Μια χώρα, όπως η Ελλάδα που έχει πολεμήσει σχεδόν… λυσσαλέα τη βιομηχανία και έχει καταστρέψει εκατοντάδες μεγάλες παραγωγικές επιχειρήσεις και «πνίξει» χιλιάδες μικρότερες τις τελευταίες πέντε δεκαετίες, βρίσκεται πλέον αντιμέτωπη με το αδιέξοδο που επιφέρει η μονοκαλλιέργεια του τουρισμού, φτάνοντας η χώρα μας να εξαρτά το ¼ του ΑΕΠ από αυτόν τον τομέα.
Σε μια συγκυρία που οι δρόμοι της ενέργειας μεταβάλλονται ραγδαία, νόρμες και σταθερές δεκαετιών αλλάζουν, ενώ καταγράφεται η άμεση ανάγκη επιστροφής στην ενεργειακή αυτάρκεια, υπάρχει επανεξέταση δεδομένων και αλλαγή κουλτούρας σε πλείστες περιπτώσεις.
Γεγονός είναι ότι η πανδημία αλλά και η στροφή στις καθαρές μορφές ενέργειας έφεραν στην επιφάνεια το εντελώς στρεβλό μοντέλο πορείας όλης της Ευρώπης, η οποία έχει υποστεί ιστορική αποβιομηχάνιση και πλέον «κρέμεται» από την Κίνα και τρίτες χώρες για δεκάδες κρίσιμες πρώτες ύλες που είναι απαραίτητα για την παραγωγή προϊόντων πρώτης ανάγκης. Η Ευρώπη, τις τελευταίες δεκαετίας έχει «πολεμήσει» τη (βαριά) βιομηχανία και για λόγους περιβαλλοντικούς, με την ήπειρο να βολεύεται μέσω φθηνών εισαγωγών από την Κίνα και άλλες περιοχές, όπως χώρες της Αφρικής, ή του τρίτου κόσμου.
Έτσι, έρχεται στην επιφάνεια περισσότερο από ποτέ, η ανάγκη στήριξης της ελληνικής εξορυκτικής βιομηχανίας, που είναι ένας κλάδος εν πολλοίς παρεξηγημένος, υποτιμημένος, «σκεπασμένος» με το πέπλο της… σκόνης και της μαυρίλας που η Ελλάδα της μεταπολίτευσης ήθελε να αφήσει πίσω της.
Μια βιομηχανία με τεράστια ιστορία, που φτάνει χιλιετίες πίσω, αλλά και μια βιομηχανία άκρως απαραίτητη για σχεδόν το σύνολο των υπολοίπων βιομηχανιών.
Όπως τόνισε χθες ο πρόεδρος του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων (ΣΜΕ) κ. Κώστας Γιαζιτζόγλου σε εκδήλωση στη Θεσσαλονίκη με θέμα «Ορυκτά, Πράσινη μετάβαση, Κλιματική Αλλαγή 2024, Έτος Ορυκτών Πόρων» με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από την ίδρυση του Συνδέσμου, «η κρισιμότητα και η στρατηγική σημασία των ορυκτών πρώτων υλών δεν εξαντλείται στην σπανιότητά τους και στο κόστος απόκτησης. Ακόμα και ορυκτά που δεν σπανίζουν, επηρεάζουν σημαντικά παραγωγικές ή και εφοδιαστικές αλυσίδες. Κατά συνέπεια η εξόρυξη δεν μπορεί παρά να θεωρείται μία από τις πλέον κρίσιμες και εθνικά σημαντικές δραστηριότητες».
Ο κ. Γιαζιτζόγλου τόνισε πως «παρ’ όλο που η Ευρώπη καταναλώνει σε ετήσια βάση αρκετές εκατοντάδες εκατομμύρια τόνους ορυκτών, τις τελευταίες δεκαετίες εδραιώθηκε η αντίληψη ότι μπορούμε να προμηθευτούμε αυτά τα ορυκτά από κάποιες τρίτες χώρες, αποφεύγοντας την όχληση που η εξόρυξη προκαλεί.
Με δεδομένο το νομικό πλαίσιο, τις βασικές παραμέτρους του κόστους παραγωγής, αλλά και την νοοτροπία μας, ως Ευρωπαίοι, έχουμε έναν πολύ δύσκολο και ανηφορικό δρόμο να διανύσουμε, για να επαναφέρουμε την παραγωγή ορυκτών πρώτων υλών στα επίπεδα που θα μας διασφαλίσουν επάρκεια και κατά συνέπεια ασφάλεια και ανεξαρτησία», κατέληξε ο κ. Γιαζιτζόγλου.
