Τα τελευταία 120 χρόνια, η ηλεκτρική ενέργεια έχει γίνει η κυρίαρχη πηγή ενέργειας στην καθημερινή μας ζωή. Οι εφαρμογές του έχουν βελτιώσει την άνεση και την ασφάλειά μας, πολλαπλασιάζοντας τα μέσα ψυχαγωγίας και επικοινωνίας. Ωστόσο, η οικιακή ηλεκτρική ενέργεια μπορεί να είναι επικίνδυνη. Συγκεκριμένα, η ασφάλεια των παλαιότερων ηλεκτρικών εγκαταστάσεων αποτελεί πηγή ανησυχίας στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεδομένου του χαμηλού ποσοστού ανακαίνισης των κατοικιών και των ηλεκτρικών εγκαταστάσεών τους. Ταυτόχρονα, οι χρήσεις της οικιακής ηλεκτρικής ενέργειας εξακολουθούν να διαφοροποιούνται και να αναπτύσσονται, θέτοντας όλο και πιο σημαντικές προκλήσεις όσον αφορά την ποιότητα και την ασφάλεια. Οι ελλείψεις ασφαλείας των απαρχαιωμένων ηλεκτρικών εγκαταστάσεων οφείλονται γενικά στη γήρανση των εξαρτημάτων τους, στην έλλειψη συντήρησης και στην ακατάλληλη χρήση. Οι κίνδυνοι που αντιπροσωπεύουν προσδιορίζονται επίσης σαφώς. Οι κίνδυνοι ηλεκτροδότησης και ηλεκτροπληξίας είναι γνωστοί και μειωμένοι τις τελευταίες δεκαετίες, αλλά οι πυρκαγιές ηλεκτρικής ενέργειας και οι συνέπειές τους είναι οι πιο ανησυχητικές.
Στατιστικά στοιχεία από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες αποκαλύπτουν ότι οι ηλεκτρικές πυρκαγιές αντιπροσωπεύουν το 25-30% όλων των οικιακών πυρκαγιών, αύξηση 5-10% τα τελευταία 10 χρόνια. Ο συνολικός αριθμός πυρκαγιών ηλεκτρικής προέλευσης στην ΕΕ εκτιμάται σε 273.000 ετησίως. Οι συνέπειές τους είναι δραματικές όσον αφορά τους θανάτους, τους τραυματισμούς και το οικονομικό κόστος για την κοινωνία.
Παρόλο που η Ευρώπη και οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν προηγμένα πρότυπα για να εξασφαλίσουν την ασφάλεια των οικιακών ηλεκτρικών εγκαταστάσεων, η εφαρμογή τους προορίζεται γενικά για νέες ηλεκτρικές εγκαταστάσεις. Προκειμένου να βελτιωθεί η ασφάλεια των παλαιών ηλεκτρικών εγκαταστάσεων, οι λύσεις που έχουν παρατηρηθεί μέχρι στιγμής είναι η θέσπιση οδηγών αναφοράς και μεθόδων για την ασφάλεια και η διεξαγωγή εκστρατειών ευαισθητοποίησης και περιοδικών επιθεωρήσεων για την ενημέρωση των ενοίκων σχετικά με τους κινδύνους των παλαιών ηλεκτρικών εγκαταστάσεών τους. Πιο σπάνια, οι χώρες έχουν επιλέξει κανονισμούς που εξουσιοδοτούν άμεσα τους ιδιοκτήτες σπιτιού όσον αφορά την ασφάλεια της ηλεκτρικής τους εγκατάστασης.
Ως εκ τούτου, οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αντιμετωπίζουν μια μεγάλη πρόκληση όσον αφορά την εγχώρια ηλεκτρική ασφάλεια, ιδίως καθώς, στην πράξη, ο αριθμός των επικίνδυνων εγκαταστάσεων αναμένεται να συνεχίσει να αυξάνεται εάν δεν ληφθούν μέτρα. Ως απάντηση σε αυτό, έχουν προκύψει μοντέλα συνεργασίας σε ορισμένες χώρες. Η αποτελεσματικότητα των λύσεων που προκύπτουν εξακολουθεί να υπόκειται σε ένα σημαντικό προκαταρκτικό βήμα , όπως τη βελτίωση των στατιστικών γνώσεων σχετικά με την κατάσταση των παλαιών οικιακών ηλεκτρικών εγκαταστάσεων και τις συνέπειές τους, ιδίως όσον αφορά τις πυρκαγιές. Από αυτές τις γνώσεις, μπορούν στη συνέχεια να αναπτυχθούν κατάλληλες λύσεις.
