Η Ελλάδα κάθε καλοκαίρι φλέγεται από έναν ακήρυχτο πόλεμο δασικών πυρκαγιών. Τα στοιχεία είναι αποκαρδιωτικά, οι αιτίες και οι παθογένειες των κρατικών μηχανισμών επίσης είναι γνωστές, το χειρότερο όλων είναι ότι από τα παθήματα των δασικών πυρκαγιών δεν διδάσκονται οι αρμόδιοι εμπλεκόμενοι φορείς, αρχής γενομένης από την Τοπική Αυτοδιοίκηση μέχρι και το εκάστοτε επιτελείο Πολιτικής Προστασίας.
Τα στατιστικά στοιχεία μέσω του ευρωπαϊκού οργανισμού Copernicus (Σχήμα 1) δείχνουν από το 2006 μέχρι και το 2023 να έχουν καεί κοντά στα 914 χιλιάδες εκτάρια ή 9,14 εκατ. στρέμματα δασικών και χορτολιβαδικών εκτάσεων, δηλαδή κατά μέσον όρο κάθε χρόνο καίγονται περίπου 507 χιλιάδες στρέμματα και αυτό αντιστοιχεί σε έναν συνολικό αριθμό πυρκαγιών 1017.
Σχήμα 1: Διάγραμμα καμένων στρεμμάτων και αριθμός πυρκαγιών ανα έτος (2006-2023)
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Πυροσβεστικής, οι αιτίες των δασικών πυρκαγιών με τα αντίστοιχα ποσοστά αιτιών για την περίοδο 2000-2023 φαίνονται στο σχήμα 2. Αυτό που βλέπουμε είναι ότι οι δασικές πυρκαγιές που προκλήθηκαν από βραχυκύκλωμα ηλεκτροφόρων καλωδίων ήταν μόνο 47 από ένα σύνολο πυρκαγιών 1241 (2000-2023) δηλαδή από τις 52 φωτιές τον χρόνο μία ή το πολύ δύο ξεκινούσε από βραχυκύκλωμα εναερίων καλωδίων
Σχήμα 2: Ποσοστά αιτιών δασικών πυρκαγιών 2000-2023
Ακούγεται ως λύση για να εξαλειφθεί έστω και η μία δασική πυρκαγιά από τις 52 που εκδηλώνονται κατά μέσον όρο κάθε χρόνο από τα εναέρια καλώδια, είναι να γίνει η υπογειοποίηση των εναερίων καλωδίων μέσης και υψηλής τάσης που διέρχονται πρωτίστως επάνω από δασικές περιοχές .
Πώς μπορούν οι γραμμές ηλεκτροδότησης να πυροδοτήσουν πυρκαγιές;
Τα ηλεκτροφόρα καλώδια μπορούν να πυροδοτήσουν πυρκαγιές με διάφορους τρόπους, οι οποίοι μπορούν να αποφευχθούν όλοι μέσω κατάλληλων τακτικών μετριασμού.
Εδώ είναι οι πιο συνηθισμένοι τρόποι που δασικές πυρκαγιές πυροδοτούνται από τα καλώδια ηλεκτρικού ρεύματος:
Από ηλεκτρικό τόξο (arc) : Είτε προκαλείται από πτώση δέντρου είτε από ισχυρούς ανέμους, Ένα κλαδί δέντρου που βρίσκεται ανάμεσα σε δύο αγωγούς μπορεί επίσης να παράγει ηλεκτρικά τόξα υψηλής θερμοκρασίας.
Από την επαφή τους με την ξηρή βλάστηση: Όταν πέσει κάποιο καλώδιο κάτω, η ξηρή βλάστηση στο έδαφος που έρχεται σε επαφή με μια ενεργοποιημένη κατεστραμμένη γραμμή ηλεκτρικού ρεύματος μπορεί να πυροδοτήσει φωτιά, αλλά αυτό μπορεί επίσης να συμβεί και με άθικτα καλώδια ηλεκτρικού ρεύματος.
Διεπαφή αγωγών: Οι γραμμές ηλεκτρικής ενέργειας απέχουν αρκετά μεταξύ τους για να αποτρέψουν την επαφή μεταξύ τους. Στην περίπτωση που φυσάει δυνατός άνεμος , υπάρχει κίνδυνος να έρθουν οι αγωγοί σε επαφή μεταξύ τους και να δημιουργηθούν σπινθήρες υψηλής τάσης με αποτέλεσμα πυρακτωμένα μεταλλικά κομμάτια των αγωγών να πέσουν κάτω στην ξηρή βλάστηση και έτσι να προκληθεί πυρκαγιά.
