Δεν υπάρχει περιθώριο για επενδύσεις στα ορυκτά καύσιμα, τη δεκαετία που θα πρέπει να μειώσουμε τους ρύπους στο μισό, για να σώσουμε το κλίμα. Την άποψη αυτή διατυπώνει στην «Κ» η Δρ Ρέιτσελ Κάιτ, πρύτανης της Σχολής Fletcher στο Πανεπιστήμιο Tufts, Σύμβουλος του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή. Η ίδια θεωρεί ότι είναι νωρίς ακόμη να βγάλει κανείς αισιόδοξα συμπεράσματα από την αποκλιμάκωση στις τιμές ενέργειας. Μιλά για την τέλεια καταιγίδα στον τομέα των τροφίμων και υπογραμμίζει ότι η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία πηγαίνει πίσω την παγκόσμια προσπάθεια για τη διαχείριση της κλιματικής αλλαγής. «Δεν είναι αργά για το κλίμα, αρκεί να μειώσουμε τους ρύπους», διαμηνύει η Δρ Κάιτ, η οποία έκανε στάση στην Αθήνα, για να συμμετάσχει σε εκδήλωση του Ιδρύματος Κωνσταντίνος Καραμανλής, με προορισμό τη Διάσκεψη του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή στην Αίγυπτο.
Η Ευρώπη φαίνεται να έχει συγκεντρώσει τα αποθέματα ενέργειας που χρειάζεται για τον χειμώνα και οι τιμές βρίσκονται σε φάση αποκλιμάκωσης. Θα λέγατε ότι τα δύσκολα βρίσκονται πίσω σε ό,τι αφορά την ενεργειακή κρίση την οποία τροφοδότησε η εισβολή στην Ουκρανία; Ή είναι ακόμα νωρίς;
Δεν έχουμε βγει ακόμα από το δάσος. Οι τιμές στο αέριο μειώθηκαν από τα υψηλά του Αυγούστου, καθώς η Ευρώπη επιτυχώς αποθήκευσε μεγάλα αποθέματα. Όμως υπάρχουν ακόμα ζητήματα στις εφοδιαστικές αλυσίδες, από το στάδιο της αποθήκευσης μέχρι το στάδιο της κατανάλωσης. Το ενεργειακό μέλλον της Ευρώπης θα κριθεί πάνω στη βάση της πεποίθησης ότι η ενεργειακή ασφάλεια καθορίζεται από εκείνον ο οποίος σε προμηθεύει με ενέργεια. Θα είναι επίσης κρίσιμο το πώς οι χώρες θα προστατεύσουν τους πιο ευάλωτους, όπως και το πώς θα επιδοτήσουν τα χαμηλά εισοδήματα χωρίς να επιδοτήσουν τα ορυκτά καύσιμα. Δεν θα είναι ένας εύκολος χειμώνας.
Από την αρχή του πολέμου στην Ουκρανία εκδηλώθηκαν ανησυχίες για το ενδεχόμενο επισιτιστικής κρίσης στις αναπτυσσόμενες χώρες. Πού βρισκόμαστε τώρα;
Βρισκόμαστε στην τέλεια καταιγίδα. Οι επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία έρχονται να προστεθούν στην επισιτιστική ανασφάλεια λόγω συρράξεων και κλιματικής αλλαγής σε αναπτυσσόμενες χώρες, με δυσμενείς συνέπειες για εκατομμύρια ανθρώπους. Φέτος διανύουμε μια κρίση στη διανομή των τροφίμων. Αν όμως δεν αντιμετωπιστούν οι επιπλοκές τουλάχιστον στις προμήθειες των απαιτούμενων λιπασμάτων, τον επόμενο χρόνο θα έχουμε πραγματική κρίση πλέον στην προσφορά των τροφίμων.
