Η ενεργειακή κρίση μπορεί να τελείωσε, ωστόσο τα «τραύματα» στο κορμί της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας παρέμειναν και η φυγή επιχειρήσεων προς τις ΗΠΑ συνεχίζεται.
Το ερώτημα είναι τι μέτρα παίρνει η ΕΕ για αυτό. Μάλλον κανένα. Ούτε νέα κίνητρα για τη προσέλκυση επενδύσεων, ούτε μόνιμα μέτρα μείωσης του ενεργειακού κόστους.
Κρίνοντας από το κείμενο της Κομισιόν για τις επιπτώσεις της ενεργειακής κρίσης που θα συζητηθεί στο σημερινό Eurogroup, η ΕΕ δείχνει διατεθειμένη να συνεχίσει στον ίδιο δρόμο. Αναγνωρίζει το πρόβλημα, αλλά θεωρεί ότι η λύση βρίσκεται αποκλειστικά στο Green Deal και κρατά υψωμένη την «πράσινη σημαία» χωρίς να διδάσκεται καθόλου από τους Αμερικανούς, που με το νόμο για τον έλεγχο του πληθωρισμού (IRA), προσελκύουν συνεχώς ευρωπαϊκές επενδύσεις.
Στο κείμενο που θα συζητηθεί σήμερα κατά την συνάντηση των 27 υπουργών Οικονομίας, η Κομισιόν μιλά για την ανάγκη περαιτέρω επενδύσεων στις ΑΠΕ, θυμίζει ότι τα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας συνεισφέρουν με πάνω 60 δισεκατομμύρια ευρώ στην εξοικονόμηση ενέργειας και την υποκατάσταση των ορυκτών καυσίμων, ποντάρει στα κεφάλαια του REPowerEU για να έρθουν επενδύσεις, αλλά δεν περιγράφει τρόπους ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών βιομηχανιών.
Αναγνωρίζει ότι επειδή οι τιμές δεν αναμένεται να επανέλθουν σύντομα στα προ κρίσης επίπεδα, αυτό θα έχει ευρύτερες οικονομικές επιπτώσεις στην Ευρωζώνη, αλλά δεν αναφέρεται σε κάποιο καινοτόμο μέτρο. Στέκεται μόνο στα οφέλη από την μείωση της ζήτησης φυσικού αερίου και στις προβλέψεις για περαιτέρω πτώση της, λόγω της αύξησης στη διετία 2022-2023 κατά 36% της αιολικής και ηλιακής ενέργειας έναντι του 2021.
Το οξύμωρο είναι ότι η ΕΕ παραδέχεται πως η μεγάλη αύξηση των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα θέλει ακόμη χρόνο και περαιτέρω επενδύσεις. Και ότι μέχρι να έρθουν, η ανταγωνιστικότητα, ειδικά των βιομηχανιών εντάσεως ενέργειας, θα πληγεί περαιτέρω. Αλλά δεν προβλέπει κάποιο συγκεκριμένο μέτρο για αυτές.
Χαρακτηριστική είναι η φράση, ότι «η δημιουργία επαρκούς δυναμικότητας ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα απαιτήσει σημαντικές επενδύσεις και θα πάρει χρόνο. Βραχυπρόθεσμα, οι υψηλότερες τιμές ενέργειας, λόγω της απώλειας της άμεσης εισαγωγής φυσικού αερίου από την Ρωσία, θα συνεχίσει να πλήττει την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών εταιρειών».
Οι τιμές δεν έχουν επιστρέψει στα προ κρίσης επίπεδα και οι επιπτώσεις των ενεργειακών σοκ στην ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών βιομηχανιών υποδεικνύουν την ανάγκη συντονισμένης δράσης για να επιταχυνθεί η μετάβαση στις ΑΠΕ, να γίνει το ευρωπαϊκό μοντέλο λιγότερο εξαρτημένο από εισαγωγές και να διαφοροποιηθούν οι πηγές προμήθειας. Με άλλα λόγια χρειάζονται περισσότερες επενδύσεις και μέτρα.
Η Ευρώπη το έχει καταλάβει, αλλά δεν κάνει κάτι για όλα αυτά. Σε ένα κείμενο που βρίθει από διαπιστώσεις, χωρίς όμως προτάσεις, με μόνη συνταγή την περαιτέρω διείσδυση των ΑΠΕ, η Κομισιόν επισημαίνει ότι μια δομική αύξηση των τιμών παραγωγού μπορεί να οδηγήσει σε νέα απώλεια ανταγωνιστικότητας έναντι των ΗΠΑ και να πλήξει περαιτέρω την ευρωπαϊκή βιομηχανία. Εξάλλου, έρευνα της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων δείχνει ότι έχει αυξηθεί στο 59% έναντι 28% - κι αυτό μέσα σε ένα χρόνο - το μερίδιο των επιχειρήσεων που δηλώνουν ότι το ενεργειακό κόστος αποτελεί βασικό εμπόδιο για τη λήψη μακροπρόθεσμων επενδυτικών αποφάσεων.
Στο ίδιο κείμενο, η Κομισιόν τονίζει ότι οι χώρες που είδαν μεγάλη επιδείνωση στο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών λόγω της κρίσης, ήταν ανάμεσα σε αυτές που είδαν και τον πληθωρισμό να εκτινάσσεται άνω του 10% και σε κάποιες περιπτώσεις και 20%. Το σκέλος της ενέργειας ήταν για τις χώρες αυτές ο βασικότερος παράγοντας για την έκρηξη του πληθωρισμού το 2022.
Και μπορεί στις πιο εκτεθειμένες από τις χώρες αυτές, όπως στην Ελλάδα, η μείωση των ενεργειακών τιμών να συμβάλει και στην μείωση του πληθωρισμού, ωστόσο τα προβλήματα παραμένουν. Η επιμονή του δομικού πληθωρισμού, σε συνδυασμό με το αυξημένο κόστος εργασίας, αυξάνουν την προοπτική επιδείνωσης της ανταγωνιστικότητας.
Εντός της ευρωζώνης, αυτό αποτελεί ιδιαίτερο κίνδυνο, καθώς η Ευρώπη, σε αντίθεση με τις ΗΠΑ ή άλλες χώρες, δεν μπορεί να τυπώσει χρήμα. Και το γεγονός ότι η Ευρώπη είναι εξαρτώμενη από τις εισαγωγές φυσικού αέριου και δεν είναι η ίδια παραγωγός, όπως οι ΗΠΑ, μεγαλώνει το χάσμα στην μεταξύ τους ανταγωνιστικότητα. Τα ευρωπαϊκά κόστη παραγωγής είναι πλέον κατά πολύ ψηλότερα. Το πλήγμα είναι ιδιαίτερα μεγάλο για τις επιχειρήσεις χωρών που βίωσαν τις μεγαλύτερες αυξήσεις τιμών στο φυσικό αέριο, όπως η Ελλάδα. Οι επιχειρήσεις των χωρών αυτών βίωσαν ακόμη και διπλασιασμό του ενεργειακού τους κόστους έναντι άλλων και αυτό εξηγεί και το γεγονός ότι οι συγκεκριμένες χώρες δαπάνησαν πολύ μεγαλύτερα ποσοστά του ΑΕΠ σε πακέτα κρατικής στήριξης. Η Ελλάδα υπήρξε πρωταθλήτρια στην Ευρωζώνη, καθώς το 2022 διέθεσε για μέτρα στήριξης απέναντι στην ενεργειακή κρίση το 2,64% του ΑΕΠ της.