Πρόσφατα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έστειλε ένα ισχυρό μήνυμα στα κράτη μέλη με την αναθεωρημένη οδηγία για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων (Ιούλιος 2019). Υποστηρίζει την ανάπτυξη εθνικών πολιτικών για επιθεωρήσεις ασφαλείας και αναβάθμιση οικιακών ηλεκτρικών εγκαταστάσεων ως μέρος πιο εκτεταμένων προγραμμάτων για την ανακαίνιση παλαιών κτιρίων.
Τι γίνεται με τις ηλεκτρικές πυρκαγιές στις πιο πολυπληθή χώρες της Ε.Ε
Σε ορισμένες χώρες της ΕΕ, δημοσιεύθηκαν στατιστικά στοιχεία που αντιπροσωπεύουν τον αριθμό των πυρκαγιών ηλεκτρικής πηγής. Όλα δείχνουν ότι αυτός ο αριθμός είναι σημαντικός. Σύμφωνα με το γαλλικό ONSE (Observatoire National de la Sécurité Electrique) ,σημειώθηκαν κατά μέσο όρο 82.100 πυρκαγιές ετησίως την τελευταία δεκαετία. Με τον όρο «αναφέρεται» εννοούμε ότι υπήρξε επέμβαση της πυροσβεστικής. Η ίδια πηγή εκτιμά ότι ο συνολικός αριθμός των πυρκαγιών έφτασε κατά μέσο όρο πάνω από τις 200.000 ετησίως κατά την ίδια περίοδο. Αυτό σημαίνει ότι 2 στις 5 οικιακές πυρκαγιές χρειάστηκαν επέμβαση της πυροσβεστικής. Σύμφωνα με την έκθεση του ONSE, το 25% των πυρκαγιών στη Γαλλία είναι ηλεκτρικής προέλευσης. Αυτό κατέληξε μετά από έρευνα 6 διαφορετικών ανεξάρτητων μελετών που καλύπτουν τα τελευταία είκοσι έτη. Από αυτό μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι η Γαλλία βλέπει έναν ετήσιο μέσο όρο 50.000 οικιακών πυρκαγιών ηλεκτρικής ενέργειας, που αναφέρθηκαν ή όχι.
Τα στοιχεία από το Ηνωμένο Βασίλειο δείχνουν παρόμοιες τάσεις. Το Συμβούλιο Ηλεκτρικής Ασφάλειας του Ηνωμένου Βασιλείου μέτρησε έναν ετήσιο μέσο όρο 20.000 αναφερόμενων οικιακών πυρκαγιών ηλεκτρικής ενέργειας. Αν υποθέσουμε ότι ο αριθμός των αναφερόμενων πυρκαγιών σε σύγκριση με τον συνολικό αριθμό πυρκαγιών είναι ο ίδιος στο Ηνωμένο Βασίλειο όπως και στη Γαλλία, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι το Ηνωμένο Βασίλειο έχει επίσης ετήσιο μέσο όρο 50.000 οικιακών πυρκαγιών ηλεκτρικής προέλευσης, που αναφέρθηκαν ή όχι. Ο συνολικός αριθμός κατοικιών στη Γαλλία και στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι σχεδόν παρόμοιος (27.260.000 στη Γαλλία έναντι 27.765.000 στο Ηνωμένο Βασίλειο), πράγμα που σημαίνει ότι μπορούμε να εντοπίσουμε μια ισχυρή συνοχή μεταξύ των στοιχείων και των δύο χωρών.
