Συνέντευξη: Άρτεμις Μάντη
Παγκόσμια ανησυχία προκαλεί η ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή, την ώρα που στη σκιά των σφοδρών συγκρούσεων καταγράφεται «άλμα» στις τιμές του πετρελαίου. Μιλώντας στο energymag.gr o Θεόδωρος Τσακίρης, καθηγητής Γεωπολιτικής και Ενεργειακής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, καταγράφει το αποτύπωμα που θα έχει η σύρραξη στον τομέα της ενέργειας αλλά και στα μεγάλα ενεργειακά project.
-Η ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή μετά την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ τι επιπτώσεις θα έχει στον τομέα της ενέργειας. Υπάρχει κίνδυνος για ένα νέο ράλι τιμών;
Πιστεύω ότι αντανακλαστικά η αντίδραση των αγορών θα είναι να αυξήσουν τις τιμές σε επίπεδο ψυχολογικό, ως επί το πλείστον λόγω της αστάθειας η οποία έχει προκληθεί, τουλάχιστον για μερικές μέρες ή για μερικές εβδομάδες. Το βασικό ζητούμενο το οποίο μπορεί να τροφοδοτεί αυτή την αστάθεια δεν έχει κυρίως σχέση με τον τρόπο, με τις στρατιωτικές πτυχές μιας πιθανής εισβολής και κατοχής της Λωρίδας της Γάζας από το Ισραήλ, αλλά ως επί το πλείστον, θα αφορά το ενδεχόμενο διεύρυνσης του πολέμου σε περίπτωση που αυξηθούν.
Υπάρχουν μαζικές ανθρώπινες απώλειες μεταξύ του παλαιστινιακού πληθυσμού στη Γάζα και αυτό μπορεί να προκαλέσει το να διευρυνθεί ο πόλεμος αρχικά με μια πιο ουσιαστική εμπλοκή του Ιράν, ιδιαίτερα αν το Ιράν επιχειρεί αποφασίσει να ενεργοποιήσει τον παράγοντα Χεζμπολά εναντίον του Ισραήλ και ξεκινήσει έναν διμέτωπο αγώνα, ένα διμέτωπο πλέον πόλεμο εναντίον των ισραηλινών δυνάμεων. Κάτι το οποίο μέχρι στιγμής δεν φαίνεται να είναι η κατεύθυνση προς την οποία κινούμαστε. Οπότε πιστεύω ότι η αύξηση η οποία παρατηρείται ήδη σε διεθνείς αγορές είναι κάτι το λογικό, καθώς υπάρχει μια ανησυχία η οποία είναι εύλογη σε ότι αφορά την άμεση αύξηση των τιμών λόγω της γενικότερης αναστάτωσης που προκαλεί στη Μέση Ανατολή. Είναι η μεγαλύτερη τέτοια κρίση από τον Πόλεμο του Κόλπου το 1991, αλλά το Παλαιστινιακό της δεκαετίας του 70, ή ακόμα της δεκαετίας του 90 , δεν έχει καμία σχέση με τις συνθήκες τις οποίες αυτή τη στιγμή αντιμετωπίζεται και από το Ισραήλ, αλλά και από τον ευρύτερο αραβικό κόσμο και πολλώ δε μάλλον από τις μεγάλες Δυνάμεις, οι οποίες εξακολουθούν να εμπλέκονται στην περιοχή της Μέσης Ανατολής.
- Επηρεάζονται ενεργειακά project, όπως ο EastMed και ο EuroAsia;
Δεν νομίζω ότι επηρεάζονται άμεσα, είναι πολύ νωρίς να εξάγουμε κάποιο συγκεκριμένο συμπέρασμα για τον τρόπο με τον οποίο μια τέτοια συζήτηση μπορεί να επηρεαστεί. Τα δύο πρότζεκτ δεν έχουν τον ίδιο βαθμό ωριμότητας, ούτε τον ίδιο βαθμό επενδυτικής πολιτικής και οικονομικής στήριξης μεταξύ και των κρατών της περιοχής και των μεγάλων δυνάμεων της περιοχής, συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είναι μεγάλος παράγων στη διαφορά η δυνατότητα χρηματοδότησης των έργων αυτών.
