Ως παράδειγμα για άλλες χώρες μπορεί να λειτουργήσει η επιτυχημένη πολιτική απεξάρτησης της Ελλάδας από τον λιγνίτη, του οποίου η συμμετοχή στο ενεργειακό μείγμα έχει υποχωρήσει κάτω από το 10%, τη στιγμή που η εγκατεστημένη ισχύς από ΑΠΕ (φωτοβολταϊκοί και αιολικοί σταθμοί) έχει διπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια και το ποσοστό της πράσινης ενέργειας στην ηλεκτροπαραγωγή προσέγγισε το 50% στο 2022.
Αυτό δήλωσε η αναπληρώτρια Εκτελεστική Διευθύντρια του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (ΙΕΑ) Mary Warlick, στο πλαίσιο της παρουσίασης της έκθεσης του ΙΕΑ για την Ελλάδα που έγινε σε ειδική εκδήλωση στο ΥΠΕΝ, υπογραμμίζοντας ότι «την πολύ μεγάλη πρόοδο που σημείωσε η Ελλάδα σε σχέση με την τελευταία έκθεση του Οργανισμού το 2017», Μεταξύ άλλων, η κ. Warlick εξήρε τον Κλιματικό Νόμο που θέσπισε η Ελλάδα στις αρχές του 2022, τονίζοντας ότι το υπό αναθεώρηση Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια κα το Κλίμα πρέπει να ευθυγραμμιστεί με τους δεσμευτικούς στόχους που αυτός θέτει και σημείωσε ότι η Ελλάδα αποτελεί «παγκόσμιο ηγέτη» στην χρήση της ηλιακής ενέργειας για ηλεκτροπαραγωγή και θέρμανση, με ελληνικές εταιρείες να διαδραματίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στον εν λόγω κλάδο.
Μιλώντας στην ίδια εκδήλωση, η Γενική Γραμματέας Ενέργειας και Ορυκτών Πρώτων Υλών Αλεξάνδρα Σδούκου συνέδεσε την πρόοδο της χώρας προς την «πράσινη» μετάβαση με τα αποφασιστικά βήματα που έκανε για να μειώσει την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο.
Υπογράμμισε επίσης τη φιλοδοξία της Ελλάδας να αναδειχθεί αφενός σε μείζονα αγωγό για τη διαμετακόμιση φυσικού αερίου -κυρίως LNG- προς την Νοτιοανατολική Ευρώπη, αφετέρου σε κόμβο για τη μεταφορά «πράσινης» ενέργειας από την Ανατολική Μεσόγειο προς την Κεντρική Ευρώπη, με τις ηλεκτρικές διασυνδέσεις Euroasia Interconnector (Κρήτη-Κύπρος-Ισραήλ) και GREGY (Ελλάδα-Αίγυπτος) να αποτελούν τα δυο projects προτεραιότητας προς την κατεύθυνση αυτή. Η κ. Σδούκου έκανε επίσης ειδική αναφορά στον στόχο του ΕΣΕΚ για αύξηση της εγκατεστημένης ισχύος από ΑΠΕ στα 25 GW το 2030 -που απαιτεί την εγκατάσταση ακόμα 12 «πράσινων» γιγαβάτ-, την θέσπιση ρυθμιστικού πλαισίου για τα πράσινα PPA και τα σημαντικά βήματα που έχουν γίνει για τα Υπεράκτια Αιολικά Πάρκα και την προώθηση νέων τεχνολογιών χαμηλού ανθρακικού αποτυπώματος όπως είναι το υδρογόνο, η δέσμευση και η αποθήκευση άνθρακα και η γεωθερμία.
Η έκθεση
H πολύσέλιδη έκθεση της ΙΕΑ που δόδθηκε σήμερα στη δημοσιότητα αποδίδει εύσημα στην ελληνική κυβέρνηση για την πολιτική απανθρακοποίησης και την ανταπόκριση στην ενεργειακή κρίση. Περιλαμβάνει όμως και «αστερίσκους» για τον «κεντρικό ρόλο που εξακολουθεί να διαδραματίζει το φυσικό αέριο στο σχέδιο της Ελλάδας για την ενεργειακή μετάβαση .
Οι πέντε κεντρικές συστάσεις της έκθεσης είναι οι εξής:
- Επαναξιολόγηση της ανάγκης για επενδύσεις σε ορυκτά καύσιμα, λαμβάνοντας υπόψη τον κίνδυνο «παγίδευσης» (stranded assets) και την ανάγκη κατεύθυνσης των (περιορισμένων) κεφαλαίων σε επενδύσεις που στηρίζουν την ενεργειακή μετάβαση
- Διασφάλιση διαφάνειας και σταθερότητας στο ρυθμιστικό πλαίσιο ώστε τα έργα ΑΠΕ και ηλεκτρικών διασυνδέσεων να υλοποιούνται σε «εύλογο» χρονικό διάστημα. Προς την κατεύθυνση αυτή, η ΙΕΑ συστήνει περαιτέρω εξορθολογισμό των διαδικασιών για τη χωροθέτηση και την αδειοδότηση των σχετικών projects.
