Επενδύσεις 7,5 δισεκ. αναμένεται να γίνουν στις λιγνιτικές περιοχές της χώρας σύμφωνα με όσα ανέφερε χτες ο αναπληρωτής υπουργός Ανάπτυξης Νίκο Παπαθανάση, κατά την εκκίνηση της διαδικασίας ψήφισης στη Βουλή του νομοσχεδίου «Δίκαιη Αναπτυξιακή Μετάβαση και ρύθμιση ειδικότερων ζητημάτων απολιγνιτοποίησης».
«Είναι ένα πολύ σημαντικό νομοσχέδιο που αγγίζει τη ζωή μιας μεγάλης περιοχής της Δυτικής Μακεδονίας και έχει στόχο την δημιουργία ενός ευέλικτου αποτελεσματικού συστήματος διακυβέρνησης, ώστε να προχωρήσουμε με γρήγορα βήματα στη δίκαιη αναπτυξιακή μετάβαση», τόνισε ο κ. Παπαθανάσης, μιλώντας στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής και προσέθεσε:
«Η αλήθεια είναι ότι το 2019, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, πήρε την απόφαση να προχωρήσει γρήγορα μπροστά, για να ανοίξει τις πύλες χρηματοδότησης που έκλειναν και να πάρει η χώρα χρήματα. Όλα τα διαρθρωτικά κοινοτικά προγράμματα για την μεταλιγνιτική περίοδο έρχονται στη χώρα μας και φτάνουν κοντά στα 7,5 δισ. ευρώ», είπε.
Οι ρυθμίσεις
Αναλυτικά οι ρυθμίσεις που προωθεί το νομοσχέδιο αφορούν στις περιοχές που αναφέρονται στα Εδαφικά Σχέδια Δίκαιης Μετάβασης (ΕΣΔΙΜ) που συνοδεύουν το Πρόγραμμα ΕΣΠΑ ΔΑΜ 2021-2027 και βρίσκονται στο στάδιο της τελικής έγκρισης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Συγκεκριμένα, την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας και τους Δήμους Μεγαλόπολης, Τρίπολης, Γορτυνίας και Οιχαλίας Μεσσηνίας που εξαρτώνται από την εξόρυξη και χρήση λιγνίτη καθώς και τις Περιφέρειες Βορείου Αιγαίου, Νοτίου Αιγαίου και Κρήτης που εξαρτώνται από την χρήση πετρελαίου για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.
Σύμφωνα με όσα αναφέρονται στην Αιτιολογική Έκθεση το νομοσχέδιο θεσπίζει ένα ολιστικό μοντέλο διακυβέρνησης και συντονισμού των εμπλεκόμενων φορέων που θα καλύπτει τα επίπεδα του σχεδιασμού, του προγραμματισμού, της διαχείρισης και της υλοποίησης του Εθνικού Σχεδίου για τη Δίκαιη Αναπτυξιακή Μετάβαση με στόχο τη βέλτιστη αποτελεσματικότητα, ταχύτητα και διαφάνεια.
Εισάγει ένα ρυθμιστικό πλαίσιο που αντιμετωπίζει τις οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της μετάβασης, εξαλείφοντας γραφειοκρατικά εμπόδια ως προς την υλοποίηση σημαντικών έργων για την εθνική οικονομία.
Ο στόχος είναι να αντιμετωπίσει θέματα προστασίας του περιβάλλοντος σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, αλλά και να εξορθολογίσει άμεσα το κόστος της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα μας.
Νέα δομή
«Σήμερα θέτουμε τη βάση για ένα σύστημα διακυβέρνησης», ανέφερε ο κ. Παπαθανάσης περιγράφοντας την Ειδική Υπηρεσία Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης» ως αυτοτελής δημόσια υπηρεσία που θα υπάγεται στον αρμόδιο για θέματα Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης Υπουργό και η οποία θα καταργηθεί στις 31 Δεκεμβρίου 2032.
