του Αλέξανδρου Μπαρότσι
Σε μερικούς μήνες από σήμερα η ΡΑΕ θα έχει ένα τριπλό ρόλο, πολλαπλάσιες αρμοδιότητες, αλλά και πόρους. Εκτός της ενέργειας θα καλείται να ελέγξει τη σωστή λειτουργία της αγοράς υδάτων, όπως και αστικών αποβλήτων, έχοντας μετατραπεί σε μια υπερ-εποπτική αρχή, απασχολώντας πολλαπλάσιο προσωπικό, κατά το μοντέλο αντίστοιχων ευρωπαικών φορέων, όπως αυτού στην Ιταλία.
Τουλάχιστον στα χαρτιά. Το αν τα παραπάνω θα ισχύσουν και στη πράξη, θα το μάθουμε μόλις βγει σε διαβούλευση το σχετικό νομοσχέδιο, που είχε παρουσιάσει το Νοέμβριο στο υπουργικό ο Κ.Σκρέκας, και το οποίο θα παρέχει λογικά τις απαντήσεις σε όλα τα κρίσιμα ερωτήματα.
Τι θα γίνει με τη χρηματοδότηση της σούπερ αυτής Αρχής; Πόσες νέες θέσεις θα προκηρυχθούν; Τι μέριμνα έχει ληφθεί για το προσωπικό ενός ανεξάρτητου φορέα που εδώ και χρόνια δουλεύει υποστελεχωμένος, αλλά καλείται να ελέγχει έναν από τους πλέον δυναμικά αναπτυσσόμενους τομείς της ελληνικής οικονομίας;
Ακριβώς επειδή η μέχρι τώρα εμπειρία της Αρχής είναι πικρή, παρά την προφανή της αναβάθμιση, την διεύρυνση και τον εμπλουτισμό της, κάποιοι στην οδό Πειραιώς, ανησυχούν, βλέποντας πόσο ψηλά έχει μπει ο πήχης στο νέο εγχείρημα.
Στη κυβέρνηση πάντως διαβεβαιώνουν την ηγεσία της ΡΑΕ ότι δεν θα την αφήσουν αθωράκιστη. Βάσει όσων της έχουν μεταφέρει, η διόγκωση των αρμοδιοτήτων της θα συνοδευθεί και από σημαντική αύξηση προσωπικού και κονδυλίων, τα οποία θα περιγράφονται αναλυτικά στο νομοσχέδιο του ΥΠΕΝ, στο οποίο και μπαίνουν οι τελευταίες πινελιές.
Κυβερνητικά στελέχη μιλούν για μια πανίσχυρη εποπτική αρχή με μεγάλη δύναμη πυρός σε πόρους, εργαλεία και ανθρώπους, έχοντας ως οδηγό την Ιταλική Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας, Δικτύων και Περιβάλλοντος (ARERA) : Από τους τομείς ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, μέχρι αυτούς της διαχείρισης νερού, απορριμμάτων και τηλεθέρμανσης, κάθε απόφαση στη γείτονα εποπτεύεται και ελέγχεται από την ARERA.
Τα ίδια στελέχη στέλνουν το μήνυμα ότι ακριβώς επειδή η ΡΑΕ διαθέτει την εμπειρία, μαζί με την απαιτούμενη οργανωτική και κτιριακή υποδομή, κρίθηκε πως είναι σε θέση να ανταπεξέλθει στο νέο τριπλό της ρόλο. Και ακριβώς επειδή η σύσταση ανεξάρτητων αρχών διαχείρισης απορριμμάτων, καθώς επίσης ύδρευσης - αποχέτευσης, αποτελεί ένα από τα milestones του Ταμείου Ανάκαμψης, προκειμένου να προχωρήσει η εκταμίευση των επόμενων δόσεων, προτιμήθηκε να ενισχυθεί μια δοκιμασμένη Αρχή. Κρίθηκε ότι δεν θα υπάρξουν κωλυσιεργίες, εφόσον το νέο οικοδόμημα στηθεί υπό την ομπρέλα της ΡΑΕ, πόσο μάλλον όταν οι νέοι τομείς είναι, υπό μια έννοια, συναφείς με το αντικείμενο της ενέργειας. Τα νερά συνδέονται με τα υδροηλεκτρικά και τα αστικά απόβλητα με τις μονάδες επεξεργασίας απορριμμάτων για την παραγωγή ρεύματος.
