Την Τρίτη (13 Σεπτεμβρίου), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναμένεται να παρουσιάσει την πρότασή της για ένα Ενιαίο Μέσο Έκτακτης Ανάγκης για την Αγορά (SMEI), το οποίο θα διευκολύνει την παρακολούθηση των αλυσίδων εφοδιασμού κρίσιμων τομέων και, σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης, θα παρεμβαίνει στις αγορές, σύμφωνα με σχέδιο πρότασης που έχει δει η EURACTIV.
Η πρόταση αποτελεί αντίδραση στις διαταραχές των αλυσίδων εφοδιασμού κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 και του πολέμου στην Ουκρανία. Ο στόχος της είναι διττός: Πρώτον, η SMEI πρέπει να διασφαλίσει ότι τα κράτη μέλη δεν θα υψώνουν εμπόδια εντός της ενιαίας αγοράς σε περιόδους κρίσης. Δεύτερον, θα πρέπει να διασφαλίζει ότι ο εφοδιασμός κρίσιμων αγαθών είναι εγγυημένος ανά πάσα στιγμή.
Για τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή προτείνει ένα κλιμακούμενο σύνολο τρόπων λειτουργίας που εφαρμόζονται ανάλογα με το επίπεδο έκτακτης ανάγκης.
Για κανονικές περιόδους, η Επιτροπή προτείνει ένα πλαίσιο για τον σχεδιασμό έκτακτης ανάγκης. Για περιόδους κατά τις οποίες υπάρχουν προβλήματα στον ορίζοντα αλλά δεν υπάρχει εκτεταμένη κατάσταση έκτακτης ανάγκης, η Επιτροπή προτείνει ένα πλαίσιο για την «επαγρύπνηση της ενιαίας αγοράς». Για καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, θα πρέπει να υπάρξει ένα πλαίσιο για «καταστάσεις έκτακτης ανάγκης της ενιαίας αγοράς» που θα παρέχει στην Επιτροπή εκτεταμένες εξουσίες παρέμβασης στην αγορά.
Συμβουλευτική ομάδα
Επιπλέον, η Επιτροπή προτείνει μια συμβουλευτική ομάδα που θα βοηθήσει την Επιτροπή να αξιολογήσει πόσο κρίσιμη είναι η κατάσταση σε διάφορους τομείς και κατά πόσον δικαιολογείται η ενεργοποίηση του πλαισίου επαγρύπνησης ή του πλαισίου έκτακτης ανάγκης.
Η συμβουλευτική ομάδα θα αποτελείται από την Επιτροπή και έναν εκπρόσωπο από κάθε κράτος μέλος της ΕΕ. Επιπλέον, άλλα όργανα της ΕΕ που σχετίζονται με την κρίση μπορούν να λάβουν θέση παρατηρητή στη συμβουλευτική ομάδα.
Ενώ η συμβουλευτική ομάδα μπορεί να εκφράσει τις ανησυχίες των κυβερνήσεων των κρατών μελών, η εξουσία της είναι περιορισμένη, καθώς μπορεί να συμβουλεύει μόνο την Επιτροπή.
Σχεδιασμός έκτακτης ανάγκης
Σε κανονικούς καιρούς, όταν κανένα γεγονός δεν είναι πιθανό να διαταράξει σοβαρά την ενιαία αγορά, η SMEI θα απαιτήσει από την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να θέσουν σε εφαρμογή ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης και πρωτόκολλα αντιμετώπισης κρίσεων. Αυτό θα τους επιτρέψει να αντιδράσουν ταχύτερα όταν χτυπήσει μια κρίση. Η Επιτροπή της ΕΕ θέλει επίσης να θεσπίσει εκπαιδευτικές ασκήσεις και πρόβες για τον σκοπό αυτό.
Σε αυτό το στάδιο του σχεδιασμού έκτακτης ανάγκης, η Επιτροπή θα διενεργεί τακτικά εκτιμήσεις κινδύνου για να προσδιορίσει ποιοι τομείς, αγαθά και υπηρεσίες είναι στρατηγικής σημασίας και ενδέχεται να είναι ευάλωτοι σε διαταραχές. Αυτό ανοίγει την πόρτα για την ένταξη ποικίλων τομέων στο πλαίσιο της ΕΕ.
Επαγρύπνηση της ενιαίας αγοράς
Σύμφωνα με το σχέδιο πρότασης, η «λειτουργία επαγρύπνησης μπορεί να ενεργοποιηθεί σε περίπτωση που έχει συμβεί ένα σημαντικό περιστατικό, το οποίο έχει τη δυνατότητα να διαταράξει σημαντικά την αλυσίδα εφοδιασμού αγαθών ή υπηρεσιών στρατηγικής σημασίας».
Η Επιτροπή θα έχει την εξουσία να ενεργοποιεί μόνη της τον τρόπο επαγρύπνησης μέσω εκτελεστικής πράξης, αφού λάβει υπόψη της τη γνώμη της συμβουλευτικής ομάδας.
