Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει, λίγους μήνες μετά την ψήφιση της σχετικής νομοθεσίας, να αλλάξει το σχέδιο NZIA (Net-Zero Industry Act) που προωθεί για την αναχαίτιση του αντίστοιχου αμερικανικού σχεδίου IRA για την παροχή κινήτρων και την προσέλκυση πράσινων επενδύσεων. Μόνο με αλλαγές θα γίνει πιο λειτουργικό και θα λειτουργήσει αποτελεσματικά ως ασπίδα έναντι του σχεδίου του αμερικανού προέδρου Μπάιντεν για προσέλκυση ξένων επενδυτών και θα αποτρέψει φυγή επιχειρήσεων προς την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, σύμφωνα με το Bruegel.
Υπό το δέλεαρ των τεράστιων επιδοτήσεων που δίνει ο Νόμος για τον περιορισμό του Πληθωρισμού (IRA) στις ΗΠΑ, η Κομισιόν προσπαθεί να αναχαιτίσει τη φυγή εταιρειών και επενδύσεων μέσω ενός σχεδίου κανόνων για μια «βιομηχανία με μηδενικές εκπομπές» αερίων θερμοκηπίου (Net-Zero Industry Act). Πρόκειται όπως αναφέρει το Bruegel για μία πειστική πολιτική πράξη, η οποία έχει στόχο να αυξήσει την κλίμακα της παραγωγής καθαρών τεχνολογιών στην ΕΕ και να εξοπλίσει κατάλληλα την Ένωση για τη μετάβαση σε καθαρές μορφές ενέργειας. Ωστόσο, βρίθει ελλείψεων και κενών σημείων.
Το σχέδιο της Κομισιόν θέλει να δημιουργήσει καλύτερες συνθήκες για τη δημιουργία έργων μηδενικών καθαρών εκπομπών στην Ευρώπη. Ωστόσο, όπως σημειώνει το ινστιτούτο Bruegel το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει να επανεκκινήσουν την πρόταση και να επαναπροσδιορίσουν τους στόχους της, οξύνοντας τα περιορισμένα μέσα της, βελτιώνοντας τη διακυβέρνησή της και προσθέτοντας οικονομικά κίνητρα για τη διασφάλιση της εφαρμογής της.
Παράλληλα, η ΕΕ θα πρέπει να αναπτύξει μια ευρύτερη στρατηγική πράσινης βιομηχανικής πολιτικής που θα αξιοποιεί την ενιαία αγορά με αξιόπιστο τρόπο, δημιουργώντας ένα νέο σταθερό πλαίσιο διακυβέρνησης και μια νέα προσέγγιση χρηματοδότησης σε επίπεδο ΕΕ.
Επί του πρακτέου o νόμος NZIA υπολείπεται κατά πολύ μιας ολοκληρωμένης πράσινης βιομηχανικής πολιτικής για την Ευρώπη και συνεπώς οι προτάσεις που γίνονται είναι οι εξής:
Επαναπροσδιορισμός των στόχων
Να εγκαταλειφθεί ο στόχος του 40% της εγχώριας παραγωγής και να αντικατασταθεί με βασικούς δείκτες απόδοσης (KPIs) που αποτυπώνουν την τάση και τις επιπτώσεις της ανθεκτικότητας των επενδύσεων στην καθαρή τεχνολογία. Η επιτυχία του NZIA θα πρέπει να μετρηθεί με βάση το κατά πόσον μπορεί να κινητοποιήσει τις μαζικές ιδιωτικές επενδύσεις που απαιτούνται για την κάλυψη των αναγκών της Ευρώπης στον τομέα της καθαρής τεχνολογίας και κατά πόσον αυτές καθιστούν την Ευρώπη πιο ανταγωνιστική και πιο ανθεκτική. Την ίδια ώρα, απαιτείται υιοθέτηση μιας τεχνολογικά ουδέτερης προσέγγισης αντί της επιλογής συγκεκριμένων τεχνολογιών, ώστε να συμπεριληφθούν όλες οι τεχνολογίες που σήμερα και στο μέλλον θα μπορούσαν να συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων της Ευρώπης για το κλίμα.