Τα νερά
Ποιο το αντικείμενο της νέας Αρχής στα νερά και πόσο δύσκολος ο νέος της ρόλος; Σίγουρα όχι εύκολος, είναι η απάντηση. Μπροστά της θα έχει την εποπτεία της ορθολογικής διαχείρισης των υδάτινων πόρων που έχει σχεδιαστεί από το ΥΠΕΝ και ένα «καυτό» πολιτικά θέμα. Τον εξορθολογισμό της τιμολογιακής πολιτικής στο νερό.
Και μπορεί, όπως είχε αναφέρει σχετικά πρόσφατα ο επικεφαλής της ΕΥΔΑΠ, Χάρης Σαχίνης, να έχει δοθεί εντολή για πάγωμα των τιμολογίων το 2023, ωστόσο αυτά παραμένουν καθηλωμένα στα ίδια επίπεδα τα τελευταία 13 χρόνια και είναι τα δεύτερα φθηνότερα σε όλη την Ευρώπη. Ακριβώς επειδή η δημιουργία Ρυθμιστικής Αρχής Υδάτων έχει καθυστερήσει σημαντικά, η τιμολογιακή πολιτική της ΕΥΔΑΠ, καθορίζεται μέχρι σήμερα από τον βασικό μέτοχο που είναι το Υπερταμείο και κατά συνέπεια το υπουργείο Οικονομικών. Αναμενόμενο είναι η σύσταση του νέου φορέα να «ανακινήσει» και το θέμα των τιμολογίων.
Τα αστικά απόβλητα
Και στα απόβλητα, τι θα κάνει η νέα Αρχή; Καταρχήν, θα επιβλέπει την ορθότητα της τιμολογιακής πολιτικής, τη διαχείριση των απορριμμάτων πανελλαδικά και τη λειτουργία των αρμόδιων υπηρεσιών του Δημοσίου αλλά και του ευρύτερου δημοσίου τομέα. Είναι αξιοσημείωτο ότι για τη διαχείριση των σκουπιδιών και των λυμάτων η Ελλάδα καταβάλει ακόμη ανά εξάμηνο στην Κομισιόν πρόστιμα εκατομμυρίων ευρώ.
Έμφαση στη διαχείριση των υδάτων
Στο δια ταύτα, όσο πιο πολλές οι αρμοδιότητες της νέας Αρχής, τόσο πιο απλό και διαφανές πρέπει να είναι το πλαίσιο που θα τη διέπει.
Ετσι, με το νέο νομοσχέδιο, ειδικά όσον αφορά το σκέλος των νερών, εξορθολογίζονται και επικαιροποιούνται αρμοδιότητες των φορέων υδατικής διαχείρισης και πολιτικής, ενώ τροποποιούνται μεμονωμένες ρυθμίσεις που είναι αναγκαίες για την ορθολογική διαχείριση των υδάτων.
Επίσης θεσπίζεται εθνική στρατηγική για τα ύδατα, ενισχύονται οι κανόνες λογοδοσίας των φορέων παροχής υπηρεσιών ύδατος και ο έλεγχος των αναπτυξιακών-επενδυτικών και τιμολογιακών πολιτικών τους. Και προβλέπονται για πρώτη φορά ετήσιες εκθέσεις προγραμματισμού και πενταετή σχέδια (masterplans).
Τα παραπάνω φυσικά δεν είναι παρά γενικές αρχές. Κλειδί για να πετύχει η συνταγή και ο νέος αυτός φορέας να ασκήσει αποτελεσματικά τις αρμοδιότητες του είναι να προικιστεί εξαρχής με το κατάλληλο προσωπικό και να μην αντιμετωπίσει όσα εμπόδια συνάντησε η ΡΑΕ.
Δεν έχουν περάσει παρά μερικοί μήνες, όταν η Αρχή με υπόμνημά της (Μάιος 2022) έκρουε τον κώδωνα του κινδύνου για την υποστελέχωσή της, λέγοντας ότι έχει προσλάβει πλέον δραματικές διαστάσεις ώστε να απειλείται η ίδια η λειτουργία του θεσμού. Οπως ανέφερε τότε, σε σύνολο 210 υπαλλήλων που απαιτούνται για την άσκηση από τη ΡΑΕ των υφιστάμενων αρμοδιοτήτων της, υπηρετούσαν στην Αρχή μόλις 45, ενώ άλλοι 55 εργάζονταν με σύμβαση ορισμένου χρόνου.
Εικόνα, που έκτοτε έχει κάπως βελτιωθεί, με τη ΡΑΕ να προσδοκά σε περαιτέρω ισχυροποίηση της μέσα και από το νέο της Οργανόγραμμα, το οποίο ενέκρινε πρόσφατα η διοίκησή της .
