του Αλέξανδρου Μπαρότσι
Η Ευρώπη υποδέχεται τον χειμώνα με τις τιμές του πετρελαίου σταθερά στα 90 δολάρια και του φυσικού αερίου στον ολλανδικό κόμβο του ΤΤF πάνω από τα 40 ευρώ/μεγαβατώρα.
Επισήμως η γραμμή της ευρωπαϊκής ηγεσίας είναι ότι οι αποθήκες είναι γεμάτες και έχουν ληφθεί όλα τα απαραίτητα μέτρα προκειμένου οι ευρωπαίοι πολίτες να μην βρεθούν αντιμέτωποι με δυσάρεστες εκπλήξεις. Ο φόβος ωστόσο ότι κάτι μπορεί να πάει στραβά είναι εκεί, και αντανακλάται στην νευρικότητα των αγορών.
Είναι τόσο εύθραυστες οι ισορροπίες, ώστε κάθε φορά που συμβαίνει ένα αρνητικό γεγονός, η ανησυχία εκτόξευσης των τιμών αναβιώνει. Η κατάσταση δεν δικαιολογεί εφησυχασμό παρ’ ότι τα αποθέματα είναι ψηλά και οδεύουν ακόμη και προς το 100% πριν το τέλος του έτους.
Η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση. Η κυβέρνηση γνωρίζει ότι ο χειμώνας αυτός μπορεί να είναι δύσκολος, ειδικά μετά την επιλογή της να μην συμπεριλάβει κάποιο αποθεματικό στον προϋπολογισμό, προκειμένου να στηρίξει μέτρα στο σενάριο έντονων ενεργειακών αναταράξεων. Στο ερώτημα γιατί δεν το έκανε, η απάντηση είναι ότι έπρεπε να προσαρμοστεί στις αυστηρές κατευθύνσεις του Eurogroup για να μπει ένα τέλος στα μέτρα στήριξης, κυρίως όμως η επιλογή συνδέεται με δημοσιονομικούς λόγους.
Την ίδια στιγμή η Ευρώπη παραμένει εξαιρετικά ευάλωτη σε οποιαδήποτε διαταραχή που θα οδηγήσει τις τιμές προς τα πάνω, καθώς μπορεί να απεξαρτήθηκε από το ρωσικό φυσικό αέριο, ωστόσο εξαρτάται πλέον από τη σποτ αγορά του LNG. Το έδειξαν οι καλοκαιρινές απεργιακές κινητοποιήσεις σε μονάδες παραγωγής LNG στη μακρινή Αυστραλία.
Σε αυτό το περιβάλλον, κάποιοι μιλούν για έναν ενεργειακό υπερ-κύκλο, με την περσινή κρίση να αποτελεί απλώς έναν κρίκο της. «H πρόσφατη άνοδος της τιμής του πετρελαίου θα μπορούσε να συνεχιστεί προς τα 90-110 δολάρια του χρόνου και να φτάσει στα 150 δολάρια μέχρι το 2026», είχε δηλώσει προ ημερών ο επικεφαλής της έρευνας ενεργειακών μετοχών στην ΕΜΕΑ της JP Morgan, Κρίστιαν Μάλεκ.
Το θέμα δεν είναι ότι τα λέει μόνο η JP Morgan. Για κινδύνους νέων σοκ στις διεθνείς αγορές ενέργειας προειδοποίησε πρόσφατα και ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, με τη νέα απειλή για τα πορτοφόλια των καταναλωτών να προέρχεται από ένα συνδυασμό φαινομένων κλιματικής κρίσης και γεωπολιτικών εξελίξεων.
Τα όσα συμβαίνουν στην διεθνή ενεργειακή αγορά καθώς βρισκόμαστε στην καρδιά του φθινοπώρου προοιωνίζονται έναν δαπανηρό χειμώνα για τα νοικοκυριά και υποχρεώνουν την κυβέρνηση να κάνει δεύτερες σκέψεις για τα μέτρα οριζόντια στήριξης.
«Δεσμεύομαι ότι θα ξύσω τον πάτο του βαρελιού ώστε αυτοί οι συμπολίτες μας που όντως δεν έχουν κανένα απόθεμα και καμία άλλη δυνατότητα στήριξης, να κάνω ό,τι περνάει από το χέρι μου, βλέποντας και την εξέλιξη του προϋπολογισμού», είπε χθες ο πρωθυπουργός, μιλώντας στο δελτίο ειδήσεων του Alpha.
Ο χειμώνας θα είναι πιθανώς δύσκολος
Ποιος αποκλείει έναν βαρύ χειμώνα με ακριβό πετρέλαιο που θα απαιτήσει περαιτέρω ενίσχυση των δήμων για να θερμάνουν τα σχολεία; Κανείς, ωστόσο πολλά περιθώρια δεν υπάρχουν. Η «μηχανή» του προϋπολογισμού μπορεί να δείχνει ότι παράγει φορολογικά έσοδα, ωστόσο στην πραγματικότητα η δημοσιονομική εικόνα δεν είναι αυτή που αποτυπώνουν τα στοιχεία των υπερεισπράξεων.