Άδειες και φοβικά σύνδρομα
Ο Πρόεδρος της Μονίμου Επιτροπής Έρευνας και Τεχνολογίας, βουλευτής κ. Ε. Σιμόπουλος επισήμανε ότι «ζούμε σε μια χώρα πλούσια σε μεταλλεύματα και με μεγάλη εμπειρία σε εξορύξεις, με τεχνολογίες, κατά κανόνα, εισαγόμενες. Αξιοποιούμε όσο πρέπει αυτό το δυναμικό; Δυστυχώς όχι! Παραμένουμε, παρά τις προσπάθειες των τελευταίων χρόνων, δέσμιοι μιας αντίληψης που συνδυάζει πάντα την αξιοποίηση του υπεδάφους μας με περιβαλλοντικά προβλήματα.
Η παραπάνω αντίληψη διακατέχει τόσο ένα τμήμα του πολιτικού προσωπικού όσο και της δημόσιας διοίκησης. Στο τέλος τέλος με τις τόσες αδειοδοτήσεις οι οποίες απαιτούνται, ουσιαστικά, στέλνουμε στο απώτερο μέλλον σημαντικές επενδύσεις για τη χώρα. Ειδικά στη σημερινή εποχή με την ανάγκη για πράσινη μετάβαση, λόγω της κλιματικής κρίσης, ήρθε η ώρα να απαγκιστρωθούμε από αυτή τη νοοτροπία και να αξιοποιήσουμε τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα».
Από την πλευρά του ο κ. Β. Μέλφος, Καθηγητής Τμήματος Γεωλογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης ανέφερε μεταξύ άλλων ότι ισχυρές ενδείξεις για σπάνιες γαίες, κυρίως δημήτριο, λανθάνιο και νεοδύμιο, υπάρχουν στην Βάθη του Κιλκίς και στα ιζήματα του βορείου Αιγαίου, και συνδέονται με το ορυκτό αλλανίτης.
Για την αξιοποίηση των παραπάνω μετάλλων από τη βιομηχανία στην Ε.Ε. απαιτείται συστηματική έρευνα και μεταλλουργική διαδικασία, η οποία απουσιάζει από την Ελλάδα. Εξαίρεση αποτελούν η «Αλουμίνιο της Ελλάδας» για το γάλλιο και το σκάνδιο, καθώς και η ΛΑΡΚΟ για το νικέλιο και το κοβάλτιο, αν και τα προβλήματα της τελευταίας φαίνεται να είναι ανυπέρβλητα.
Η συνδρομή των εξορύξεων στην «πράσινη» στροφή
Ένα από τα αδιέξοδα που έχουν έρθει στην επιφάνεια τα τελευταία χρόνια είναι πως η μεγάλη εξάρτηση της Ε.Ε. από εισαγόμενες πρώτες ύλες δημιουργεί ανασφάλεια στην εφοδιαστική αλυσίδα και υπονομεύει την εφαρμογή της Πράσινης Συμφωνίας. Και αυτό διότι σχεδόν τα πάντα γύρω μας, εξαρτώνται - λιγότερο ή περισσότερο - από ορυκτά. Το ίδιο συμβαίνει και στην πράσινη στροφή, καθώς τα στοιχεία ενός φωτοβολταϊκού που μεταλλάσσει τον ήλιο σε ενέργεια είναι από πυρίτιο. Ολόκληρη η υποδομή του πάνελ είναι από αλουμίνιο και χάλυβα. Και η μεταφορά της ηλεκτρικής ενέργειας στο σπίτι γίνεται με καλώδια χαλκού ή αλουμινίου. Και αυτές είναι μόνο ελάχιστες χρήσεις των ορυκτών.
Έτσι, η πλήρης αξιοποίηση του ευρωπαϊκού κοιτασματολογικού δυναμικού είναι μονόδρομος. Το πλούσιο κοιτασματολογικό δυναμικό της χώρας μας μπορεί να συμβάλει προς την κατεύθυνση αυτή. Το 10% της νέας λίστας κρίσιμων πρώτων υλών, υπάρχουν στην Ελλάδα.
Το εκτόπισμα του εξορυκτικού κλάδου
Ο κλάδος της εξόρυξης φέρνει περίπου το 3% του ΑΕΠ, παράγει 65 εκατ. τόνους εμπορεύσιμων προϊόντων, ενώ το 60% του κύκλου εργασιών του έρχεται από εξαγωγές. Καταγράφει πωλήσεις 2 δισ. ευρώ ανά έτος εκ των οποίων το 1,2 δισ. ευρώ έρχεται από το εξωτερικό, απασχολεί 100.000 εργαζόμενους (έμμεσα και άμεσα) και το 4% του ενεργού πληθυσμού της περιφέρειας, ενώ ενισχύει σημαντικά τις τοπικές οικονομίες, υποστηρίζοντας όλη την αλυσίδα της ελληνικής μεταποίησης.