Αλλαγές που θα επηρεάσουν τη διακυβέρνηση
Βασικός στόχος του κανονισμού NZIA είναι ο εξορθολογισμός των αδειοδοτήσεων. Σύμφωνα με το Bruegel μπορεί η αδειοδότηση να μην είναι απαραίτητα το σημαντικότερο εμπόδιο για την ανάπτυξη της παραγωγής καθαρής τεχνολογίας στην Ευρώπη, είναι – και ρεαλιστικά θα παραμείνει όμως- ένα χρήσιμο μέσο του NZIA. Σε αυτό το σημείο, είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι η NZIA θα επιτύχει αυτό το στοιχείο. Αυτό δεν θα είναι κατ’ ανάγκη εύκολο, λαμβάνοντας υπόψη την αρμοδιότητα των κρατών μελών στον τομέα αυτό, αλλά θα απαιτήσει ισχυρότερη διακυβέρνηση από ό,τι προβλέπεται επί του παρόντος.
Επιπρόσθετα όσον αφορά το κομμάτι της διακυβέρνηση χρειάζεται μεγαλύτερο «θάρρος» στις στρατηγικές δημόσιες συμβάσεις. Ο κανονισμός κάνει ένα πρώτο βήμα προς μια πιο στρατηγική αξιοποίηση των δημόσιων συμβάσεων. Ωστόσο, η διασφάλιση του χάσματος κόστους 10% που περιλαμβάνεται στην πρόταση (που επιτρέπει στην αναθέτουσα αρχή να επιλέξει τη φθηνότερη προσφορά, ακόμη και αν έχει χαμηλότερη βαθμολογία βιωσιμότητας, εάν το χάσμα κόστους υπερβαίνει το 10%) θα καταστήσει το βήμα αυτό πιθανότατα άνευ σημασίας. Ένας τρόπος για να γίνει πιο αποτελεσματικό και ταυτόχρονα να περιοριστεί το κόστος για τις αναθέτουσες αρχές θα μπορούσε να περιλαμβάνει: i) σύνδεση του ορίου διασφάλισης του χάσματος κόστους με τη βαθμολογία βιωσιμότητας και ανθεκτικότητας μιας προσφοράς, μέχρι κάποιο ανώτατο όριο (για παράδειγμα, για έργα που έχουν πολύ καλές επιδόσεις όσον αφορά τη βιωσιμότητα και την ανθεκτικότητα θα μπορούσε να ανέλθει στο 30%)- ii) μερική επιδότηση, με τη χρήση κονδυλίων της ΕΕ, της διαφοράς μεταξύ του κόστους της νικήτριας προσφοράς (λαμβάνοντας υπόψη τη βαθμολογία ανθεκτικότητας και βιωσιμότητας) και της προσφοράς με το χαμηλότερο κόστος.
Απαιτείται επίσης ισχυρή διακυβέρνηση για την παρακολούθηση και την αξιολόγηση των παρεμβάσεων πολιτικής NZIA, οι οποίες αποδίδουν και οι οποίες δεν αποδίδουν, με βάση τον βασικό δείκτη μέτρησης της αύξησης των ιδιωτικών επενδύσεων στον τομέα της καθαρής τεχνολογίας. Αυτό θα βοηθήσει να μαθαίνουμε γρήγορα και να προσαρμόζουμε γρήγορα τη χάραξη πολιτικής, αν χρειαστεί.
Τα κίνητρα
Δεδομένου ότι η ΕΕ διαθέτει περιορισμένα εργαλεία για την προώθηση της εθνικής δράσης και την καθοδήγηση του συντονισμού, πρέπει να είναι σε θέση να προσφέρει κάποια κίνητρα. Οι περιορισμένοι πόροι της ΕΕ θα πρέπει να χρησιμοποιούνται για τη μερική πληρωμή έργων που περιλαμβάνουν πανευρωπαϊκή συνεργασία. Όσον αφορά τις στρατηγικές προμήθειες, τα κονδύλια της ΕΕ (συμπεριλαμβανομένου του Ταμείου Καινοτομίας της ΕΕ, του REPowerEU ή των Ταμείων Συνοχής) θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη συγχρηματοδότηση εθνικών δημόσιων προμηθειών καινοτόμων καθαρών τεχνολογιών, ώστε να ενθαρρυνθεί η εξάπλωση καθαρών τεχνολογιών σε κλίμακα ΕΕ χωρίς να δημιουργηθεί υπερβολικό κόστος για τους κρατικούς φορείς που αναλαμβάνουν τις προμήθειες.
