Παραμένει ο κίνδυνος γενικότερης ανάφλεξης στη Μ.Ανατολή - Ο ρόλος των Χούθι και οι διάδρομοι φυσικού αερίου

Από την ξηρά, από αέρος αλλά και από την θάλασσα , το Ισραήλ εξαπολύει επιθέσεις κατά της Χαμάς, ενώ σε αυτό το μέρος της στρατιωτικής επιχείρισης στοχεύει πλέον και την Νότια Γάζα. Την ίδια ώρα, μετά και από τις επιθέσεις της Κυριακής, διεθνείς αναλυτές παρακολουθούν με ανησυχία τη δράση των ανταρτών Χούθι.  Ο Γαβριήλ Χαρίτος Adjunct Lecturer στο ισραηλινό κρατικό πανεπιστήμιο Ben Gurion University of the Negev, και ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ , του ισραηλινού Ινστιτούτου Μπεν-Γκουριόν και του κυπριακού Ινστιτούτου Μελετών Πολιτικής και Δημοκρατίας, σχολιάζει στο energymag.gr τις πολεμικές εξελίξεις αλλά και κατά πόσο επηρεάζουν τα ενεργειακά project στα οποία μετέχει η Ελλάδα.
 

Μετά την κατάπαυση πυρός, ξεκίνησε και πάλι το σφυροκόπημα στη Λωρίδα της Γάζας. O πόλεμος φαίνεται πως έχει μπει σε μία νέα φάση. Πόσο μακριά είμαστε από το τέλος του;

Ο αντικειμενικός σκοπός που έθεσαν εξ αρχής οι Ισραηλινοί είναι την επόμενη ημέρα του πολέμου να μην υπάρχει στη Γάζα ούτε η Χαμάς, ούτε η Ισλαμική Τζιχάντ, ούτε οποιαδήποτε άλλη ένοπλη παλαιστινιακή οργάνωση με παρουσία στρατιωτική ή διοικητική. Συνεπώς, ο χρόνος επίτευξης ενός τέτοιου σκοπού, με δεδομένη την μεγάλη πυκνότητα πληθυσμού, δεν μπορεί αυτή τη στιγμή να υπολογιστεί.

Πέρα από αυτό όμως, η ιδιαιτερότητα του συγκεκριμένου πολέμου είναι η ύπαρξη παράλληλων ανεπίσημων μετώπων, που παραμένουν ενεργά. Χαρακτηριστικότερο είναι το ενεργό μέτωπο Ισραήλ-Χεζμπολάχ στην μεθόριο με τον Λίβανο, τη στιγμή μάλιστα που η συγκεκριμένη οργάνωση διαθέτει και εκείνη δική της μονάδα κομάντο, την «Δύναμη Ραντουάν», η οποία είναι σε θέση να προβεί σε επιχειρήσεις ανάλογες με εκείνην της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου. Παρότι οι ισραηλινές κωμοπόλεις στα σύνορα με τον Λίβανο έχουν εκκενωθεί, κανένας δεν μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο μετακύλισης του πολεμικού σκηνικού και στον βορρά. Συγχρόνως, διατηρείται αμείωτη η ένταση στην Δυτική Όχθη, κυρίως στο βόρειό της τμήμα όπου η Χαμάς διαθέτει πυρήνες δράσης. Υπάρχει παράλληλα το διαρκές μέτωπο Ισραήλ-Συρίας, όπου η πιθανότητα ενός «λάθους», μίας κίνησης είτε εκ μέρους των πολλών δρώντων, είτε εκ μέρους του Ισραήλ, δεν αποκλείεται να οδηγήσουν σε μία ανάφλεξη με περιφερειακό πρόσημο, προκαλώντας το Ιράν να λάβει άμεσο ρόλο. Είναι, λοιπόν, πολύ νωρίς ακόμα να εκτιμηθεί εάν ο πόλεμος της Γάζας θα παραμείνει στη Γάζα, μιας και οι μεταβλητές που δύνανται να καθορίσουν την έκβαση και την έκτασή του είναι πολλές και ποικίλες.

