδώ λοιπόν εγείρονται δύο ζητήματα τα οποία μάλιστα δεν είναι ενεργειακής φύσης, αλλά είναι καθαρά θέματα πολιτικής: (α) Δεν ήξερε ελληνική κυβέρνηση ότι ήταν δεδομένη η προσπάθεια της Τουρκίας να σταματήσει το έργο; Εάν η ελληνική κυβέρνηση δεν θεωρούσε δεδομένη την αντίδραση της Τουρκίας τότε μιλάμε για πολιτική αφέλεια. (β) Δεν ξέρει η Ελλάδα ότι η Τουρκία στην πράξη δεν μπορεί να κάνει κάτι ουσιαστικό για να εμποδίσει την πόντιση του καλωδίου πέραν του να κάνει μερικές βόλτες με τα πλοία της; Αυτού του είδους την αντίδραση η Ελλάδα θεωρεί δηλαδή ότι δεν έχει την ικανότητα να την καλύψει με τον ελληνικό στόλο και τις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις; Καθώς όμως την ικανότητα οι ένοπλες δυνάμεις μας είναι βέβαιο ότι την έχουν, το μόνο που μένει είναι αν πολιτικά έχουμε τη θέληση. Αυτά είναι δύο σοβαρότατα ερωτήματα που θέτουν γενικότερα μία αμφισβήτηση για την ικανότητα της χώρας να προστατεύσει τα εθνικά της συμφέροντα. Γι’ αυτό λέω ότι το ζήτημα δεν είναι τόσο ενεργειακό όσο είναι συνολικότερα πολιτικό.
Υπάρχουν άλλα σχέδια των Τούρκων γύρω από αυτό το ζήτημα;
Προφανώς δεν μπορούμε να ξέρουμε τί σχέδια η Τουρκία. Μπορούμε όμως να ξέρουμε ότι οποιοδήποτε έργο αναβαθμίζει την συνολικότερη ισχύ της χώρας μας, η Τουρκία θέλει να το αποτρέψει από το να υλοποιηθεί. Με αυτή τη λογική, τα ίδια προβλήματα θα μπορούσε να έχει αργότερα και το GREGY, το καλώδιο που έρχεται απευθείας από την Αίγυπτο προς την Ελλάδα. Τα ίδια προβλήματα θα μπορούσαμε δυνητικά να έχουμε και με την εξερεύνηση υδρογονανθράκων στα νοτιοδυτικά της Κρήτης. Το ίδιο ισχύει και για οποιοδήποτε άλλο έργο θέλει να υλοποιήσει η Ελλάδα στην περιοχή δικαιοδοσίας της αλλά η Τουρκία θεωρεί ότι θα αλλάξει την ισορροπία ισχύος και συνεπώς θα θέλει να το σταματήσει. Πρέπει να επαναλάβω και πάλι, ότι η Τουρκία δεν έχει καμία νομική βάση για αυτά τα πράγματα που κάνει, καθώς η Ελλάδα δικαιούται με βάση το διεθνές δίκαιο να υλοποιήσει το συγκεκριμένο και τα υπόλοιπα σχεδιαζόμενα έργα τα οποία δεν επηρεάζονται από τα θέματα ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας μεταξύ των δύο χωρών. Επίσης, η Τουρκία δεν έχει τα μέσα να σταματήσει στην πράξη αυτό το καλώδιο. Αυτό που κάνει λοιπόν αυτή τη στιγμή η Τουρκία είναι να μας εκφοβίζει και εμείς δείχνουμε ότι υποκύπτουμε σε αυτόν τον εκφοβισμό.
Με αφορμή και την τελευταία δήλωση του Ισραηλινού πρέσβη που προαναγγέλλει ουσιαστικά την ενεργότερη συμμετοχή. Έχουμε κάποια ελπίδα ότι παραμένει ζωντανό;
Εφόσον η Ελλάδα περιμένει από δηλώσεις και δράσεις άλλων χωρών για να προασπίσει τα δικά της συμφέροντα, έχουμε σοβαρό πρόβλημα. Οι οποιεσδήποτε δηλώσεις του Ισραήλ και οι πράξεις του Ισραήλ είναι βεβαίως ευπρόσδεκτες και μπορούν να βοηθήσουν, αλλά δεν είναι αυτές που θα κάνουν την ειδοποιό διαφορά και σαφώς και δεν θα έπρεπε. Θα πρέπει να καταλάβουμε ότι καμία χώρα δεν πρόκειται να ενεργήσει δραστικά για να προασπίσει τα συμφέροντα της Ελλάδας, όταν η Ελλάδα δεν δείχνει τη διάθεση να το κάνει η ίδια για τον εαυτό της. Εάν η Ελλάδα δείξει ότι θέλει να προασπίσει τα συμφέροντα της στην περιοχή σε σχέση με αυτό το έργο, υπάρχουν χώρες οι οποίες θα συντρέξουν. Το Ισραήλ θα μπορούσε βεβαίως να είναι μία από αυτές και επί αυτού συνδέονται και οι δηλώσεις του Ισραηλινού πρέσβη οι οποίες είναι βεβαίως θετικές. Εάν όμως η ίδια η Ελλάδα δεν δείξει ότι έχει την διάθεση να προάσπιση μόνη της την ολοκλήρωση του καλωδίου της, κανείς άλλος δεν θα συντρέξει να το κάνει αντί για εμάς.