Στη Γερμανία, μια εκτίμηση από τις γερμανικές πυροσβεστικές υπηρεσίες υπολόγισε συνολικά 26.100 αναφερόμενες πυρκαγιές από ηλεκτρική πηγή ετησίως στη χώρα. Χρησιμοποιώντας το ίδιο κλειδί όπως και για τη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο όσον αφορά το μερίδιο των αναφερόμενων πυρκαγιών , ο συνολικός αριθμός των πυρκαγιών κατοικιών ηλεκτρικής πηγής στη Γερμανία (δηλωθείσες ή μη) εκτιμάται ότι είναι 60.000 ετησίως. Παρόμοιες στατιστικές υπάρχουν στην Πολωνία και στην Ιαπανία . Στις χώρες αυτές, οι Πυροσβεστικές Υπηρεσίες ανέφεραν κατά μέσο όρο 22.319 πυρκαγιές ετησίως σε κτίρια κατοικιών. Χρησιμοποιώντας το ίδιο κλειδί όπως και για τη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο όσον αφορά το μερίδιο των αναφερόμενων πυρκαγιών , ο συνολικός αριθμός των πυρκαγιών κατοικιών στην Πολωνία , αλλά και στην Ισπανία (που αναφέρθηκαν ή όχι) εκτιμάται ότι είναι 55.800 ετησίως. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, το 11% όλων των οικιακών πυρκαγιών είχε ως αιτία ελάττωμα ή εσφαλμένη λειτουργία ηλεκτρικού εξοπλισμού. Οι αιτίες πυρκαγιάς που κατηγοριοποιήθηκαν ως «άγνωστες» ή «άλλες» αντιπροσώπευαν το 24% των οικιακών πυρκαγιών.
Με βάση τα τελευταία στοιχεία από το Forum for European Electrical Domestic Safety (FEEDS)-2022 σχήμα 1) προκύπτει ότι στην Ελλάδα ο ετήσιος αριθμός εκδήλωσης ηλεκτρικών πυρκαγιών ανά 10 χιλιάδες κατοικίες είναι περίπου 7 πυρκαγιές, ενώ στις οικονομικά ισχυρές χώρες του Βορά είναι και οι υπερδιπλάσιες από την Ελλάδα. Ο μέσος ευρωπαϊκός όρος είναι 8 πυρκαγιές τον χρόνο ανά 10 χιλιάδες κατοικίες.
Πρέπει να γίνει ειδική μνεία ότι η εφαρμογή του ευρωπαϊκού προτύπου για την ασφάλεια των ηλεκτρολογικών εγκαταστάσεων σε κτήρια HD 60364 εφαρμόζεται υποχρεωτικά στην Ελλάδα και όχι προαιρετικά όπως σε πολλές άλλες χώρες, κάθε 5 χρόνια σε επαγγελματικά κτήρια και κάθε 10 χρόνια σε κατοικίες. Η υποχρέωση ή μη της αυστηρής νομοθεσίας για την ασφάλεια των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων φαίνεται στο παρακάτω χάρτη, με πράσινο χρώμα υπάρχει υποχρέωση, με κίτρινο συνιστώμενη και με κόκκινο δεν υπάρχει καμία υποχρέωση εφαρμογής.
Στον εν λόγω χάρτη απεικονίζονται επικαιροποιημένα καθεστώτα ηλεκτρικών επιθεωρήσεων στην ΕΕ (Δημοσιεύθηκε στις24 Ιανουαρίου 2024). Παρά τις ορισμένες αλλαγές που έχουν επέλθει σε αυτή τη νέα έκδοση, το συμπέρασμα παραμένει το ίδιο, η κατάσταση ποικίλλει έντονα από χώρα σε χώρα και υπάρχουν ακόμη πολλά να γίνουν για να βελτιωθεί η κατάσταση. Η νέα εφαρμογή EPBD είναι μια πρωταρχική ευκαιρία για τα κράτη μέλη να αναπτύξουν επαρκή εγχώρια καθεστώτα ηλεκτρικών επιθεωρήσεων.
Με βάση τα στατιστικά στοιχεία του FEEDS (Forum for European Electrical Domestic Safety) για το 2023 βλέπουμε τι συμβαίνει στην Ε.Ε
Ένας επίσης λόγος που σε πολλές χώρες τα ποσοστά εκδήλωσης ηλεκτρικών πυρκαγιών σε κτηριακές εγκαταστάσεις είναι η μεγάλη περιοδικότητα των προβλεπόμενων επιθεωρήσεων εγκαταστάσεων προκειμένου να εκδοθεί και το σχετικό πιστοποιητικό ασφαλούς εγκατάστασης είναι και τα 20 χρόνια, διπλάσια από την Ελλάδα. Επιπλέον δεν υπάρχουν καθόλου έλεγχοι αυτοψίας των ηλεκτρολογικών εγκαταστάσεων για επιβεβαίωση συμμόρφωσης με το πρότυπο σε αντίθεση με την Ελλάδα που ο ΔΕΔΔΗΕ έχει ενεργή συμμετοχή στις διαδικασίες τήρησης των προτύπων για την ασφάλεια των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων.