 
Έχει απομακρυνθεί ο κίνδυνος μίας γενικευμένης σύρραξης; Πόσο σας ανησυχεί η δράση των Χούθι;

Ο κίνδυνος μίας γενικευμένης περιφερειακής σύρραξης δεν έχει απομακρυνθεί. Άλλωστε, αυτός είναι η λόγος που οι ΗΠΑ αλλά και άλλες χώρες της Δύσης συνεχίζουν να διατηρούν ενισχυμένη τη στρατιωτική τους παρουσία στη Μεσόγειο, στην Ερυθρά Θάλασσα και στον Περσικό Κόλπο.
 
Ειδικότερα για την περίπτωση των Χούθι, αξίζει να επισημανθεί ότι πρόκειται περί μίας πολύ ενδιαφέρουσας πρωτοτυπίας στην μακρά πορεία των αραβοϊσραηλινών διενέξεων από το 1948 μέχρι σήμερα. Ποτέ άλλοτε δεν βρέθηκε ένας ένοπλος φιλοϊρανικός δρων να πραγματοποιεί πυραυλικές επιθέσεις κατά της ισραηλινής επικράτειας από την Ερυθρά θάλασσα. Ωστόσο, θα πρέπει να λάβουμε υπ’όψιν μας ότι ο παράγοντας των ανταρτών Χούθι απασχολεί περισσότερο τη Σαουδική Αραβία, με το γόητρό της να δοκιμάζεται όταν πύραυλοι που προέρχονταν από την Υεμένη στόχευαν το κέντρο του Ριάντ. Επίσης, οι Χούθι απασχολούν περισσότερο την διεθνή ναυσιπλοΐα, εμποδίζοντας την ασφαλή διακίνηση τάνκερ και εμπορικών πλοίων προς και από την Ερυθρά Θάλασσα. Η ενισχυμένη στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ, και πρόσφατα και της Βρετανίας, καταδεικνύει ότι το «ζήτημα Χούθι» απαιτεί σαφώς μία περισσότερο συντονισμένη αντιμετώπιση εκ μέρους του διεθνούς παράγοντα προτού προκαλέσει γενικότερες παρενέργειες. Ο πόλεμος στη Γάζα αξιοποιήθηκε από τους Χούθι ως μία αφορμή για να θέσει, ουσιαστικά, το Ιράν τα δικά του όρια έναντι της Δύσης – και λιγότερο για να υποστηριχθεί η Χαμάς έναντι του Ισραήλ.

Από την άλλη, οι αντάρτες Χούθι της Υεμένης ανήκουν στην κατηγορία των «αντιπροσώπων του Ιράν» στην γενικότερη περιοχή. Στην ομάδα αυτή, εκτός από την Χεζμπολάχ στον Λίβανο, συγκαταλέγονται οι σιιτικές φιλοϊρανικές πολιτοφυλακές στη Συρία και στο Ιράκ, αλλά και έως ενός σημείου, οι φιλοϊρανικοί πυρήνες στο Μπαχρέιν και στο Κουβέιτ, οι οποίοι μέχρι αυτή τη στιγμή τελούν εν υπνώσει. Μία πιο συστηματική παρακολούθηση του βαθμού αλληλοσυντονισμού τους εκ μέρους της Τεχεράνης θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμη, παρότι, μέχρι στιγμής, δεν θα ήταν σωστό να θεωρηθούν ως παράγοντες που δύνανται να επηρεάσουν την έκβαση του πολέμου Ισραήλ-Χαμάς.    