Ωστόσο πιστεύω ότι σε μια γενικότερη τοποθέτηση, σίγουρα δεν είναι προτεραιότητα αυτή τη στιγμή το κράτος του Ισραήλ να πάρει μια κρίσιμη απόφαση προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση. Αν και αυτό πιστεύω ότι περισσότερο αφορά τις επιλογές που θα μπορούσε να έχει στα θέματα της δυνητικής όδευσης των αγωγών ή των εξαγωγών γενικότερα φυσικού αερίου από την περιοχή. Μολονότι ουδέποτε πίστεψα και ουδέποτε πιστεύω ότι υπάρχει ουσιαστική πιθανότητα να υπάρξει ένας αγωγός Τουρκίας-Ισραήλ, η οποία θα μπορούσε να ανατρέψει τα περιφερειακά δεδομένα προς τη μία την άλλη κατεύθυνση.
-Εκεί θα ερχόμουν τώρα. Ο Ερντογάν επιχείρησε να μπει σφήνα στον αγωγό EastMed , προτείνοντας τη μεταφορά ισραηλινού αερίου μέσω υποθαλλάσιου αγωγού από την Τουρκία. Η μη καταδίκη της επίθεσης και η παρέμβαση του για ανεξάρτητο παλαιστινιακό κράτος με έδρα την Ανατολική Ιερουσαλήμ, απομακρύνει εκ νέου την Τουρκία από το Ισραήλ και άρα το ενδεχόμενο συνεργασίας στον τομέα της ενέργειας;
Δεν είναι σαφές ακόμα αυτό. Δεν υπήρξε ποτέ ουσιαστική δυναμική κατασκευής του ισραηλινού αγωγού. Αυτό είναι περισσότερο ένα τουρκικό κατασκεύασμα, επικοινωνιακό κατασκεύασμα. Δεν υπήρχε κάτι ουσιαστικό το οποίο θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια τέτοια κατεύθυνση, με δεδομένη την αστάθεια στις σχέσεις των δύο κρατών, η οποία έχει βάθος πλέον δεκαετιών πάνω από μια δεκαετία. Οι χώρες αυτές πριν από ένα χρόνο δεν είχαν καν σχέση σε επίπεδο πρέσβεων. Οπότε, πρέπει να καταλάβουμε ότι ήταν σε τη συζήτηση, δόθηκε υπερβολική έμφαση μέσα από έναν μηχανισμό επικοινωνιακής διαχείρισης και προπαγάνδας, το οποίο σκοπεύει στο να υπηρετεί τις στοχεύσεις της τουρκικής υψηλής στρατηγικής.
Όταν μάλιστα ο υπουργός Ενέργειας της Τουρκίας και o Ερντογάν ανακοίνωναν ότι θα κάνουν κοινές γεωτρήσεις οι ισραηλινές εταιρείες, δηλαδή αν θέλουν να κάνουν στην Τουρκία, στο Βόσπορο ή έξω από την Κωνσταντινούπολη, στη Μαύρη Θάλασσα ας το κάνουν. Δεν νομίζω ότι ισραηλινή εταιρεία θα πήγαινε να επιβεβαιώσει το αφήγημα της «Γαλάζιας Πατρίδας» εναντίον της Κύπρου και της Ελλάδας επειδή το είπε ένας υπουργός Ενέργειας. Αυτό δείχνει έλλειψη μέτρου. Έλλειψη μέτρου και στο εκπεμπόμενο μήνυμα, έλλειψη μέτρου και ικανότητας διαχείρισης και φιλτράρισμα αυτού του μηνύματος σε εκείνους που ακρίτως το μετέφεραν εντός της Ελλάδας και εντός της Κύπρου όλο αυτό το διάστημα. Σε τελική ανάλυση είναι πολύ ασαφές πώς θα κινηθεί.
