του Αλέξανδρου Μπαρότσι
Η Ευρώπη θεωρεί ότι τα χειρότερα πέρασαν. Το δείχνει η έκθεση της Κομισιόν που προτρέπει τις χώρες μέλη να βάλουν τέλος σε κάθε έκτακτο μέτρο στήριξης, από τις επιδοτήσεις στο ρεύμα, και το πλαφόν στα υπερκέρδη των ηλεκτροπαραγωγών μέχρι την υποχρεωτική μείωση 10% της ενεργειακής κατανάλωσης.
Είναι όλα τόσο ρόδινα; Οχι βέβαια. Απλώς, η μεγάλη βουτιά των τιμών στο φυσικό αέριο, η αύξηση της στάθμης στις ευρωπαϊκές αποθήκες, η γραμμή για επιστροφή στην δημοσιονομική πειθαρχία, κάνουν τις Βρυξέλλες να ζητούν το τέλος της εποχής των μέτρων.
Το πρόβλημα είναι ότι οι προτροπές προς τις χώρες -μέλη δεν συνοδεύονται από ένα εναλλακτικό πλάνο εκτάκτου ανάγκης. Ένα Plan B ως προς τι θα συμβεί αν ο χειμώνας είναι πιο βαρύς από τον περυσινό, αν η οικονομία της Ευρώπης και της Κίνας πάρουν τα πάνω τους και αυξηθούν απότομα ζήτηση και τιμές, αν υπάρξει κάποιος νέος ενεργειακός εκβιασμός από πλευράς Πούτιν.
Σε ένα τέτοιο σενάριο και εφόσον τα έκτακτα μέτρα θα έχουν τελειώσει, οι κυβερνήσεις θα χρειαστεί να απευθυνθούν ξανά στις Βρυξέλλες. Εκείνες θα πρέπει να εισηγηθούν από την αρχή προτάσεις, αυτές να περάσουν ξανά από την κρησάρα των εθνικών κοινοβουλίων, με άλλα λόγια θα απαιτηθεί να χαθεί εκ νέου πολύτιμος χρόνος μέχρις ότου η Ευρώπη αναλάβει δράση.
Η στάση της Ευρώπης απέναντι στα μέτρα στήριξης δείχνει σαν η Ευρώπη να μην πήρε το μάθημά της από την κρίση. Διαβάζοντας κανείς την έκθεση της Κομισιόν φαίνεται ότι την διαπερνά το πνεύμα των «φειδωλών» του Βορρά, της Γερμανίας και των άλλων χωρών, που ακόμη και στην καρδιά της ενεργειακής κρίσης έλεγαν όχι στα έκτακτα μέτρα. Θεωρούσαν ότι οι αρνητικές επιπτώσεις θα ήταν μεγαλύτερες από τα όποια οφέλη, παραγνωρίζοντας ότι χωρίς αυτά, ο ευρωπαϊκός Νότος, δηλαδή Ιταλία, Ισπανία, Ελλάδα, Πορτογαλία, θα αντιμετώπιζαν τεράστια προβλήματα.
Τι θα λείψει από το φετινό οπλοστάσιο
Η προτροπή όμως της Κομισιόν στις 27 κυβερνήσεις να βάλουν τέλος στις επιδοτήσεις, στο πλαφόν επί των υπερκερδών των ηλεκτροπαραγωγών και στην υποχρεωτική μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης δεν συνοδεύεται από εναλλακτική πρόταση.
Στηρίζεται στην βεβαιότητα ότι ο κίνδυνος αποτελεί παρελθόν, ότι οι τιμές φυσικού αερίου όχι μόνο μειώθηκαν, αλλά και έχουν σταθεροποιηθεί σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα (23-25 ευρώ/ MWh), ότι οι αποθήκες είναι κατά 60% γεμάτες και πως κάποιες χώρες «έπιασαν» και με το παραπάνω τον στόχο για μείωση της κατανάλωσης κατά 10%, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα.
Η πλειοψηφία τους ωστόσο απέτυχε, κάτι το οποίο δεν σχολιάζει η έκθεση. To ίδιο κλίμα διαπνέει την έκθεση της Κομισιόν και όσον αφορά το μέτρο για πλαφόν στα υπερκέρδη των ηλεκτροπαραγωγών (180 ευρώ/ MWh) το οποίο θεωρείται ότι προκάλεσε πολλά εμπόδια στις επενδύσεις. Τα πλεονεκτήματά του είναι κατά την Επιτροπή λιγότερα από τους κινδύνους και την αβεβαιότητα που προκάλεσε στους επενδυτές και στη λειτουργία της αγοράς, γι’ αυτό και προτείνεται να μην παραταθεί.