Η Ειδική Υπηρεσία ΔΑΜ θα έχει ως σκοπό τον κεντρικό σχεδιασμό και προγραμματισμό των πολιτικών στο πλαίσιο της κατάρτισης και υλοποίησης του Σχεδίου Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης του Προγράμματος Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης 2021-2027 καθώς και τη διαχείριση και τον συντονισμό υλοποίησης και αξιοποίησης όλων των διαθέσιμων για τον σκοπό αυτό εθνικών ή ευρωπαϊκών
Σύμφωνα με όσα προβλέπει το νομοσχέδιο οι αρμοδιότητες του νέου οργάνου θα είναι :
- να παρακολουθεί και να αξιολογεί τις διαδικασίες υλοποίησης των έργων, επενδύσεων και αναπτυξιακών σχεδίων που χρηματοδοτούνται από ευρωπαϊκούς και εθνικούς πόρους και να κατευθύνει τους αρμόδιους φορείς για την εφαρμογή, απλοποίηση και επιτάχυνση των σχετικών διαδικασιών υλοποίησης,
- να επεξεργάζεται και να εισηγείται στον αρμόδιο Υπουργό και στα αρμόδια
συλλογικά κυβερνητικά όργανα, τρόπους αντιμετώπισης των προβλημάτων που ανακύπτουν κατά την εκτέλεση των έργων, επενδύσεων και αναπτυξιακών σχεδίων,
- να συντάσσει εκθέσεις υλοποίησης των έργων, επενδύσεων και αναπτυξιακών σχεδίων και αναφορές για την επίτευξη των στόχων τους προς τον αρμόδιο Υπουργό,τα αρμόδια συλλογικά κυβερνητικά όργανα και τα αρμόδια όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης,
- να συντονίζει και να διευκολύνει την επικοινωνία για θέματα υλοποίησης των έργων,επενδύσεων και αναπτυξιακών σχεδίων ΔΑΜ μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων φορέων, τέλος να διαχειρίζεται το Πρόγραμμα ΕΣΠΑ ΔΑΜ 2021-2027.
Διαχειριστική αρχή
Επίσης το νομοσχέδιο προβλέπει και την σύσταση με τη μορφή ειδικής υπηρεσίας Διαχειριστική Αρχή Επιχειρησιακού Προγράμματος Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης ΕΣΠΑ-ΔΑΜ (Διαχειριστική Αρχή ΕΣΠΑ– ΔΑΜ), η οποία θα υπάγεται στον αρμόδιο για θέματα ΔΑΜ Υπουργό , θα λειτουργεί εντός της Ειδικής Υπηρεσίας ΔΑΜ και οι αρμοδιότητες, καθώς και η λειτουργία της θα διέπονται από τις διατάξεις των Διαχειριστικών Αρχών του ΕΣΠΑ 2021-2027.
Κριτική στην αντιπολίτευση
Παράλληλα ο κ. Παπαθανάσης άσκησε έντονη κριτική στην αντιπολίτευση.
«Η απολιγνιτοποίηση δεν ξεκίνησε έτσι ξαφνικά. Και έχετε μεγάλη ευθύνη εσείς του ΣΥΡΙΖΑ, και πρέπει να παραδεχτείτε τα λάθη σας, γιατί ενώ εσείς την ξεκινήσατε, αδρανήσατε πλήρως. Όμως, ήρθε η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη και με απόφαση του, το επίσημο κράτος έστρεψε το ενδιαφέρον του πάνω σε ένα μεγάλο κοινωνικό πρόβλημα. Αυτό που φέραμε εμείς σήμερα, έπρεπε να το είχατε φέρει εσείς το 2016. Η Ελλάδα έχασε χρόνο στον σχεδιασμό για τη μετάβαση σε καθαρότερο ενεργειακό μείγμα, με αναπτυξιακό και κοινωνικά δίκαιο τρόπο. Και αυτό το χαμένο έδαφος έρχεται η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη να τρέξει να το καλύψει γρήγορα», υπογράμμισε ο αναπληρωτής υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων.
«Οποιαδήποτε άλλη καθυστέρηση θα είχε ως αποτέλεσμα να χαθούν σημαντικά χρήματα για τη χώρα» συνέχισε ο κ. Παπαθανάσης. «Περίπου 7,5 δισ. ευρώ είναι τα χρήματα που θα έρθουν. Ούτε τα μισά θα έρχονταν αν η κυβέρνηση μας δεν προχωρούσε άμεσα το σχέδιο. Πάνω από 400 εκ. ευρώ θα διατεθούν από το Ταμείο Ανάκαμψης για την αποκατάσταση των περιοχών με λιγνιτικές μονάδες, ενώ με 24 δισ. ευρώ θα χρηματοδοτηθούν πράσινες επενδύσεις».
«Η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα στην ΕΕ με την υψηλότερη απορρόφηση κονδυλίων. Αυτό που κάνουμε, είναι ό,τι πιο αποτελεσματικό και γρήγορο. Στόχος του σχεδίου μας είναι ο οικονομικός μετασχηματισμός της παραγωγικής βάσης όλων των λιγνιτικών περιοχών, η στήριξη και διευκόλυνση της επικοινωνίας όλων των έργων που χρειάζονται. Υπάρχει μεγάλο επενδυτικό ενδιαφέρον και θα πετύχουμε τη γρήγορη εγκατάσταση επιχειρήσεων που θα δώσουν νέες θέσεις εργασίας», υπογράμμισε.