Αν αποφασίζαμε να του στείλουμε τον λογαριασμό, πόσο θα λέγατε ότι μας κοστίζει ο Πούτιν στην προσπάθεια κατά της κλιματικής αλλαγής;
Για να αντιμετωπίσουμε την κλιματική αλλαγή χρειαζόμαστε περισσότερη και όχι λιγότερη διεθνή συνεργασία, την οποία η χειρότερη γεωπολιτική συγκυρία καθιστά πολύ πιο δύσκολη. Επιπλέον, οι επιπλοκές που αναφέραμε προηγουμένως στον τομέα των τροφίμων δυσχεραίνουν τη θέση των αναπτυσσόμενων χωρών και άρα την πράσινη μετάβαση των οικονομιών τους. Η επιτάχυνση της απεξάρτησης από το ρωσικό αέριο είναι θετική εξέλιξη για την κλιματική αλλαγή, όμως προς την αντίθετη κατεύθυνση κινείται η συγκυριακή προσφυγή σε άλλες ρυπογόνες πρακτικές, οι οποίες – σε συνδυασμό και με τους ρύπους από τις επιθέσεις στον αγωγό Nord Stream – ενισχύουν την αρνητική πλευρά των εξελίξεων. Το βέβαιο είναι ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία αποσπά τη διεθνή κοινότητα από τον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής.
Θα θέλατε να περιγράψετε με απλά λόγια το σημείο στο οποίο βρίσκονται οι προσπάθειες της παγκόσμιας κοινότητας για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης; Τι έχουμε πετύχει μέχρι στιγμής και ποιο είναι το στοίχημα για τη συνέχεια;
Υπάρχουν επιτεύγματα, τα οποία κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση. Απλώς δεν είναι αρκετά μεγάλα και δεν έρχονται αρκετά γρήγορα. Για να πετύχουμε το «στοίχημα» της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη μόλις κατά 1,5 βαθμό κελσίου, θα πρέπει να είμαστε πιο φιλόδοξοι στους στόχους μας για τη μετάβαση των ενεργειακών, μεταφορικών και γεωργικών συστημάτων μας, αυτήν τη δεκαετία και την επόμενη, ιδίως στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Έπειτα, θα πρέπει να είμαστε πιο αποτελεσματικοί στο στάδιο της υλοποίησης των στόχων. Επιπλέον, χρειάζεται ουσιαστική υποστήριξη και αλληλεγγύη από τις πιο εύπορες χώρες, οι οποίες άλλωστε δημιούργησαν το πρόβλημα. Γνωρίζουμε τι πρέπει να γίνει. Θα πρέπει απλώς οι πολιτικοί μας να είναι το ίδιο αποτελεσματικοί με τους επιστήμονές μας.
Ποιοι είναι τα καλά και ποιοι τα κακά παιδιά στην προσπάθεια για το κλίμα;
Υπάρχει χώρος για βελτίωση από όλες τις πλευρές. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει κινηθεί επιθετικά για την επίτευξη του στόχου. Οι ΗΠΑ επέλεξαν να παίξουν διαφορετικά για 4 χρόνια, επί προεδρίας Τραμπ, όμως – για την ώρα – επέστρεψαν με την εκλογή Μπάιντεν. Στη Βραζιλία μία βασική διαφορά του Λούλα από τον Μπολσονάρο είναι ακριβώς η παραδοχή για δράση στο κλίμα. Η Κίνα είναι σημαντικός παίκτης στον βαθμό που εμπλέκεται στη δέσμευση για την προστασία του περιβάλλοντος. Όσον αφορά την Ινδία, θα πρέπει να τη βοηθήσουμε να γίνει η πρώτη χώρα που θα αναπτυχθεί εξ αρχής με «πράσινο» τρόπο.
