του Αλέξανδρου Μπαρότσι
Στις 5 Οκτωβρίου το προθεσμιακό συμβόλαιο του φυσικού αερίου διαπραγματεύονταν στο χρηματιστήριο του Άμστερνταμ στα 36,2 ευρώ η Μεγαβατώρα.
Χθες, έκλεισε λίγο πάνω από τα 53 ευρώ, κάνοντας ρεκόρ 6μήνου, εν μέσω αυξανόμενου γεωπολιτικού ρίσκου σε δύο μέτωπα. Της Μέσης Ανατολής και της Ρωσίας, την οποία πολλοί βλέπουν πίσω από το σαμποτάζ στον αγωγό Εσθονίας - Φινλανδίας, μερικούς μόνο μήνες μετά την ένταξη της τελευταίας στο ΝΑΤΟ. Εξάλλου, η Ρωσία είναι και ανάμεσα στους «κερδισμένους» της κρίσης στη Μ.Ανατολή, καθώς βλέπει με ανακούφιση να ανοίγει ένα δεύτερο μέτωπο για την Δύση.
Η τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ και η ανάφλεξη στη περιοχή ασφαλώς και πρόκειται να επηρεάσουν τις τιμές. Και είμαστε ακόμη στην αρχή, καθώς δεν έχει εμπλακεί προς ώρας μια πετρελαιοπαραγωγός χώρα, όπως το Ιράν. Σε αυτό το μέτωπο, έρχεται να μας θυμήσει ότι παραμένει ανοικτό, ένα δεύτερο, μετά το σαμποτάζ στον αγωγό Balticconnector, που ξυπνά μνήμες Nord Stream με ρωσικό «άρωμα».
Μπορεί κανείς να φανταστεί μια πιο εκρηκτική συνταγή για κοκτέιλ ανόδου των τιμών από αυτήν; Ο ΙΕΑ μιλά για «αυξανόμενα γεωπολιτικά ρίσκα» στην αγορά πετρελαίου. Η Capital Economics βλέπει τη μαγιά που θα μπορούσε να οδηγήσει την τιμή του πάνω από τα 100 δολ./βαρέλι. Και οι φιλανδικές υπηρεσίες πληροφοριών που ερευνούν το σαμποτάζ στην Βαλτική, αναφέρουν ότι η απειλή ρωσικών επιχειρήσεων στις υποδομές της Φινλανδίας έχει αυξηθεί σημαντικά μετά την ένταξή της στο ΝΑΤΟ. Κάπως έτσι η τιμή στο φυσικό αέριο έχει εκτιναχτεί την τελευταία εβδομάδα κατά 50%.
Αμφότερα τα γεγονότα είναι πολύ σοβαρά. Ακόμη και αν συνέβαιναν το καλοκαίρι, δηλαδή μια εποχή με χαμηλή κατανάλωση σε ενεργειακά προϊόντα, και πάλι θα είχαν επίπτωση στις τιμές, θα ταρακουνούσαν τις αγορές και θα προκαλούσαν ανησυχία σε κυβερνήσεις και επιχειρήσεις. Το κακό όμως είναι ότι συνέβησαν τον Οκτώβριο. Στην πιο ευαίσθητη ενεργειακά περίοδο του έτους, όπου η ζήτηση για φυσικό αέριο και πετρέλαιο στην Ευρώπη αυξάνεται, μαζί της και οι τιμές.
Και το γεγονός ότι οι ευρωπαϊκές αποθήκες είναι γεμάτες κατά 95% αφήνει εντελώς ασυγκίνητες τις αγορές. Τιμολογούν τον παράγοντα κίνδυνο. Δεν εξηγείται διαφορετικά ότι χθες, μέσα σε μερικές μoνο ώρες, η τιμή του φυσικού αέριου εκτινάχθηκε κατά 15%. Τα δε, συμβόλαια Ιανουαρίου δείχνουν τιμή 56 ευρώ και του Φεβρουαρίου κοντά στα 57 ευρώ.
Τα παραπάνω συμβαίνουν παραμονές του χειμώνα, ενώ έχει αποφασιστεί το τέλος στα οριζόντια μέτρα στήριξης στην Ευρώπη και ενώ σήμερα ξεκινά στην Ελλάδα η έναρξη διάθεσης του πετρελαίου θέρμανσης, μάλλον κοντά στα 1,50 ευρώ το λίτρο. Συμβαίνουν επίσης ενώ η ελληνική τιμή χονδρικής στο ρεύμα βρίσκεται σταθερά πάνω από τα 110 ευρώ, σκαρφαλώνοντας μάλιστα σήμερα στα 136 ευρώ / Μεγαβατώρα, με αύξηση 13,96% μέσα σε μια μέρα. Το γιατί, βρίσκεται μάλλον στο ενεργειακό μείγμα, όπου σήμερα κυριαρχεί με 43% το φυσικό αέριο, έναντι μόλις 24% των ΑΠΕ.
