του Αλέξανδρου Μπαρότσι
Το deal της ΔΕΗ με την κυβέρνηση της Βόρειας Μακεδονίας για την εξαγορά του μεγάλου υδροηλεκτρικού σταθμού στο Cebren έχει εξαγγελθεί μέχρι σήμερα από την πλευρά των σκοπιανών, τουλάχιστον τρεις φορές. Τον Σεπτέμβριο του 2022, τον Μάρτιο του 2023 και προ ημερών, από το Φόρουμ των Δελφών δια στόματος Ζόραν Ζάεφ. Κάθε φορά, παρουσιάζεται ως μια «κλειδωμένη» συμφωνία, ωστόσο ποτέ δεν είναι.
Οι υπογραφές δεν λένε ακόμη να πέσουν, ζητήματα προς διαπραγμάτευση εκκρεμούν, συμφωνία δεν έχουμε. Μπορεί η ΔΕΗ να ήταν ο μοναδικός «μνηστήρας» που υπέβαλε ολοκληρωμένη προσφορά για το μεγάλο υδροηλεκτρικό έργο, ωστόσο κρίσιμες λεπτομέρειες κρατούν ακόμη το θέμα σε εκκρεμότητα. Γιατί επιμένουν λοιπόν οι σκοπιανοί; Εσωτερική πολιτική, απαντούν οι γνώστες των ισορροπιών στην γειτονική χώρα.
Ο πρωθυπουργός της Βόρειας Μακεδονίας και πρόεδρος του Σοσιαλδημοκρατικού κόμματος, Ντίμιταρ Κοβάτσεφσκι, στον οποίο ο Ζάεφ παρέδωσε το 2021 τα ηνία της πρωθυπουργίας και του SDSM, θέλει να φανεί, τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό (Βρυξέλλες), ότι η χώρα προσελκύει επενδύσεις και ότι στρέφεται στις ΑΠΕ με μεγάλες ταχύτητες. Το μεγάλο στοίχημα της κυβέρνησης είναι να ξεκινήσουν οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την ΕΕ και μπορεί η βασική προυπόθεση να είναι η άρση του βουλγαρικού βέτο - γι' αυτό και βρίσκεται σε εξέλιξη η τροποποίηση του Συντάγματος στην γείτονα- ωστόσο οι Σκοπιανοί θέλουν να δείξουν πρόοδο σε όλα τα μέτωπα. Τόσο σε αυτά που αφορούν προσαρμογή με το ευρωπαικό κεκτημένο, όσο και σε εκείνα που συνδέονται με τις επενδύσεις και τη πράσινη μετάβαση.
«Το Cebren είναι ένα από τα σημαντικότερα έργα υποδομής που θα έχουμε στη χώρα. Θέλουμε να επενδύσουμε σε ανανεώσιμες πηγές στη χώρα και το Cebren αποτελεί κινητήριο δύναμη», είχε δηλώσει τον Σεπτέμβριο του 2022, ο υπουργός Περιβάλλοντος και Χωροταξίας της Β.Μακεδονίας, Νάσερ Νουρεντίνι, όταν και πάλι είχε εξαγγελθεί ότι «κλείδωσε» το deal με την ΔΕΗ.
Τι είναι το υδροηλεκτρικό του Cebren
Τι αφορά όμως αυτό το έργο και γιατί είναι τόσο σημαντικό; Το υδροηλεκτρικό του Cebren είναι ένα πολύ μεγάλο project, το οποίο αναμένεται να αυξήσει κατά 30% της συνολικά παραγόμενη ενέργεια στην χώρα από την κρατική εταιρεία ESM. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι το υδροηλεκτρικό θα έχει εγκατεστημένη ισχύ τουλάχιστον 333 MW, για ετήσια παραγωγή 1000-1200 GWh, όταν σήμερα η ESM παράγει περίπου 4000 GWh ετησίως. Τα νούμερα, μετά την κατασκευή του θα εκτιναχθούν στις 5.000- 5.200 GWh.
Το έργο, που αφορά την παραχώρηση εκμετάλλευσης των υδάτων του Crna Reka (Μαύρος Ποταμός) για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, πρόκειται να υλοποιηθεί στη βάση σύμπραξης δημόσιου-ιδιωτικού τομέα, όπου η κρατική επιχείρηση ηλεκτρισμού της Βόρειας Μακεδονίας ESM θα είναι ο δημόσιος εταίρος και η ΔΕΗ ήταν η μοναδική εταιρεία που υπέβαλε ολοκληρωμένη προσφορά.
Εκτός από τις συχνές εξαγγελίες των σκοπιανών αξιωματούχων ότι έκλεισε η συμφωνία με τη ΔΕΗ, σύγχυση προκαλούν και τα νούμερα που ακούγονται για την επενδυτική αξία του project. Εως τώρα γνωρίζαμε ότι το έργο θα κινηθεί στα επίπεδα των 500-600 εκατ. ευρώ, ωστόσο, ακούγοντας τον Ζόραν Ζάεφ από το φόρουμ των Δελφών, μάθαμε - εκτός του γεγονότος ότι βρισκόμαστε στο τελικό στάδιο υπογραφής της συμφωνίας - ότι η επένδυση θα κινηθεί στα επίπεδα του 1,2 δισ. ευρώ.
Σημειωτέον ότι ο Ζάεφ είναι παλιός γνώριμος της ΔΕΗ, από την εποχή της εξαγοράς της σκοπιανής εταιρείας EDS, παραμονές της Συμφωνίας των Πρεσπών. Το 2018, λίγες ημέρες προτού Ελλάδας και Σκόπια βάλουν τις υπογραφές τους στην κρίσιμη συμφωνία, η ΔΕΗ εξαγόρασε έναντι 4,8 εκατ. ευρώ την μικρή εταιρεία προμήθειας ρεύματος EDS, η οποία ανήκε στον πολιτικό και επιχειρηματία Κότσο Ανγκούσιεφ, αντιπρόεδρο τότε της κυβέρνησης Ζάεφ.
Έκτοτε, ουδέποτε κανείς κατάλαβε το οικονομικό σκεπτικό της εξαγοράς από τη ΔΕΗ ενός μικρού και μέχρι πρότινος ζημιογόνου asset, με την κίνηση να φαίνεται περισσότερο ότι υπαγορεύτηκε από τις πολιτικές σκοπιμότητες της συγκεκριμένης περιόδου, παρά από κάποιο σχέδιο επέκτασης της ελληνικής επιχείρησης στα Βαλκάνια. Και η αλήθεια είναι ότι από το 2017, πριν καν περάσει στα χέρια της ΔΕΗ μέχρι και το πρώτο εξάμηνο του 2022, η EDS έγραφε ασταμάτητα ζημιές. Όσο για τις ντουλάπες της, μετέπειτα έλεγχοι από την ΔΕΗ εντόπισαν συμβόλαια χωρίς εγγυήσεις και άλλους σκελετούς.