Οι τρεις λόγοι
Το ερώτημα είναι το εξής : Η Ευρώπη γλίτωσε πέρυσι την ενεργειακή κρίση για τρεις λόγους. Αφενός στάθηκε τυχερή λόγω του ήπιου χειμώνα, αφετέρου οι χώρες-μέλη έλαβαν γρήγορα έκτακτα μέτρα στήριξης, όπως επιδοτήσεις, φοροελαφρύνσεις και άντληση εσόδων από την επιβολή πλαφόν στα κέρδη των παραγωγών, ενώ κομβικό ρόλο έπαιξαν οι αθρόες εισαγωγές αμερικανικού LNG.
Τι θα συμβεί αν φέτος το χειμώνα εκλείψουν τα περισσότερα από τα τρία περυσινά «χαρτιά» που είχε στην διάθεσή της η Ευρώπη; Όσο για το αμερικανικό LNG θα συνεχίσει να φτάνει στα ευρωπαϊκά λιμάνια σε μεγάλες ποσότητες, ωστόσο οι τιμές του είναι ούτως ή άλλως υψηλότερες απ’ ότι το αέριο των αγωγών.
Τις τελευταίες μάλιστα μέρες, οι τιμές στην Άπω Ανατολή αρχίζουν να ανεβαίνουν και να ξεπερνούν τις ευρωπαϊκές. Αρκετά πλοία αλλάζουν ρότα και βάζουν κατεύθυνση για την Ασία, καθώς την περίοδο αυτή λήγουν μια σειρά από μακροχρόνια συμβόλαια.
Η αναζωπύρωση του ασιατικού ενδιαφέροντος για νέα μακράς διαρκείας συμβόλαια έρχεται σε μια στιγμή όπου η κινεζική οικονομία αρχίζει να ανακάμπτει, έπειτα από μια μακρά υποτονική περίοδο λόγω των lockdown και της χαμηλής ζήτησης.
Οι τιμές σποτ στο ασιατικό LNG παραμένουν χαμηλές και τις τελευταίες μέρες διατηρούνται κάτω από τα επίπεδα των 9 $/ MMBtu. Το φθηνό αέριο δημιουργεί ευκαιρίες για παραγγελίες από τη Β.Ασία, οι οποίες ολοένα και αυξάνονται, γεγονός που με τη σειρά του σημαίνει ότι κάποια στιγμή θα δούμε τις τιμές να «γυρνούν» προς τα πάνω.
Και μπορεί οι τιμές του αερίου να έχουν καταρρεύσει, ωστόσο συγκρίνοντας το ενεργειακό κόστος των ΗΠΑ με το αντίστοιχο ευρωπαϊκό, το πρώτο είναι και πάλι πέντε φορές χαμηλότερο. Το ρεύμα στις ΗΠΑ κοστίζει μόλις 20 δολάρια όταν για παράδειγμα η μεγαβατώρα στην Ελλάδα κυμαίνεται την τελευταία εβδομάδα μεταξύ 70-100 ευρώ στη χονδρική.
Εκτός από τους παραπάνω κινδύνους, αφενός να ζήσουμε φέτος ένα κανονικό χειμώνα, δηλαδή με χαμηλές θερμοκρασίες και άρα υψηλή ζήτηση για αέριο και αφετέρου να πάρει τα πάνω της η Κίνα, υπάρχει και ένας ακόμη. Η ενεργειακή απεξάρτηση από τη Ρωσία δεν έχει επιτευχθεί στο βαθμό που θέλει να παρουσιάζει η Ευρώπη. Οι εξαγωγές ρωσικού LNG προς την ΕΕ συνεχίζονται με αμείωτο ρυθμό, με κάποιες εξ’ αυτών να καταλήγουν και στην Ελλάδα.
Τι δείχνουν όλα τα παραπάνω; Η ενεργειακή κρίση δεν έχει τελειώσει. Απλώς οι Ευρωπαίοι βιάζονται να επανέλθουν στην κανονικότητα, με τους αναλυτές να ασκούν κριτική στις Βρυξέλλες ότι «αυτοσυγχαίρονται» επειδή τα κατάφεραν τον περυσινό χειμώνα, χωρίς ωστόσο να έχουν βρει λύσεις για το φετινό στο σενάριο που κάτι πάει στραβά.