Ο πόλεμος θα μπορούσε να επηρεάσει ζωτικής σημασίας πλωτές οδούς για το φυσικό αέριο;

Οπωσδήποτε, η αναταραχή που έχει προκύψει στην Μέση Ανατολή επηρεάζει τις πλωτές οδούς για την διακίνηση πετρελαίου, φυσικού αερίου και εμπορευμάτων, ως επίσης και τα μελλοντικά σχέδια ενεργειακής ανάπτυξης. Ο πόλεμος που άρχισε στις 7 Οκτωβρίου συνέπεσε με μία περίοδο που άρχισαν να τίθενται οι βάσεις για το «ενεργειακό κτηματολόγιο» της Ανατολικής Μεσογείου. Αρκεί να σας υπενθυμίσω ότι τον περσινό Οκτώβριο Ισραήλ και Λίβανος υπέγραψαν συμφωνία θαλάσσιας οριοθέτησης των ΑΟΖ τους με γνώμονα τα συμφέροντα των διεθνών επενδυτών, δημιουργώντας ελπίδες ότι το ίδιο μοντέλο επίλυση ενεργειακών ή άλλων διαφορών θα μπορούσε να εφαρμοστεί και σε άλλες προβληματικές περιπτώσεις της περιοχής μας, που έχουν και ελληνικό ενδιαφέρον. Δυστυχώς, με την αναθέρμανση του μετώπου Ισραήλ-Λιβάνου, διαπιστώθηκε ότι τέτοιες «sui generis συμφωνίες ενεργειακής σκοπιμότητας», εάν δεν συνοδεύονται και από ένα ευρύτερο πλαίσιο επίλυσης πολιτικών διαφορών, δεν είναι ικανές να συγκρατήσουν τα όπλα. Αυτή η πικρή διαπίστωση αρκεί για να μας υπενθυμίσει ότι στην Ανατολική Μεσόγειο υπάρχουν τρεις «μαύρες τρύπες» αμφισβητούμενης κυριαρχίας: Η de facto διακυβέρνηση της Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας από το 2007 μέχρι σήμερα, ο εξ ίσου de facto στρατιωτικός έλεγχος των νοτίων ακτών του Λιβάνου από την αναθεωρητική, φιλοϊρανική, Χεζμπολάχ και, τέλος, η «ΤΔΒΚ», μία παράνομη διοικητική οντότητα-δημιούργημα της Τουρκίας, η οποία, παρότι δεν αναγνωρίζεται από την διεθνή κοινότητα, αναμφίβολα αποδυναμώνει πρακτικά την διαπραγματευτική ισχύ της Κυπριακής Δημοκρατίας να προχωρήσει στην ενεργειακή της αυτάρκεια. Όλα αυτά τα προβλήματα είναι μοιραία να αναδεικνύονται σήμερα, ενόσω ο πόλεμος Ισραήλ-Χαμάς βρίσκεται σε εξέλιξη. Το πρόβλημα συνίσταται στο γεγονός ότι, ακόμα και εάν η «μαύρη τρύπα κυριαρχίας» στην Λωρίδα της Γάζας εκλείψει, δεν σημαίνει ότι οι υπόλοιπες δύο θα πάψουν να υπάρχουν όταν και αυτός ο πόλεμος θα έχει κάποτε τελειώσει.
 
Οι εξελίξεις στην Μέση Ανατολή μπορεί να οδηγήσουν σε ανατροπή των ενεργειακών projects που περιλαμβάνουν το Ισραήλ και στα οποία συμμετέχει και η Ελλάδα;  
 