Η Τουρκία βρίσκεται σε δύσκολη θέση αυτή τη στιγμή. Ο Ερντογάν επανέλαβε την πάγια θέση του. Αυτό έκανε. Η πάγια θέση της Τουρκίας, η οποία είναι και πάγια θέση όλων των αραβικών συμμάχων του Ισραήλ. Αυτή τη στιγμή. Ακόμα και η Αίγυπτος, ακόμα και Ιορδανία, με τις οποίες το Ισραήλ έχει συνθήκες ειρήνης από το 1978 και από το 1994 αντίστοιχα, το ίδιο πράγμα ακριβώς λένε. Το ίδιο πράγμα ακριβώς θα πουν. Ίσως και σε μεγαλύτερο τόνο. Ο Ερντογάν σαν Ερντογάν αν χάσει την ψυχραιμία του, ωστόσο και σε περίπτωση που υπάρχει πολύνεκρη απώλεια αμάχων πληθυσμών. Μαζική απώλεια από την αναμενόμενη ισραηλινή εισβολή στη Γάζα με στόχο τον βασικό έλεγχο της περιοχής, τότε πιστεύω ότι πολύ απλά θα πρέπει να διαλέξει ανάμεσα στο εσωτερικό ισλαμικό ακροατήριο και τον πυρήνα του ιδεολογικού του αφηγήματος και μία δυνατότητα επαναπροσέγγισης με το Ισραήλ, η οποία αυτή τη στιγμή παραμένει εξαιρετικά θεωρητική, παρά πραγματική και ιδιαίτερα στους κρίσιμους τομείς που μας αφορούν. Δηλαδή αμυντικό εξοπλισμό, ενεργειακά θέματα. Στην περίπτωση αυτή πιο πιθανά θα επιλέξει αντανακλαστικά, θυμικά, το ιδεολογικό του ακροατήριο και την ιδεολογική ταυτότητα και λιγότερο μια πολύ ψυχρή πολιτική προσέγγιση, η οποία απαραίτητα θα μπορούσε να εκφράσει μια λογική, πώς να το πω ρεαλιστική, ανάλυσης διεθνών σχέσεων. Αλλά, ο κύριος Ερντογάν έχει αποδείξει στην πράξη την τελευταία δεκαετία ότι θεωρεί τον εαυτό του πως είναι πολύ ισχυρός για να παίζει τέτοιου είδους παιχνίδια ισορροπιών.
-Με τα νέα δεδομένα είναι πιο κοντά η «αναβίωση» του EastMed;
Αν ο EastMed κατορθώσει να πάρει τα κονδύλια από το Connect Europe Facility , την τελευταία ευκαιρία που υπάρχει για να δοθούν τα κονδύλια αυτά για τα έργα κατασκευής φυσικού αερίου. Εάν αποτύχει σε αυτή την προσπάθεια, θα είναι η δεύτερη φορά που αποτυγχάνει και εύχομαι να μην το κάνει, τότε πάρα πολύ απλά δεν θα υπάρχει κανένας, κανένα ενδιαφέρον να δώσει ούτε ένα ευρώ στο συγκεκριμένο πρότζεκτ σε οποιαδήποτε από τις διαφορετικές εκδοχές.
- Οι πλατφόρμες κοιτασμάτων φυσικού αερίου στο Ισραήλ είναι ασφαλείς;
Στον βαθμό που λειτουργεί το IronDome – ο σιδερένιος θόλος - είναι ασφαλή για την Energean, οπότε υπάρχει ασφάλεια και για όλους τους άλλους. Τον ίδιο βαθμό προστασίας έχουμε.