Πυρά του ΣΥΡΙΖΑ
Από την πλευρά της η Π. Πέρκα, βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ Φλώρινας και αναπλ. Τομεάρχης Ενέργειας μιλώντας στην στην Α’ συνεδρίαση της Διαρκούς Επιτροπής Παραγωγής και Εμπορίου της Βουλής για το νομοσχέδιο, αφού ξεκαθάρισε, «τη θέση του ΣΥΡΙΖΑ, η οποία δεν είναι άλλη από την πλήρη ευθυγράμμιση με τους ευρωπαϊκούς στόχους της κλιματικής ουδετερότητας» ανέφερε δηκτικά «ότι η κυβέρνηση, με την αιφνιδιαστική εξαγγελία της απολιγνιτοποίησης, σχεδιάζει να αντικαταστήσει τον λιγνίτη με φυσικό αέριο. «Αρχικά προβλέφθηκε το 2028, όπου εξειδικεύτηκε σε 2023 για όλες τις λιγνιτικές μονάδες, με εξαίρεση την Πτολεμαΐδα V, όπου προβλέφθηκε το κλείσιμό της το 2028. Στη συνέχεια ο κ. Μητσοτάκης άλλαξε την ημερομηνία απολιγνιτοποίησης για το 2025, όπου μαζεύτηκε ξανά σε 2028. Πρόσφατα μάλιστα ο κ. Σκρέκας το έκανε 2029. Εμείς δεν μπαίνουμε σε ημερομηνίες. Απολιγνιτοποίηση και σήμερα, εφόσον εξασφαλίζεται επάρκεια και ασφάλεια δικτύου και εφόσον αντιμετωπιστούν οι κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις της μετάβασης», είπε η βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ.
Καθυστερήσεις και Παλινωδίες
Η κα Πέρκα ανέφερε ότι «αυτά τα 2.5 χρόνια δεν έχει γίνει τίποτε, παρά κείμενα, η τοπική κοινωνία έχει αγνοηθεί επιδεικτικά, ενώ η μετάβαση ανατέθηκε σε μια αόριστη πρωτοβουλία του ιδιωτικού τομέα.
Σε σχέση με τους πόρους, η χρηματοδότηση κυμαίνεται από 5 έως 7.5 δισ., ανάλογα με το μέλος της κυβέρνησης.
Τελευταία, ο Πρωθυπουργός από την Κοζάνη μίλησε για 7.5 δισ., προσθέτοντας υποθετικούς πόρους που ενδέχεται να προκύψουν εφόσον υπάρχει επενδυτικό ενδιαφέρον, προσθέτοντας πόρους που θα πήγαιναν στην ΠΔΜ και χωρίς την απολιγνιτοποίηση από τα τομεακά προγράμματα του ΕΣΠΑ και το Περιφερειακό (ΠΕΠ), από προγραμματισμένα έργα υποδομών (Ε65) κλπ.
Αυτό που δεν είπε όμως ο κ. Μητσοτάκης είναι τι κάναμε λάθος ως χώρα και βρεθήκαμε στην 9η θέση στην κατανομή των πόρων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης (πίσω από Βουλγαρία, Ρουμανία κτλ), τη στιγμή που οι λιγνιτικές μας περιοχές έχουν την μεγαλύτερη ανεργία και την μεγαλύτερη εξάρτηση των οικονομιών τους από την μονοκαλλιέργεια λιγνίτη.
Το δε 6% του Ταμείου από τη δημοπράτηση δικαιωμάτων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα που είχε ορίσει η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ για το 2018, χωρίς να έχει εξαγγελθεί απολιγνιτοποίηση, έγινε 1% από τον κ. Χατζηδάκη το 2020 και πλέον θεωρείται επιτυχία το 4,5% του κ.Σκρέκα το 2021.
Από δε το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και ενώ το 38% των πόρων αφορά την πράσινη μετάβαση, μόνο 300 εκ. προβλέπονται για την απολιγνιτοποίηση, ενώ τουλάχιστον το κόστος της αποκατάστασης των εδαφών βάσει των νέων χρήσεων θα έπρεπε να καλυφθεί αποκλειστικά από το Ταμείο Ανάκαμψης και όχι από τους περιορισμένους πόρους του ΤΔΜ.»