- Προσαρμογή των φόρων, των κανονισμών της αγοράς και των μέτρων οικονομικής στήριξης κατά τρόπο ώστε οι τιμές ενέργειας να διαμορφώνουν συμπεριφορές και να ενθαρρύνουν επενδύσεις προς την κατεύθυνση της δίκαιας ενεργειακής μετάβασης και της ενίσχυσης της ευελιξίας του συστήματος
- Επικέντρωση των προγραμμάτων «Εξοικονομώ» σε παρεμβάσεις που συνδυάζουν την θερμική ενίσχυση των κατοικιών (π.χ.κουφώματα) με αντλίες θερμότητας για να μεγιστοποιηθεί η εξοικονόμηση ενέργειας, με προτεραιότητα -και χορήγηση επαρκών πόρων- στα ευάλωτα νοικοκυριά
- Ενθάρρυνση της αντικατάστασης των παλαιών οχημάτων -κυρίως φορτηγών- με νέα, λιγότερο ρυπογόνα και αποδοτικά, μέσω χορήγησης σχετικών κινήτρων, συμπεριλαμβανομένου προγράμματος απόσυρσης.
«Η Ελλάδα έχει θεσπίσει μια εντυπωσιακή σειρά μέτρων για να υποστηρίξει τους φιλόδοξους στόχους της για το κλίμα, διατηρώντας παράλληλα την ενεργειακή ασφάλεια. Ωστόσο, απαιτούνται ισχυρότερες δράσεις για να μειώσει την εξάρτησή της από τα ορυκτά καύσιμα και να επιτύχει τον στόχο της για καθαρές μηδενικές εκπομπές έως το 2050», επισημαίνεται στην έκθεση.
Ο εκτελεστικός διευθυντής της ΙΕΑ Φατίχ Μπιρόλ τόνισε από την πλευρά του ότι «Η Ελλάδα έχει κάνει σημαντικά βήματα για τη μείωση της χρήσης άνθρακα και την αξιοποίηση των αιολικών και ηλιακών της πόρων» και πρόσθεσε: «Πρέπει τώρα να αξιοποιήσει αυτή την επιτυχία προχωρώντας περαιτέρω και ταχύτερα, μεταξύ άλλων με την επιτάχυνση της διαδικασίας αδειοδότησης νέων έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Ταυτόχρονα, πρέπει να διασφαλίσει ότι οι σχεδιαζόμενες νέες επενδύσεις σε υποδομές φυσικού αερίου αντικατοπτρίζουν την ανάγκη για διατήρηση της ασφάλειας του εφοδιασμού, αξιολογώντας πλήρως τους κινδύνους δημιουργίας αδρανών περιουσιακών στοιχείων».
Στην έκθεση
Στην έκθεση υπογραμμίζεται μεταξύ άλλων ότι η Ελλάδα έχει θέσει νέους στόχους για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, έχει μειώσει δραστικά την ηλεκτροπαραγωγή από άνθρακα, έχει μεταρρυθμίσει τις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, έχει επεκτείνει τις διασυνοριακές διασυνδέσεις της και έχει ψηφίσει νομοθεσία για την ανάπτυξη υπεράκτιων αιολικών πάρκων. Επίσης, κατάφερε να μειώσει το μερίδιο των ορυκτών καυσίμων στον ενεργειακό της εφοδιασμό - από 91% το 2011 σε 82% το 2021 - αλλά εξακολουθεί να παραμένει πάνω από τον μέσο όρο του ΔΟΕ που είναι 78%. Σημειώνεται ακόμη η ψήφιση του εθνικού κλιματικού νόμου που προβλέπει σταδιακή κατάργηση της λιγνιτικής ηλεκτροπαραγωγής μέχρι το 2028, η ενίσχυση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές παράλληλα με τον εξηλεκτρισμό σειράς δραστηριοτήτων αλλά και το γεγονός ότι η χώρα μας είναι παγκόσμιος ηγέτης στους ηλιακούς θερμοσίφωνες, που παρέχουν ζεστό νερό για τα κτίρια χρησιμοποιώντας την άφθονη ηλιοφάνεια.
«Η Ελλάδα έχει μειώσει δραστικά την εξάρτησή της από τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων από τη Ρωσία μετά την εισβολή της στην Ουκρανία, ενισχύοντας την ικανότητα εισαγωγής LNG και διαφοροποιώντας τις πηγές προμήθειας φυσικού αερίου. Η χώρα είναι πλέον σε θέση να καλύπτει σχεδόν το σύνολο της ζήτησης φυσικού αερίου από πηγές LNG ενισχύοντας την ενεργειακή της ασφάλεια και ευελιξία», επισημαίνει η ΙΕΑ.
Τέλος, η έκθεση αναφέρει ότι η Ελλάδα, δεν έχει ακόμη μεταφέρει πλήρως τους κανόνες της ΕΕ για τις λιανικές αγορές ηλεκτρισμού, ιδίως για την ενδυνάμωση και προστασία των καταναλωτών. Οι λογαριασμοί ηλεκτρικού ρεύματος εξακολουθούν να είναι περίπλοκοι και περιλαμβάνουν ξεχωριστές χρεώσεις για ηλεκτρική ενέργεια, μεταφορά και διανομή δικτύου, εισφορές, φόρους και χρεώσεις που δεν σχετίζονται με την ενέργεια, όπως η ΕΡΤ και τα δημοτικά τέλη. Στο πλαίσιο αυτό η χώρα καλείται να εξετάσει το ενδεχόμενο απομάκρυνσης αυτών των χρεώσεων από τους λογαριασμούς ηλεκτρικής ενέργειας.