Το έδειξαν ξεκάθαρα οι παρατηρήσεις που συνοδεύουν το προσχέδιο του προϋπολογισμού. Ναι μεν μπαίνουμε στον χειμώνα με το πετρέλαιο σταθερά στα 90 δολάρια, ωστόσο ακόμη δεν έχει μετρηθεί η έκταση της καταστροφής στη Θεσσαλία αλλά και η επίπτωση που αυτή θα έχει στην οικονομία. Και μπορεί να ακούγονται λίγα τα μέτρα του προϋπολογισμού, ωστόσο με τη διατήρηση του διευρυμένου επιδόματος θέρμανσης, πάλι μαζεύονται 237 εκατομμύρια ευρώ.
Η αβεβαιότητα παραμένει
Η αβεβαιότητα βέβαια παραμένει. Και επειδή οι ενεργειακές αγορές παραμένουν ασταθείς, οι αναλυτές εκτιμούν ότι αυτός ο χειμώνας θα μπορούσε να οδηγήσει σε ταχεία εξάντληση των αποθεμάτων, χωρίς φυσικά να συντρέχουν λόγοι για πανικό και σενάρια καταστροφής. Η διεθνής οικονομία και κυρίως η ευρωπαϊκή δεν βρίσκεται στην κατάσταση που επικρατούσε τέτοια εποχή πέρυσι, όταν τα σενάρια για χειμώνα με δελτίο στη θέρμανση και στο ρεύμα βρίσκονταν στην ημερήσια διάταξη. Τότε που το φυσικό αέριο είχε φτάσει τον Αύγουστο στα 340 ευρώ / MWh, ενώ λίγους μήνες μετά, τον Δεκέμβριο, η χονδρεμπορική τιμή ρεύματος στην Ελλάδα έπιανε τα 400 ευρώ/MWh.
Πως θα διατηρηθούν οι τιμές χαμηλά χωρίς μέτρα στήριξης;
Το βασικό στοίχημα για την ηγεσία του υπουργείου Ενέργειας το φετινό χειμώνα είναι πώς χωρίς κανένα πλέον οριζόντιο μέτρο στήριξης θα καταστεί εφικτό να διατηρηθούν οι τιμές σε λογικά επίπεδα σε πετρέλαιο, φυσικό αέριο και ηλεκτρικό ρεύμα, σε σχέση με πέρυσι. Και πώς δεν θα επιβαρυνθούν οι καταναλωτές όταν από το 2024, θα επανέλθουν στα τιμολόγια ρεύματος οι ρήτρες αναπροσαρμογής και θα είναι εκτεθειμένοι στις χρηματιστηριακές μεταβολές, χωρίς μηχανισμό επιδοτήσεων.
Το στοίχημα δεν θα είναι εύκολο. Οι τιμές του αερίου είναι σταθερά καρφωμένες στα 40 ευρώ / MWh ή λίγο χαμηλότερα, χωρίς ενδείξεις υποχώρησης. Κι αυτό, καθώς οι traders, βλέπουν σημαντική αύξηση στην ζήτηση τον Οκτώβριο. Η απειλή μιας νέας έκρηξης, με αφορμή κάποια μικρότερη ή μεγαλύτερη απειλή που θα μπορούσε να οδηγήσει εκτός ελέγχου ξανά τον πληθωρισμό, είναι σενάριο υπαρκτό.
Στην χονδρική του ρεύματος, αν και η διακύμανση του αερίου δεν μετακυλίεται άμεσα στην ελληνική αγορά, η τιμή κινείται σταθερά γύρω από τα 100 ευρώ / MWh. Εξαίρεση οι ημέρες με πολλές ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα , όπως η σημερινή όπου συμμετέχουν με περίπου 50% και η χονδρεμπορική βρίσκεται στα 82 ευρώ. Στην λιανική, η μέση τιμή του ρεύματος μετά την επιδότηση 1,5 λεπτό η κιλοβατώρα που ανακοίνωσε το υπουργείο για τον Οκτώβριο κυμαίνεται γύρω στα 14,5 λεπτά/κιλοβατώρα. Ουδείς ωστόσο μπορεί να πει τι θα συμβεί από τον Ιανουάριο όταν θα επανέλθουν τα τιμολόγια των προμηθευτών, έχοντας ενσωματωμένες ρήτρες και μηχανισμούς οι οποίοι θα μετακυλύουν τις αυξομειώσεις της χονδρεμπορικής αυτούσια στις τελικές τιμές.