Μοιραίως, ο πόλεμος που ξέσπασε στις 7 Οκτωβρίου έθεσε σε δεύτερο πλάνο τα μελλοντικά ενεργειακά πρότζεκτ του συζητούσε το Ισραήλ με τους περιφερειακούς του εταίρους. Αρκεί απλώς να επισημάνω ότι το Ισραήλ και η Σαουδική Αραβία άρχισαν να θέτουν παρασκηνιακά στο τραπέζι το ενδεχόμενο κατασκευής σιδηροδρομικής γραμμής που θα συνέδεαν τους αγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου στον Περσικό Κόλπο και την Αραβική Χερσόνησο με το μεσογειακό ισραηλινό λιμάνι στο Ασντόντ. Και φυσικά όλα αυτά τέθηκαν στις καλένδες. Προφανώς μία καθ’ οιονδήποτε τρόπο ανεπιθύμητη επέκταση του πολέμου σε τόπο και χρόνο δεν θα βοηθήσει τις ενεργειακές επιδιώξεις όχι μόνο του Ισραήλ, αλλά και της Αιγύπτου, του Λιβάνου, της Κύπρου και συνεπώς και της Ελλάδας – εάν φυσικά υποθέσουμε ότι η Αθήνα έχει υιοθετήσει ένα συγκεκριμένο όραμα για τον ενεργειακό της ρόλο στην περιοχή. Αρκεί να επισημανθεί ότι η Ελλάδα δεν έχει ορίσει ακόμα την δική της ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο, πλην ενός αποσπασματικού ορίου που συμφώνησε με την Αίγυπτο. Συνεπώς, καλό θα ήταν η Ελλάδα να καταλήξει ως προς τον ακριβή ρόλο που θέλει να αποκτήσει στο «ενεργειακό κτηματολόγιο» που βρίσκεται ακόμα στο στάδιο της διαμόρφωσης – ένα εγχείρημα που δεν φαίνεται να είναι τόσο απλό, όσο ίσως φαίνεται.
 
Tα ευρήματα της ENI φέρνουν πιο κοντά την αναβίωση του EastMed; Ποιες είναι οι προοπτικές για την υλοποίησή του, με τον πόλεμο Ισραήλ – Χαμάς να βρίσκεται σε εξέλιξη;

Τον Απρίλιο του 2022, κατά την τριμερή συνάντηση στην Ιερουσαλήμ των τότε Υπουργών Ενέργειας της Ελλάδας, της Κύπρου και του Ισραήλ, Σκρέκα, Πηλείδου και Ελχαράρ αντίστοιχα, εισήχθη για πρώτη φορά ο όρος «Ενεργειακός Διάδρομος» («East Med Corridor»). Ο διάδρομος αυτός, που ουσιαστικά αποτελεί ένα δίκτυο μικρότερων υποθαλάσσιων αγωγών και LNG που θα λειτουργούν ως διαμετακομιστικοί σταθμοί σε Ισραήλ, Κύπρο, Αίγυπτο, Ελλάδα και αλλού, θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι αντικαθιστούσε το όραμα του αγωγού East-Med, που θεωρείται από πολλούς τεχνοκράτες ως ένα εγχείρημα οικονομοτεχνικά ασύμφορο. Παρ’ όλα αυτά, Ελλάδα και Κύπρος ανακινούν από καιρού εις καιρόν το εγχείρημα του East-Med εκφράζοντας την πολιτική βούληση να το αναβιώσουν. Αυτό ίσως να οφείλεται και από το γεγονός ότι η ίδια η ΕΕ δεν έχει αποφανθεί ξεκάθαρα εάν τελικά ο East-Med θα τύχει της χρηματοδότησης που είχε αναγγελθεί προ ετών. Ως εκ τούτου, θα ήταν σκόπιμο εν τέλει η Αθήνα, η Λευκωσία και πρωτίστως οι Βρυξέλλες να ξεκαθαρίσουν τις προθέσεις τους ως προς το συγκεκριμένο εγχείρημα. Εάν πράγματι ο αγωγός East-Med αποτελεί έναν στόχο πραγματοποιήσιμο, ας προχωρήσει. Εάν όχι, ας στραφεί η προσοχή των κυβερνητικών κέντρων αποφάσεων σε άλλες εναλλακτικές, για τις οποίες, όπως σας ανέφερα παραπάνω, ο διάλογος έχει ήδη αρχίσει από τον περσινό Απρίλιο. Ως εκ τούτου, η έκβαση του πολέμου Ισραήλ-Χαμάς δεν θα είναι αυτή που θα επηρεάσει την πραγματοποίηση ή όχι του αγωγού East-Med. Αντιθέτως, η αποσαφήνιση της στοχοθέτησης εκ μέρους της Αθήνας, της Λευκωσίας και (κυρίως) της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι αυτή που θα ξεκαθαρίσει το θολό τοπίο που εδώ και πολλά χρόνια επικρατεί για το συγκεκριμένο εγχείρημα.