Σημαντικά εμπόδια για την πράσινη ναυτιλία, όπως η έλλειψη προσφοράς νέων καύσιμων, το υψηλό κόστος, η έλλειψη υποδομών, οι νέοι κίνδυνοι για την ασφάλεια και η ανώριμη τεχνολογία.
Με την πράσινη μετάβαση στη ναυτιλία να αποτελεί τον πολυπόθητο στόχο, για τον οποίο ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός και η Ευρωπαϊκή Ένωση θέτουν -δικούς τους- όλο και πιο φιλόδοξους στόχους, ανοικτό κεφάλαιο παραμένει ο τρόπος με τον οποίο θα επιτευχθεί αυτή η μεγάλη αλλαγή. Τα ερωτήματα είναι πολλά, αλλά το βασικότερο όλων είναι το ποια θα είναι τα καύσιμα με τα οποία η ναυτιλία θα μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και στη συνέχεια θα πετύχει την πλήρη απανθρακοποίηση.
Το στοίχημα της πράσινης μετάβασης καλείται να κερδίσει ο ναυτιλιακός κλάδος, επιλέγοντας διάφορες εναλλακτικές λύσεις, βάσει και του κόστους, ώστε αρχικά να μειωθεί η εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου και στη συνέχεια να επιτευχθεί ο στόχος της πλήρους απανθρακοποίησης του τομέα.
Η έλλειψη προσφοράς καυσίμων ουδέτερων ως προς τον άνθρακα είναι ένα από τα κυριότερα ζητήματα που απασχολούν τη ναυτιλία, με τα παράγωγα υδρογόνου, όπως η αμμωνία, η μεθανόλη και η ηλεκτρονική κηροζίνη, να αναμένεται ότι θα διαδραματίσουν βασικό ρόλο στην απανθρακοποίηση του τομέα των μεταφορών (αεροπορία, θαλάσσιες μεταφορές και φορτηγά).
Ωστόσο, πέραν της έλλειψης προσφοράς νέων καυσίμων, υπάρχουν και άλλα σημαντικά εμπόδια στον δρόμο για την πράσινη ναυτιλία, όπως είναι το υψηλό κόστος που απαιτείται για τη μετάβαση, η έλλειψη υποδομών, οι νέοι κίνδυνοι για την ασφάλεια και η ανώριμη τεχνολογία.
Η ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΣΤΟΝ ΙΜΟ
Στο πλαίσιο αυτό, τον Ιούλιο επιτεύχθηκε συμφωνία στον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό (ΙΜΟ) για την αναθεώρηση της στρατηγικής του 2018 σχετικά με τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (GHG) από τα πλοία. Η συμφωνία χαρακτηρίστηκε ορόσημο για τη μείωση του ανθρακικού αποτυπώματος των διεθνών θαλάσσιων μεταφορών και τη συμβολή του ναυτιλιακού τομέα στην επίτευξη των στόχων της Συμφωνίας του Παρισιού.
Η αναθεωρημένη στρατηγική θέτει ως στόχο την επίτευξη καθαρών μηδενικών εκπομπών από τα πλοία κοντά στο 2050. Πρόκειται για σημαντική «αναβάθμιση» των προσδοκιών, αν λάβουμε υπόψη ότι η στρατηγική του 2018 στόχευε στη μείωση των εκπομπών από τα πλοία μόλις κατά 50% στον ίδιο χρονικό ορίζοντα.
Επίσης, συμφωνήθηκε ένας οδικός χάρτης για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τα πλοία κατά τουλάχιστον 20% -με στόχο το 30%- το 2030 και κατά τουλάχιστον 70% -με στόχο το 80%- το 2040. Και τα δύο σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2008.
Η στρατηγική θέτει επίσης έναν σημαντικό στόχο για τουλάχιστον 5% -με στόχο το 10%- υιοθέτηση τεχνολογιών, καυσίμων και/ή πηγών ενέργειας με μηδενικές ή σχεδόν μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου έως το 2030. Ο στόχος αναμένεται ότι θα θέσει σε κίνηση τη μετάβαση, στέλνοντας ένα σαφές μήνυμα στη ναυτιλία και τις βιομηχανίες καυσίμων και δίνοντας κίνητρα για τις απαιτούμενες επενδυτικές αποφάσεις και επιλογές καυσίμων.