-Επειδή είδαμε και πόσο στον ύπνο πιάστηκαν οι μυστικές υπηρεσίες, είμαστε βέβαιοι ότι θα ισχύσει αυτό και τις επόμενες ημέρες;
Oι πλατφόρμες αυτές προστατεύονται και υποθαλάσσια , επιφανειακά και από αέρος, οπότε δεν νομίζω ότι είναι ουσιαστικό το πρόβλημα αυτό. Η λογική της Γάζα είναι πυραυλικές επιθέσεις κατά σμήνη. Δηλαδή να προκαλέσεις το μεγαλύτερο πρόβλημα σε αμάχους και να πετύχουν ό,τι δεν μπορεί να καταρρίψει το IronDome. Oι κρίσιμες ενεργειακές υποδομές δεν έχουν μέχρι στιγμής απειληθεί από την πλευρά της Χαμάς. Στην περίπτωση του Ισραήλ και να έχουν χτυπηθεί, έχει αντιδράσει το σύστημα κατά τρόπο αποτελεσματικό. Αυτό θα αλλάξει. Βεβαίως, ο βαθμός δυσκολίας θα αλλάξει αν μπει στον πόλεμο η Χεζμπολά, γιατί εκεί είναι πιο ανεπτυγμένες δυνατότητές.
-Φεύγοντας από το θέμα του Ισραήλ, υπάρχει ήδη σχέδιο για να φτιαχτεί ένας δεύτερος αγωγός FSRU στην Αλεξανδρούπολη που θα συνδέεται με την Ουκρανία, Μολδαβία και Ουκρανία ανακοίνωσαν πριν λίγες ημέρες ότι εργάζονται για να αυξήσουν την ελκυστικότητα αυτού του διαδρόμου Ελλάδας – Ουκρανίας. Πόσο εφικτό είναι να γίνει;
Δεν είναι σαφές κατά πόσο υπάρχει το συγκεκριμένο σχέδιο. Ο αγωγός στον οποίο αναφέρεστε δεν είναι καινούργιος αγωγός. Υπάρχει μια συζήτηση να αναστραφεί η δυναμικότητα ενός από τους τρεις παλαιούς αγωγούς της σοβιετικής περιόδου, οι οποίοι κατασκευάστηκαν για να φέρουν ρωσικό αέριο ή σοβιετικό αέριο τότε μέσα από την Ουκρανία, τη Μολδαβία, τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία σε Ελλάδα και Τουρκία. Εκεί υπάρχει η συζήτηση να αντιστραφεί στη ροή του, προκειμένου να μπορεί να μπει αέριο από εκεί από διάφορες πηγές, συμπεριλαμβανομένης ενδεχομένως και της Τουρκίας.
Για να προλάβω την ερώτησή σας οπότε σε αυτή τη φάση στην οποία βρισκόμαστε, είναι θετικό το γεγονός ότι υπάρχει εμπορική παρουσία ελληνικών εταιρειών στη Μολδαβία μέσα από τη ΔΕΠΑ.
Είναι θετικό ότι ο ΔΕΣΦΑ πρωταγωνιστεί στην ανάπτυξη μιας συζήτησης που ονομάζεται κάθετος διάδρομος. Αλλά ακόμα είμαστε αρκετά μακριά για να μιλάμε για δεύτερο FSRU. Για να μπορέσει να γίνει κάτι τέτοιο, είμαστε πολύ μακριά ακόμα για τέτοια συζήτηση.
Άλλωστε αυτό το οποίο αναφέρεστε ως στόχο για την τροφοδοσία της Ουκρανίας δεν είναι υποχρεωτικό να γίνει μόνο μέσα από LNG, FSRU, μπορεί να γίνει και μέσα αγωγούς, δηλαδή να υπάρχει μια ανακατεύθυνση ενδεχομένως των ροών που μπορεί να έρχονται από τον ΤΑΡ, εφόσον ο TAP αυξήσει τη δυναμικότητα του , διπλασιάσει δυναμικότητα του στο 2027 στα 20 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα αφενός, ή αν κατασκευαστεί ποτέ ο ΕastMed, μπορεί να γίνει και αυτό.