Ανάπτυξη μιας ευρύτερης στρατηγικής της ΕΕ για την πράσινη βιομηχανική πολιτική
Το Bruegel σημειώνει πως για να αναπτυχθεί μια ολοκληρωμένη πράσινη βιομηχανική πολιτική, η ΕΕ πρέπει να αξιοποιήσει το μεγαλύτερο πλεονέκτημά της: την ενιαία αγορά. Μόνο μια καλά λειτουργούσα, παγκόσμια συνδεδεμένη αγορά της ΕΕ θα μπορέσει να επιτύχει κλίμακα ανάλογη με τις εγχώριες αγορές των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας.
Τα κατακερματισμένα εθνικά μέτρα δεν θα οδηγήσουν σε ιδιωτικές επενδύσεις σε οικοσυστήματα καθαρής τεχνολογίας στην κλίμακα που χρειάζεται η Ευρώπη για να γίνει μια παγκοσμίως ανταγωνιστική, ανθεκτική και ισχυρή δύναμη της καθαρής τεχνολογίας. Για να το επιτύχει αυτό, η ΕΕ πρέπει να προωθήσει και να εμβαθύνει την ενιαία αγορά της για αγαθά, υπηρεσίες, εξαρτήματα, ενέργεια, κεφάλαια, ανθρώπους και ιδέες.
Μια ευρεία και σταθερή πράσινη βιομηχανική πολιτική της ΕΕ απαιτεί επίσης μια νέα στρατηγική χρηματοδότησης σε επίπεδο ΕΕ. Μια νέα στρατηγική της ΕΕ στον τομέα αυτό θα πρέπει: (i) να εστιάζει στη στήριξη της ανάπτυξης και της κλιμάκωσης πανευρωπαϊκών οικοσυστημάτων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα ii) να στηρίζει ολόκληρο τον κύκλο καινοτομίας της καθαρής τεχνολογίας με ολοκληρωμένο τρόπο, από την ανατρεπτική καινοτομία έως την ανάπτυξη σε κλίμακα iii) να δίνει προτεραιότητα σε τομείς στους οποίους οι αποτυχίες της αγοράς, του δικτύου και της μετάβασης είναι πιο πιθανές και οι αποτυχίες κυβερνητικής επιλογής λιγότερο πιθανές, εξασφαλίζοντας την προσθετικότητα και τη μόχλευση άλλων δημόσιων και ιδιωτικών χρηματοδοτήσεων (των κρατών μελών) iv) να εντάσσεται σε ένα χαρτοφυλάκιο χρηματοδοτικών μέσων, το οποίο να είναι ισορροπημένο μεταξύ των έργων που ζητούνται από πάνω προς τα κάτω και των έργων που ζητούνται από κάτω προς τα πάνω.
Συμπερασματικά, ο κανονισμός NZIA, όπως προτείνεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, είναι μια μερική και κακοσχεδιασμένη πράσινη βιομηχανική πολιτική, η οποία είναι απίθανο να αποφέρει ουσιαστικά αποτελέσματα σε σχέση με τον τριπλό στόχο της ΕΕ για την απαλλαγή από τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2), την ανταγωνιστικότητα και την ανθεκτικότητα. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα μέλη της ΕΕ πρέπει να επανεκκινήσουν την NZIA και να διασφαλίσουν ότι τόσο θα αποδώσει το περιορισμένο πεδίο δράσης της όσο και θα ελαχιστοποιήσει τον κίνδυνο απρόβλεπτων συνεπειών. Η υλοποίηση αυτής της στρατηγικής θα πρέπει να αποτελέσει στόχο προτεραιότητας του νέου θεσμικού κύκλου της ΕΕ από το 2024.