Τέλος, ο ΙΜΟ κατέληξε σε συναίνεση σχετικά με την ανάγκη θέσπισης των μέτρων αυτών έως το 2025 και ότι θα πρέπει να περιλαμβάνουν ένα πρότυπο που θα ρυθμίζει τη σταδιακή μείωση της έντασης των αερίων του θερμοκηπίου των ναυτιλιακών καυσίμων και έναν μηχανισμό τιμολόγησης των ναυτιλιακών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
Τα μέτρα, σύμφωνα με τον οργανισμό, θα αναπτυχθούν βάσει μιας ολοκληρωμένης εκτίμησης των επιπτώσεων, διασφαλίζοντας ότι θα μειώσουν αποτελεσματικά τις εκπομπές του τομέα, συμβάλλοντας παράλληλα σε ισότιμους όρους ανταγωνισμού και σε μια δίκαιη και ισότιμη μετάβαση.
FUELEU MARITIME
Από πλευράς του, τον Ιούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, μέσω της πρωτοβουλίας FuelEU Maritime, ως μέρους της δέσμης Fit for 55 της ΕΕ, θέσπισε τους νέους κανόνες για τη χρήση ανανεώσιμων καυσίμων και καυσίμων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών στη ναυτιλία. Η νέα νομοθεσία έχει ως σκοπό να θέσει τις θαλάσσιες μεταφορές στην πορεία των κλιματικών στόχων της ΕΕ για το 2030 και το 2050.
Ο νέος κανονισμός προβλέπει μέτρα για να εξασφαλιστεί ότι η ένταση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου των καυσίμων που χρησιμοποιούνται από τον τομέα της ναυτιλίας θα μειωθεί σταδιακά με την πάροδο του χρόνου, κατά 2% το 2025 σε έως και 80% έως το 2050.
Περιλαμβάνει ειδικό καθεστώς κινήτρων για τη στήριξη της υιοθέτησης των λεγόμενων ανανεώσιμων καυσίμων μη βιολογικής προέλευσης (RFNBO) με υψηλό δυναμικό απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές, εξαίρεση των ορυκτών καυσίμων από τη διαδικασία πιστοποίησης του κανονισμού και υποχρέωση των επιβατηγών πλοίων και των πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων να χρησιμοποιούν από το 2030 ηλεκτρική τροφοδότηση από ξηράς για όλες τις ανάγκες ηλεκτρικής ενέργειας ενόσω είναι προσδεδεμένα στην αποβάθρα σε μεγάλους λιμένες της ΕΕ, με σκοπό τον μετριασμό της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στους λιμένες, οι οποί- οι συχνά βρίσκονται κοντά σε πυκνοκατοικημένες περιοχές.
Παράλληλα, προβλέπει εθελοντικό μηχανισμό ομαδοποίησης, στο πλαίσιο του οποίου θα επιτρέπεται στα πλοία να συνδυάζουν το ισοζύγιο συμμόρφωσής τους με ένα ή περισσότερα άλλα πλοία, με την ομάδα -στο σύνολό της- να πρέπει να πληροί τα όρια έντασης εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά μέσο όρο.
Επιπρόσθετα, θα υπάρχουν εξαιρέσεις περιορισμένης χρονικής διάρκειας για την ειδική μεταχείριση των εξόχως απόκεντρων περιοχών, των μικρών νησιών και των περιοχών που εξαρτώνται οικονομικά σε μεγάλο βαθμό από τη συνδεσιμότητά τους. Τα έσοδα που προκύπτουν από την εφαρμογή του κανονισμού («κυρώσεις FuelEU») θα πρέπει να χρησιμοποιούνται για έργα που στηρίζουν την απαλλαγή του τομέα της ναυτιλίας από τις ανθρακούχες εκπομπές μέσω ενισχυμένου μηχανισμού διαφάνειας ενώ η εφαρμογή του κανονισμού θα παρακολουθείται μέσω της διαδικασίας υποβολής εκθέσεων και επανεξέτασης της Κομισιόν. Οι νέοι κανόνες θα εφαρμοστούν στην ολότητα τους από την 1η Ιανουαρίου 2025.