Ζοφερή κατάσταση
Η κα Πέρκα περιέγραψε τη ζοφερή κατάσταση των λιγνιτικών περιοχών, οι οποίες, ενώ ανέλαβαν υψηλό περιφερειακό ρίσκο από τη διαχείριση των πολλαπλών επιπτώσεων της λιγνιτικής δραστηριότητας στο κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον, διαχρονικά υστερούν σε όλους τους δείκτες και πλέον σβήνουν, ενώ η ανεργία αυξάνεται και η έλλειψη προοπτικής δημιουργεί απόγνωση.
«Σήμερα στην περιοχή υπάρχουν εγκαταλελειμμένα ορυχεία… και οι κάτοικοι απομένουν «αγκαλιά» με τη ρύπανση απαλλοτριωμένων ή ακόμα χειρότερα μη απαλλοτριωμένων εκτάσεων που έχασαν για πάντα. Οι αφημένες στην τύχη τους καταστροφικές κατολισθήσεις και οι αυτοαναφλέξεις στα εγκαταλειμμένα εδώ και χρόνια ορυχεία μαρτυρούν το είδος της «ανάπτυξης» που επιφύλαξε η λιγνιτική δραστηριότητα. Έχουν γίνει μετεγκαταστάσεις πολλών χωριών. Χιλιάδες στρέμματα με χωριά που έσβησαν προκειμένου να δώσουν φως στην υπόλοιπη χώρα.. Οι πληγές αυτές πρέπει άμεσα να επουλωθούν».
Συμμετοχή
Έπειτα αναφέρθηκε στη συμμετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, των τοπικών φορέων, κατοίκων κ.τ.λ. στο μοντέλο διακύβερνησης που αποτελεί κομβικό σημείο δίκαιης μετάβασης.
Είπε χαρακτηριστικά: «Ο σχεδιασμός σας ακολουθεί μια εκ των άνω προς τα κάτω προσέγγιση (top down προσέγγιση), απόλυτα συγκεντρωτική, πολυδαίδαλη, με ασάφειες αρμοδιοτήτων, ρόλων, δομών. Προβλέπει νέες δομές, με επικάλυψη αρμοδιοτήτων. Η απολιγνιτοποίηση γίνεται από την Αθήνα. Δεν προβλέπεται καν το αυτονόητο. Οι προσλήψεις που θα γίνουν στις νέες δομές και στην κεντρική διοίκηση να προέρχονται από τις λιγνιτικές περιοχές ή τουλάχιστον να έχουν επιπλέον μοριοδότηση εντοπιότητας.
Ανεργία
Η βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ έθιξε επίσης το θέμα των ανέργων στις λιγνιτικές περιοχές: «Οι άνεργοι, τόσο στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας όσο και στη Μεγαλόπολη διαρκώς αυξάνονται και έχουν προστεθεί στους ήδη υπάρχοντες, είναι πλέον πάνω από 3500 άνεργοι που συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με την μείωση της λιγνιτικής δραστηριότητας. Πέρα των εργαζομένων στα ορυχεία και τις μονάδες της ΔΕΗ, υπάρχουν χιλιάδες εργαζόμενοι, μιλάμε δηλαδή για πλήθος επιχειρήσεων, επιχειρηματιών, εργαζομένων που έχουν είτε υψηλή, είτε μερική είτε πλήρη εξάρτηση από την ΔΕΗ και δεν γνωρίζουν ποιο θα είναι το μέλλον τους. Πολλοί χρεώθηκαν, αγόρασαν μηχανήματα, χάνουν τις δουλειές τους, βρίσκονται σε απόγνωση, ζητάνε διαγραφές χρεών και η Κυβέρνηση αδιαφορεί. Βάζει στόχο τις 8.000 θέσεις εργασίας, ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει να χαθούν 25.000-27.000 θέσεις εργασίας στην ΠΔΜ και 1600 στον Δήμο Μεγαλόπολης.»
Αναφέρθηκε στη δέσμευση του Αλέξη Τσίπρα από την Κοζάνη για θεσμοθέτηση ρήτρας μηδενικού ελλείματος ρυθμών ανάπτυξης και θέσεων εργασίας στις περιοχές αυτές, με συγκεκριμένο και ρεαλιστικό σχέδιο μετάβασης, τονίζοντας χαρακτηριστικά ότι «η πολιτεία οφείλει να αποδώσει στις λιγνιτικές περιοχές το ΑΕΠ και τις θέσεις εργασίας που τους στερεί η απολιγνιτοποίηση.»
