του Αλέξανδρου Μπαρότσι
Η σημερινή τριμερής συνάντηση κορυφής στην Λευκωσία, μεταξύ Ελλάδας – Κύπρου και Ισραήλ στέλνει ασφαλώς ένα μήνυμα στην Τουρκία ότι η επιχειρούμενη προσέγγιση με το Ισραήλ, αλλά και η «επανεκκίνηση» των σχέσεων της με την Ελλάδα, δεν αρκούν για να ανατρέψουν αυτομάτως την στρατηγική συνεργασία που έχει αναπτυχθεί στην Αν. Μεσόγειο.
Και έχει σίγουρα την σημασία της ότι η τριμερής διεξάγεται την παραμονή της επίσκεψης Γεραπετρίτη στην Άγκυρα και της συνάντησής του με τον ομόλογό του Χ.Φιντάν.
Υπάρχουν όμως και άλλα μηνύματα, προερχόμενα από το Ισραήλ, με αποδέκτη αυτή τη φορά την Ελλάδα. Το Τελ Αβίβ φροντίζει να τηρήσει τις ισορροπίες ενόψει της επικείμενης συνάντησης Νετανιάχου - Ερντογάν, για την οποία δεν έχει ακόμη καθοριστεί ημερομηνία, αλλά πρόκειται να γίνει κάποια στιγμή εντός των επόμενων μηνών.
Έτσι, χθες, παραμονές της τριμερούς Μητσοτάκη – Νετανιάχου – Χριστοδουλίδη, ο τούρκος υπουργός Ενέργειας συνομίλησε τηλεφωνικά με τον ισραηλινό ομόλογό του και συμφώνησαν να αναθερμάνουν την ενεργειακή τους συνεργασία. Σύμφωνα με ανάρτηση του ισραηλινού υπουργού Ισραέλ Κατζ, η συζήτηση αφορούσε «τις ευκαιρίες ανανέωσης της ενεργειακής ατζέντας των δύο χωρών, ενόψει της επικείμενης συνάντησης Νετανιάχου – Ερντογάν που αποτελεί μια πολλά υποσχόμενη στιγμή για περιφερειακές συνεργασίες».
Συμπέρασμα: Οι ισορροπίες στην περιοχή δεν αλλάζουν εύκολα, και η Τουρκία παραμένει για τους γείτονές της ένας λίαν υπολογίσιμος παίκτης. Ο Νετανιάχου, ειδικά αυτή την περίοδο που είναι διεθνώς απομονωμένος, χρειάζεται μια αναθέρμανση των σχέσεων με τον Ερντογάν, ενώ το ίδιο θέλει και ο τούρκος πρόεδρος.
Ειδικά, για τον Ερντογαν αποτελεί κρίσιμο διακύβευμα το να μπορέσει να εμπλακεί στις διεργασίες που αφορούν το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου και πρώτο σημαντικό βήμα θα ήταν να εξασφαλίσει ότι το ισραηλινό φυσικό αέριο θα εξαχθεί προς την Ευρώπη μέσω Τουρκίας.
Καλό επομένως είναι να κρατάμε χαμηλά τους τόνους ως προς τις προσδοκίες μας για τα ενεργειακά της Αν. Μεσογείου. Ασφαλώς και έχουν την αξία τους οι χθεσινές δηλώσεις του ισραηλινού πρωθυπουργού καθ’ οδόν προς την Λευκωσία ότι στο επίκεντρο των σημερινών συναντήσεων με Μητσοτάκη και Χριστοδουλίδη θα βρεθούν η στρατηγική για τις εξαγωγές φυσικού αερίου και το μονοπάτι που θα επιλεγεί (έβαλε μάλιστα στο τραπέζι ξανά τον ΕastMed ή εναλλακτικά μια μονάδα υγροποίησης στην Κύπρο), ωστόσο πολλά θα κριθούν από την επόμενη ημέρα στις σχέσεις Ισραήλ – Τουρκίας.
Αυτό βεβαίως δεν εμποδίζει την διερεύνηση σε τεχνικό και οικονομικό επίπεδο των επιλογών για τα μονοπάτια που θα μπορούσε να ακολουθήσει το φυσικό αέριο του Ισραήλ, σπάζοντας το μονοπώλιο των εξαγωγών αερίου της Αν. Μεσογείου προς την Ευρώπη, το οποίο κατέχει η Αίγυπτος.
Στα θετικά ασφαλώς των δηλώσεων Νετανιάχου κρατάμε την αναφορά του δύο φορές την τελευταία εβδομάδα (ΑΝΤ1 Κύπρου και χθες) στο μεγαλόπνοο σχέδιο του EastMed ως ένα από τα σενάρια μεταφοράς των ισραηλινών κοιτασμάτων στην Ευρώπη. Αναδεικνύει με την στάση του ότι για το Ισραήλ, το σημαντικό αυτό ενεργειακό project παραμένει υπό όρους «ζωντανό», παρά το δυσθεώρατο κόστος του (7 δισ ευρώ με παλαιότερους υπολογισμούς), το γεγονός ότι αμερικανικές εταιρείες με εμπλοκή στην περιοχή το έχουν θεωρήσει ασύμφορο και φυσικά το δύσκολο πολιτικά υπόβαθρο, καθώς αποκλείει την Τουρκία από την εμπλοκή στα κοιτάσματά της Αν. Μεσογείου.