Ο κλάδος δαπανά ετησίως 20 εκατ. ευρώ για το περιβάλλον, έχει αποκαταστήσει πλήρως 85.000 στρέμματα από το 1979, έχουν φυτευτεί 3,5 εκατ. δέντρα και φυτά από το 1979, ενώ εφαρμόζονται τεχνολογίες αιχμής και καινοτόμες μέθοδοι για τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος της εξόρυξης.
Παρά το αυστηρό κανονιστικό πλαίσιο που έχει θέσει η Ε.Ε., η χώρα μας διατηρεί ισχυρές πρωτιές στον κλάδο της εξόρυξης, δείχνοντας πως αν στηριχτεί ο κλάδος, έχει μεγάλο μέλλον. Άλλωστε, η Ελλάδα είναι προικισμένη και σε γεωλογικό επίπεδο, ενώ η ανάδειξη και η σωστή αξιοποίηση αυτών των κοιτασμάτων, μπορεί να αποβεί προς όφελος όλης της κοινωνίας.
Πρωτιές της Ελλάδας
Η Ελλάδα είναι πρώτη σε παραγωγή βωξίτη στην Ευρώπη, αλλά και πρώτη στο σιδηρονικέλιο και 13η στον κόσμο. Επίσης είναι πρώτη χώρα στην Ευρώπη στον Μπετονίτη και 3η στον κόσμο, πρώτη σε περλίτη στην Ευρώπη και 2η στον κόσμο, 3η χώρα στην παραγωγή μαρμάρου στην Ευρώπη και 7η στον κόσμο, ενώ στη χώρα μας βρίσκεται και το δεύτερο σε μέγεθος κοίτασμα Ατταπουλγίτη στον κόσμο.
Θυμίζουμε επίσης πως λόγω της τεράστιας έλλειψης σε Γάλλιο, το οποίο χρησιμοποιείται στην παραγωγή μικροτσίπ, η Ελλάδα έρχεται με ένταση στο προσκήνιο. Ως η χώρα με τη μεγαλύτερη παραγωγή βωξίτη, που εμπεριέχει Γάλλιο, θα αναλάβει να τροφοδοτήσει την Ευρώπη, μέσω της Metlen που δρομολογεί επένδυση 100 εκατ. ευρώ, ενώ το 2023 εξαγόρασε την Imerys Βωξίτες, ελέγχοντας πλέον το σύνολο της παραγωγής βωξίτη στην Ελλάδα.
Οι 30 εταιρείες, μέλη του ΣΜΕ
Στον ΣΜΕ είναι μέλη 30 εταιρείες, οι μεγαλύτερες της χώρας, που έχουν το 85% της συνολικής παραγωγής. Οι εταιρείες – μέλη του Συνδέσμου είναι οι Τιτάν, ΔΕΗ (Γενική Διεύθυνση Ορυχείων), Όμιλος Metlen/Αλουμίνιο της Ελλάδος, ΑΓΕΤ Ηρακλής, Βιομηχανικά Ορυκτά Ελλάδος (ING), Τσιμέντα Χάλυψ Δομικά Υλικά, Ικτίνος Μάρμαρα, ΟΜΥΑ Ελλάς, Imerys Βιομηχανικά Ορυκτά Ελλάδος (πρώην S&B Ορυκτά), Δελφοί Δίστομον, ΓΕΩΕΛΛΑΣ Α.Μ.Μ.Α.Ε, Ελληνικός Χρυσός, Ελληνικοί Λευκόλιθοι, Τέρνα Λευκόλιθοι, Imerys Bauxites Greece Single Member S.A., Ιντερμπετόν Δομικά Υλικά, ΛΑΒΑ Μεταλλευτική και Λατομική, Sibelco Ελλάς, LafargeHolcim, ΛΑΡΣΙΝΟΣ, Ελληνικά Λατομεία, ΛΑΡΚΟ ΓΜΜΑΕ, Μάρμαρα Διονύσου Πεντέλης, Χρυσωρυχεία Θράκης, Μεταλλευτική –Εμπορική Τεχνική (ΜΕΤΕ ΑΕ), Μεταλλευτική Κοζάνης, Παυλίδης Μάρμαρα, MARMOR SG SA, Stone Group International, Μεταλλευτική Θράκης.