Ποιος τομέας έχει το μεγαλύτερο αποτύπωμα και άρα τη μεγαλύτερη ευθύνη για το περιβάλλον; Η βιομηχανία; Οι μετακινήσεις;
Ενέργεια, ενέργεια, ενέργεια. Ακολουθούν οι μεταφορές και μετά η γεωργική παραγωγή. Είναι πολύ σημαντική η ψηφιοποίηση για τη μέγιστη αποδοτικότητα των όλο και πιο καθαρών μορφών ενέργειας, όπως και οι πρακτικές εξοικονόμησης πόρων.
Ορισμένοι δυσπιστούν απέναντι στα ανανεώσιμα, αμφισβητώντας κατά πόσο α) συμφέρουν οικονομικά β) είναι σε θέση να καλύψουν το σύνολο των ενεργειακών αναγκών μιας χώρας, συν τοις άλλοις λόγω της εξάρτησής τους από τις καιρικές συνθήκες. Ποια είναι η γνώμη σας;
Τα ανανεώσιμα είναι η επανάσταση που χρειαζόμασταν. Σε πολλές χώρες αυτήν τη στιγμή είναι η πιο φτηνή μορφή κατανεμημένη ενέργειας. Φυσικά χρειάζονται διαδικασίες αποθήκευσης, το κόστος της οποίας έχει πάντως μειωθεί κατά 75% την τελευταία δεκαετία. Τα ανανεώσιμα συντελούν στην ενεργειακή ασφάλεια και είναι αποτελεσματικά.
Από τη μία πλευρά η προστασία του περιβάλλοντος, από την άλλη η ενεργειακή ασφάλεια και το κόστος παραγωγής. Αν μια χώρα ανακάλυπτε κοιτάσματα υδρογονανθράκων μέσα στην επόμενη τριετία, τι θα τη συμβουλεύατε;
Αν τα ανακαλύψει μέσα σε 3 χρόνια, και αν είναι τυχερή, θα χρειαστεί σχεδόν μία 10ετία για να αξιοποιήσει τα αποθέματα. Μη ξεχνάμε ότι είναι αυτή ακριβώς η δεκαετία – μέχρι το 2030 – που θα πρέπει να μειώσουμε τις εκπομπές ρύπων στο μισό. Επιπλέον, θα πρέπει να αναπτύξει υδρογονάνθρακες σε μια φάση κατά την οποία οι επενδυτές βγαίνουν από αυτόν τον τομέα. Δεν είναι κατάλληλη η στιγμή. Δεν υπάρχει περιθώριο για περαιτέρω ανάπτυξη στα ορυκτά καύσιμα. Δεν συνάδει με τον κλιματικό μας στόχο.
Η μετανάστευση λόγω κλιματικής αλλαγής είναι ένα φαινόμενο για το μέλλον ή το συναντάμε ήδη;
Το συναντάμε ήδη και θα το δούμε ακόμα περισσότερα τα επόμενα χρόνια. Είναι δύσκολο ακόμη να το μετρήσουμε, αλλά βλέπουμε ήδη τις αλλαγές του καιρού και τις μετακινήσεις πληθυσμών που τις συνοδεύουν.
Κάποιοι θεωρούν πως είναι αργά και ότι ο πλανήτης έχει ήδη χάσει το στοίχημα της αντιστροφής της κλιματικής αλλαγής. Είναι υπερβολικοί κατά τη γνώμη σας;
Ναι, κάνουν λάθος. Στις επιστημονικές εκθέσεις του ΟΗΕ για το κλίμα έχει γίνει σαφές ότι αν μειώσουμε τους ρύπους, θα μειώσουμε την υπερθέρμανση. Αυτό που βιώνουμε τώρα είναι η επίπτωση των ρύπων κατά τις προηγούμενες 2-3 δεκαετίες. Υπάρχει διαφορά φάσης. Αν τους μειώσουμε τώρα δραστικά, οι επόμενες γενιές θα έχουν στα χέρια τους ένα καλύτερο περιβάλλον. Δεν είναι αργά, αρκεί να μειώσουμε τους ρύπους.