Η κατασκευή τερματικού LNG και «μίνι» αγωγού Ισραήλ - Κύπρου
Στο ερώτημα ωστόσο ποια από τις δύο επιλογές δείχνει πιο ρεαλιστική, η αναβίωση του αγωγού EastMed ή η κατασκευή ενός τερματικού LNG και της από εκεί εξαγωγής αερίου προς την Δύση, η απάντηση συγκλίνει προς το δεύτερο. Το θέμα της δημιουργίας μονάδας LNG συνδέεται με την κατασκευή ενός αγωγού μήκους 200 χλμ, που θα μεταφέρει το φυσικό αέριο από το Ισραήλ στην Κύπρο, όπου και αυτό θα υγροποιείται, προτού φορτωθεί σε πλοία με προορισμό τις αγορές της Δύσης. Η πρόταση, που έχουν συζητήσει εκτενώς οι δύο χώρες, προβλέπει επίσης την κατασκευή στην Κύπρο τουλάχιστον μιας μονάδας ηλεκτροπαραγωγής που θα μετατρέπει σε ρεύμα το ισραηλινό αέριο και θα το εξάγει μέσω του ηλεκτρικού καλωδίου Euroasia, τόσο προς την Ελλάδα, όσο και προς το Ισραήλ για την κάλυψη των ενεργειακών του αναγκών.
Μεγαλώνουν τα ερωτήματα για τον Euroasia
Στο μέτωπο του Euroasia, στο μετοχικό κεφάλαιο του οποίου έχει εισέλθει ο ΑΔΜΗΕ, τα σύννεφα είναι πολλά. Κρίσιμο για να προχωρήσει το συγχρηματοδοτούμενο από ευρωπαϊκούς πόρους έργο, προϋπολογισμού 1,9 δισ., που θα συνδέει τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας Ισραήλ - Ελλάδας - Κύπρου, και προς το οποίο τη στήριξη εκφράζουν όχι μόνο το Τελ Αβίβ, αλλά και οι ΗΠΑ, είναι η εξασφάλιση επιπλέον χρηματοδότησης.
Η έκρηξη των τιμών των πρώτων υλών έχει αυξήσει τον προϋπολογισμό του από τα 1,6 δισ σε λίγο κάτω των 2 δισ ευρώ. Οι Βρυξέλλες έχουν διαμηνύσει ότι αν δεν τηρηθούν τα δεσμευτικά χρονοδιαγράμματα – το πρώτο χρονικό ορόσημο εκπνέει στις 7 Σεπτεμβρίου και αφορά την καταβολή 50 εκατ. - τότε θα τεθούν υπό επανεξέταση ακόμη και τα κλειδωμένα ευρωπαϊκά κονδύλια, 657 εκατ. από την ένταξή του στη λίστα των PCI/PMI. Τα καμπανάκια από την Κομισιόν έχουν προκαλέσει προβληματισμό και στην Κύπρο όπου έχει ανοίξει ένας δημόσιος διάλογος ακόμη και ως προς την βιωσιμότητα του έργου.
Υπό την πίεση των ευρωπαϊκών προειδοποιήσεων, η κυβέρνηση Χριστοδουλίδη έχει εμπλακεί πιο ενεργά στο έργο, προκειμένου να διασφαλιστεί η χρηματοδότησή του, δίχως την οποία θα τεθεί εν αμφιβόλω ακόμη και η σύμβαση με τη νορβηγική Nexans που θα κατασκευάσει το καλώδιο.
Τα πάντα επομένως είναι ακόμη ανοικτά όσον αφορά τα μεγάλα ενεργειακά projects της περιοχής, ενώ ειδικά στο φυσικό αέριο υπάρχει ένας επιπλέον λόγος, ίσως ακόμη πιο σημαντικός από τις γεωπολιτικές προεκτάσεις. Το Ισραήλ, του οποίου τα βεβαιωμένα αποθέματα κινούνται μεταξύ 35 και 40 τρισεκατομμυρίων κυβικών ποδιών, ακόμη δεν έχει καταλήξει ως προς το πόσες ποσότητες θέλει να εξάγει στην Δύση και πόσες να κρατήσει για να καλύψει τις δικές του ανάγκες. Στο εσωτερικό της χώρας μαίνεται γύρω από το θέμα ένα debate, ακόμη και εντός της κυβέρνησης, με απανωτές συσκέψεις και διαφορετικές τοποθετήσεις υπουργών, όπως δείχνουν πολλά πρόσφατα δημοσιεύματα.
Πρώτα θα κλείσει αυτή η συζήτηση και μετά το ποια χώρα και ποιο «μονοπάτι» θα επιλεγεί, το ελληνικό - κυπριακό ή το τουρκικό, για την εξαγωγή ισραηλινού αερίου προς την Δύση.