Η ενεργοποίηση της λειτουργίας επαγρύπνησης θα οδηγήσει σε μέτρα παρακολούθησης και στη δημιουργία στρατηγικών αποθεμάτων.
Για την παρακολούθηση των κρίσιμων αλυσίδων εφοδιασμού, τα κράτη μέλη θα πρέπει να δημιουργήσουν εθνικά αποθέματα και να ζητήσουν από τις εταιρείες να παρέχουν εθελοντικά πληροφορίες σχετικά με τη διαθεσιμότητα ορισμένων αγαθών και υπηρεσιών.
Όσον αφορά τα στρατηγικά αποθέματα ορισμένων προϊόντων, η Επιτροπή μπορεί να θέσει συνιστώμενους στόχους για κάθε κράτος μέλος. Αν και αυτοί θα είναι εθελοντικοί στόχοι, η Επιτροπή θα μπορούσε να τους καταστήσει υποχρεωτικούς για τα κράτη μέλη που «υπολείπονται συνεχώς σημαντικά των στόχων», σύμφωνα με το σχέδιο πρότασης που είδε η EURACTIV.
Λειτουργία έκτακτης ανάγκης
Όταν μια κρίση κλιμακώνεται σε σημείο που έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ενιαία αγορά, η Επιτροπή της ΕΕ μπορεί να προτείνει στο Συμβούλιο της ΕΕ την ενεργοποίηση της λειτουργίας έκτακτης ανάγκης, η οποία θα ενεργοποιείται εφόσον το Συμβούλιο της ΕΕ συμφωνεί.
Σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, η Επιτροπή θέλει να αποτρέψει σκηνές όπως αυτές των πρώτων εβδομάδων της πανδημίας COVID-19, όταν τα κράτη μέλη έκλεισαν ξαφνικά τα σύνορά τους για να κρατήσουν τον ιατρικό προστατευτικό εξοπλισμό εντός των συνόρων τους και να περιορίσουν την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων.
Γι’ αυτό το λόγο το σχέδιο πρότασης αποσκοπεί στο να θέσει σαφή όρια σε τέτοιου είδους διαταραχές της ενιαίας αγοράς. Για παράδειγμα, το σχέδιο κειμένου SMEI απαγορεύει τις απαγορεύσεις εξαγωγών εντός της ΕΕ για αγαθά και υπηρεσίες που σχετίζονται με την κρίση και απαγορεύει επίσης οποιουσδήποτε περιορισμούς στην ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων που εμπλέκονται στην παροχή αγαθών και υπηρεσιών που σχετίζονται με την κρίση.
Επιπλέον, η Επιτροπή θα μπορούσε να απαιτήσει από τις εταιρείες ή τις ενώσεις τους να παρέχουν πληροφορίες σχετικά με την προμήθεια αγαθών που σχετίζονται με την κρίση σε περιόδους έκτακτης ανάγκης στην ενιαία αγορά. Εάν οι εταιρείες ή οι ενώσεις δεν συμμορφωθούν με τα αιτήματα παροχής πληροφοριών ή παρέχουν λανθασμένες πληροφορίες, μπορεί να τους επιβληθεί πρόστιμο ύψους έως 300.000 ευρώ.
Ιεράρχηση παραγγελιών
Πιθανότατα, όμως, η πιο παρεμβατική διάταξη του SMEI είναι η δυνατότητα της Επιτροπής της ΕΕ να απαιτεί από τις εταιρείες να δίνουν προτεραιότητα σε ορισμένες παραγγελίες έναντι άλλων. Για παράδειγμα, αυτό θα μπορούσε να επιτρέψει στην Επιτροπή της ΕΕ να αναγκάσει έναν κατασκευαστή εμβολίων να δώσει προτεραιότητα στις παραγγελίες που προορίζονται για πολίτες της ΕΕ έναντι άλλων παραγγελιών, εάν ενεργοποιηθεί η κατάσταση έκτακτης ανάγκης ως απάντηση σε μια πανδημία.
Παρόμοια διάταξη ενσωματώθηκε επίσης στην πράξη για τα τσιπ που πρότεινε η Επιτροπή της ΕΕ νωρίτερα φέτος με στόχο να διασφαλιστεί ο εφοδιασμός της ΕΕ με ημιαγωγούς.
To SMEI θα έδινε στην ΕΕ τη δυνατότητα να εφαρμόσει τέτοια μέτρα σε κάθε κλάδο που είναι σχετικός με την εκάστοτε κρίση.
Η μη συμμόρφωση με τις εν λόγω προτεραιότητες θα μπορούσε να γίνει δαπανηρή για τις εταιρείες. Σύμφωνα με το σχέδιο πρότασης, το πρόστιμο θα μπορούσε να φθάσει το 1,5% του κύκλου εργασιών της εταιρείας.
Η επίσημη πρόταση της Επιτροπής της ΕΕ αναμένεται να παρουσιαστεί την επόμενη εβδομάδα.
Ο Luca Bertuzzi συνέβαλε στο ρεπορτάζ αυτού του άρθρου.
Πηγή: euractiv.gr