Ένα ερώτημα ωστόσο υπάρχει εδώ. Τι τιμές θα δούμε τον Νοέμβριο, όταν είναι γνωστό πως η ελληνική αγορά ρεύματος έχει την ιδιαιτερότητα, οι τιμές του φυσικού αερίου να αποτυπώνονται στις τιμές χονδρικής του επόμενου μήνα; Αν διατηρηθούν οι ανοδικές τάσεις, τότε τον Νοέμβριο ίσως να βρεθούμε αντιμέτωποι με δυσάρεστες εκπλήξεις. Και όλα αυτά συμβαίνουν, όταν από τον Ιανουάριο επανέρχονται τιμολόγια τα οποία θα απεικονίζουν τις αυξομειώσεις στα χρηματιστήρια, αφού τελειώνει ο μηχανισμός επιδοτήσεων, και θα συνοδεύονται από διαφόρων ειδών ρήτρες αναπροσαρμογής.
Τα γεγονότα των τελευταίων ημερών στη Μ. Ανατολή δεν είναι η συνέχεια κάποιων άλλων που έλαβαν χώρα πριν δέκα ή είκοσι χρόνια. Είναι ένα νέο κεφάλαιο στην περιοχή και σηματοδοτεί έναν ευρύτερο συνασπισμό δυνάμεων που έχουν στόχο και σχέδιο. Οι αγορές το αφουγκράζονται. Και από τις πρώτες αντιδράσεις τους φαίνεται ότι διαμορφώνεται ένα κλίμα, το οποίο έχει όλα τα στοιχεία και τη δυναμική για να προκαλέσει αυξητικές τάσεις.
Σύμφωνα με τη Citi, οι επιθέσεις της Χαμάς θα στείλουν σε άνοδο τις τιμές του πετρελαίου. Το ερώτημα που θα κρίνει τις συνολικές επιπτώσεις αλλά δεν μπορεί να απαντηθεί σήμερα είναι «για πόσο». Για πόσο θα κρατήσει ο πόλεμος που κήρυξε το Ισραήλ στη Χαμάς και πόσο πιθανό είναι να γενικευτούν οι συγκρούσεις, με το Ιράν να παίζει το ρόλο του «άγνωστου X».
Σε αντίθεση με το φυσικό αέριο, οι αγορές πετρελαίου δείχνουν να τηρούν στάση αναμονής ακολουθώντας την τάση των τελευταίων ετών, που θέλει τους γεωπολιτικούς κινδύνους να μην προκαλούν αναταράξεις πριν οι κίνδυνοι επιβεβαιωθούν. Την έκρηξη της Δευτέρας, όπου το μπρεντ έφτασε στα 89 δολάρια ακολούθησε τις τελευταίες ημέρες μια πιο επιφυλακτική αντίδραση (86,39 δολ. χθες), καθώς οι επενδυτές αναμένουν την πορεία των εχθροπραξιών στο Ισραήλ, ενώ έρχεται σε μια συγκυρία όπου η αγορά του αργού είναι πολύ «σφιχτή». Άρα κατά την Capital Economics, υπάρχει η μαγιά που θα μπορούσε να οδηγήσει την τιμή του πολύ πάνω από τα 100 δολ./βαρέλι, τουλάχιστον προσωρινά. Σε αυτό πλαίσιο, πιθανόν η κυβέρνηση να χρειαστεί να ξανασκεφτεί το τέλος των επιδοτήσεων, οι εταιρείες προμήθειας να πρέπει να χετζάρουν τιμές και να τιμολογήσουν το ρίσκο, ενώ τα διυλιστήρια, καθώς και όσοι φέρνουν αέριο να κλειδώσουν φορτία προτού αυξηθούν οι τιμές.
Τα πιόνια ωστόσο στη γεωπολιτική σκακιέρα παίρνουν θέσεις μάχης, οι ενεργειακές αγορές παρακολουθούν τις εξελίξεις με ιδιαίτερα αυξημένη αγωνία η οποία μπορεί πολύ εύκολα να εξελιχθεί έως και σε ακραίο φόβο, ενώ οι πρώτες επιπτώσεις σε μεγάλα projects είναι ορατές. Τα μεγαλόπνοα σχέδια περιφερειακής συνεργασίας αλλά και projects όπως εκείνο του Διαδρόμου Ινδίας - Σ. Αραβίας - Εμιράτων - Ιορδανίας -Ισραήλ, (IMEC) που στηρίζονται στην ομαλοποίηση των σχέσεων του Ισραήλ με τον αραβικό κόσμο και κυρίως τη Σαουδική Αραβία, πάνε προς τα πίσω.