ΕΚΠΟΜΠΕΣ ΣΤΙΣ ΘΑΛΑΣΣΙΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ
Παράλληλα, τον Απρίλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε την αναθεώρηση του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών (ΣΕΔΕ) της ΕΕ, με την οποία οι εκπομπές από τη ναυσιπλοΐα συμπεριλαμβάνονται για πρώτη φορά στο πεδίο εφαρμογής του ΣΕΔΕ της ΕΕ. Η εισαγωγή των υποχρεώσεων παράδοσης δικαιωμάτων των ναυτιλιακών εταιρειών θα γίνει σταδιακά και συγκεκριμένα: 40% για τις εξακριβωμένες εκπομπές από το 2024, 70% από το 2025 και 100% από το 2026.
Τα περισσότερα μεγάλα σκάφη θα συμπεριληφθούν εξαρχής στο πεδίο εφαρμογής του ΣΕΔΕ της ΕΕ, ενώ άλλα μεγάλα σκάφη, και συγκεκριμένα τα σκάφη ανοικτής θαλάσσης, θα συμπεριληφθούν πρώτα στον κανονισμό «ΠΥΕ» για την παρακολούθηση, την υποβολή εκθέσεων και την επαλήθευση των εκπομπών CO₂ από τις θαλάσσιες μεταφορές και αργότερα θα συμπεριληφθούν στο ΣΕΔΕ της ΕΕ. Οι εκπομπές που δεν σχετίζονται με το CO₂ (μεθάνιο και N₂O) θα συμπεριληφθούν στον κανονισμό «ΠΥΕ» από το 2024 και στο ΣΕΔΕ της ΕΕ από το 2026 και έπειτα.
Το ΣΕΔΕ της ΕΕ είναι μια αγορά ανθρακούχων εκπομπών που βασίζεται σε ένα σύστημα ανώτατων ορίων και δικαιωμάτων εμπορίας εκπομπών για τις ενεργοβόρες βιομηχανίες και τους τομείς της ηλεκτροπαραγωγής και των αεροπορικών μεταφορών. Με τους νέους κανόνες αυξάνεται η συνολική φιλοδοξία μείωσης των εκπομπών στο 62% έως το 2030, στους τομείς που καλύπτονται από το ΣΕΔΕ της ΕΕ, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2005.
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ
Η στρατηγική του ΙΜΟ δύσκολα θα μπορούσε να επηρεαστεί από περιφερειακές στρατηγικές, ωστόσο η πολιτική του κινείται σε μία παράλληλη κατεύθυνση με την Ευρωπαϊκή Ένωση, την ώρα που η ναυτιλία καλείται να αντιμετωπίσει τεχνικές και οικονομικές παραμέτρους ώστε να επιτευχθεί ο στόχος της απανθρακοποίησης. Για να υλοποιηθεί η πράσινη μετάβαση στη ναυτιλία είναι ανάγκη τα πλοία του μέλλοντος να χρηματοδοτηθούν από τις τράπεζες στη βάση ρεαλιστικών σχεδίων και ξεκάθαρων στόχων. Συγκεκριμένα, να καταρτιστεί ένα πλαίσιο ως προς τους στόχους, με προτάσεις για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα, το οποίο οι τράπεζες μπορούν να κατανοήσουν και να υποστηρίξουν.
ΠΛΟΙΟΚΤΗΤΕΣ ΣΕ ΑΝΑΜΜΕΝΑ ΚΑΡΒΟΥΝΑ
Η ενεργειακή και τεχνολογική μετάβαση της ναυτιλίας, σε συνάρτηση με την απουσία εναλλακτικών συμβατών καυσίμων και τεχνολογιών, αποτελεί πρόκληση για την παγκόσμια ναυτιλία, αφού πρόκειται για πολύπλοκο ζήτημα. Ο κόσμος των πλοιοκτητών υποστηρίζει ότι η επιτάχυνση και η δημιουργία προσιτών καυσίμων και τεχνολογιών χαμηλών και μηδενικών εκπομπών άνθρακα θα επιτευχθεί με τη δημιουργία ενός μηχανισμού επιχορήγησης και ανταμοιβής, ο οποίος θα στηρίζει τους πλοιοκτήτες οι οποίοι θα μεταβούν γρήγορα σε πράσινες τεχνολογίες και καύσιμα και την ίδια ώρα θα συνεισφέρει μεγάλα κονδύλια κάθε χρόνο για την παραγωγή εναλλακτικών καυσίμων και τη δημιουργία υποδομής ανεφοδιασμού καυσίμων. Παράλληλα, οι πλοιοκτήτες πιστεύουν ότι η Κομισιόν πρέπει να απευθυνθεί και στους προμηθευτές καυσίμων, αντί να αποτελεί αποκλειστική ευθύνη του πλοιοκτήτη η επίτευξη των κλιματικών στόχων, εισάγοντας επιμέρους στόχους για τη διάθεση ναυτιλιακών καυσίμων χαμηλών και μηδενικών εκ- πομπών άνθρακα.
Επιπρόσθετα, θέση τους είναι ότι τα περιφερειακά μέτρα τα οποία δεν αναγνωρίζουν τον παγκόσμιο χαρακτήρα της ναυτιλίας, δυσχεραίνουν τις θαλάσσιες μεταφορές και δημιουργούν περιορισμούς στο παγκόσμιο εμπόριο, χωρίς να προσφέρουν ουσιαστικά οφέλη στην επίλυση του προβλήματος της κλιματικής αλλαγής.
Ήδη, οι πλοιοκτήτες κάθονται σε αναμμένα κάρβουνα, αφού το βασικό ερώτημα, για το πώς ακριβώς θα επιτευχθεί ο στόχος της πράσινης μετάβασης στη ναυτιλία, παρέμεινε αναπάντητο, χωρίς να διαφαίνεται λύση στον ορίζοντα.
Για παράδειγμα, ένας από τους βασικούς προβληματισμούς τους αφορά τον τύπο των μηχανών που θα τοποθετήσουν στα νεότευκτα πλοία που θα είναι συμβατά με τα νέα καύσιμα, τα οποία θα πρέπει να παράγουν λιγότερους αέριους ρύπους, αλλά και τις μηχανολογικές μετασκευές των υφιστάμενων πλοίων ώστε να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα.
Οι πλοιοκτήτες βρίσκονται ενώπιον του ερωτήματος, ποιο καύσιμο θα χρησιμοποιούν για τα πλοία τους τα επόμενα χρόνια και οι απαντήσεις που λαμβάνουν ως προς τα πράσινα καύσιμα δεν τους φαίνονται ρεαλιστικές, στην παρούσα φάση, κάτι που ίσως να υποδεικνύει ότι θα χρειαστούν κάποια χρόνια για να διαφανεί πως θα εξελιχθούν κάποιες νέες τεχνολογίες, μέχρι να έχουμε οριστικές απαντήσεις.
ΤΡΟΜΑΚΤΙΚΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ
Τα ερωτήματα και τις ανησυχίες των πλοιοκτητών ήρθε να επιβεβαιώσει νέα, πρόσφατη, έρευνα του νορβηγικού νηογνώμονα DNV, σύμφωνα με την οποία η εκπλήρωση των στόχων του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού για τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου για το 2030 απαιτεί την άντληση από τη ναυτιλία του 30-40% της εκτιμώμενης ετήσιας παγκόσμιας προσφοράς εναλλακτικών καυσίμων. Αριθμοί που χαρακτηρίζονται ως τρομακτικοί έως ακατόρθωτοι, δεδομένου ότι και άλλοι τομείς θα ανταγωνίζονται για την ίδια προμήθεια καυσίμων.
Από την Κυπριακή έκδοση του Forbes