Απλά να επισημάνουμε ότι το κόστος της υπογειοποίησης 175 χιλιάδων χιλιομέτρων εναερίων καλωδίων μέσης και υψηλής τάσης, (πηγή: ΔΕΔΔΗΕ) σήμερα κοστίζει περίπου 25 δισ. ευρώ με δεδομένο ότι το κόστος υπογειοποίησης ενός χιλιομέτρου κοστίζει κατά μέσον όρο 143 χιλιάδες
Αυτό σημαίνει ότι αυτό το φαραωνικό έργο εάν ολοκληρωθεί σε 10 χρόνια και επιδοτηθεί κατά 50% από τα Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, τότε τα 12,5 δις ευρώ θα πρέπει να χρηματοδοτηθούν μέσω του ΔΕΔΔΗΕ, δηλαδή να βάλουν ‘’πλάτη’’ τα 7,5 εκατομμύρια καταναλωτές, πράγμα που σημαίνει ο κάθε καταναλωτής θα επιβαρυνθεί για 10 χρόνια το ποσό των 1.666 ευρώ ή 166 ευρώ τον χρόνο, ή 332 ευρώ για 5 χρόνια, αν το πρόγραμμα ολοκληρωθεί στα 5 έτη. Δηλαδή κάθε χρόνο θα πληρώνει ο καταναλωτής έναν λογαριασμό του ρεύματος επαυξημένο από 15% έως και 30% περίπου.
Να επισημάνουμε δε, ότι καμία χώρα της Νότιας Ευρώπης, αλλά και της Νοτιοανατολικής δεν έχει υπογειοποιήσει καλώδια Υψηλής και Μέσης τάσης που διέρχονται πάνω από δάση, λόγω του τεράστιου κόστος κατασκευής. Η υπογειοποίηση καλωδίων μέσης και χαμηλής τάσης θα μπορούσε να αποτελέσει ένα χρηστικό έργο μόνο για τα αστικά κέντρα με υψηλή προστιθέμενη αξία.
Τα κόστη είναι το ένα πρόβλημα. Το άλλο αφορά την απροθυμία της συντριπτικής πλειοψηφίας των δημάρχων να πάρουν πρωτοβουλίες, να ενταχθούν σε κοινοτικά προγράμματα και να συνεργαστούν με τον ΔΕΔΔΗΕ. Άλλοι δήμαρχοι δεν θέλουν να υπογειοποιηθούν οι γραμμές γιατί πάνω στις κολόνες έχουν το δημοτικό φωτισμό, άρα αν αυτές καταργηθούν θα πρέπει να σηκώσουν καινούργιες, με δικό τους κόστος.
Στην συντριπτική τους πλειοψηφία οι τοπικοί άρχοντες δεν δείχνουν διατεθειμένοι να αξιοποιήσουν κοινοτικά προγράμματα χρηματοδότησης που προβλέπουν ότι 50% από τα κεφάλαια βάζει ο ΔΕΔΔΗΕ και το άλλο 50% ο δήμος μέσω ΕΣΠΑ. Ελάχιστοι, οι δήμαρχοι που έχουν δείξει ευελιξία και διάθεση να εκμεταλλευτούν στο έπακρο τα προγράμματα του ΕΣΠΑ, κι όλα αυτά χωρίς να υπολογίζονται οι αντιδράσεις από τους ίδιους τους πολίτες.
Τι μπορεί να κάνει ο ΔΕΔΔΗΕ και οι αρχές των ΟΤΑ για να μετριάσουν τον κίνδυνο;
Ο ΔΕΔΔΗΕ και οι αρχές των ΟΤΑ πρέπει να λαμβάνουν προληπτικά μέτρα για τον μετριασμό των κινδύνων πυρκαγιάς που επιδεινώνονται από την κλιματική αλλαγή. Οι πιο δημοφιλείς λύσεις για τον μετριασμό του κινδύνου περιλαμβάνουν για μεν τους ΟΤΑ και τις Δασικές Υπηρεσίες μία αυστηρή διαχείριση της βλάστησης, (κλαδέματα, αντιπυρικές ζώνες, αποψιλώσεις και απομάκρυνση της ξηρής βλάστησης), ενώ από πλευράς ΔΕΔΔΗΕ την εφαρμογή προγραμμάτων προληπτικής συντήρησης των ηλεκτρικών υποδομών, (Μόνωση γραμμών μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας και καλωδίων με κεραμικά υλικά, την ανάπτυξη προηγμένων ψηφιακών λύσεων για προγνωστική συντήρηση και την επένδυση σε καινοτόμο έρευνα εκσυγχρονισμού του δικτύου κλπ)
Σχήμα 3: Συνολικό Κόστος Πρόληψης για Δασοπροστασία (2016-2020)
Πάντως εάν εφαρμοστούν προληπτικές δράσεις από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς για την προστασία των δασικών εκτάσεων, το κόστος αυτό δεν υπερβαίνει τα 40 εκατ. ευρώ τον χρόνο (Σχήμα 3: για 5 έτη δόθηκαν περίπου 200 εκατ. ευρώ ) τον χρόνο και με δεδομένο ότι οι ΟΤΑ και ο ΔΕΔΔΗΕ έχουν και τα δικά τους έσοδα πέραν των κονδυλίων που εισπράττουν κάθε χρόνο από το ταμείο Ανάκαμψης και ΕΣΠΑ για την πυροπροστασία των δασών.
Απλά γίνεται αντιληπτό ότι το να πληρώνουν οι καταναλωτές κάθε χρόνο 2,5 δις ευρώ για πέντε χρόνια, ή 1,25 δις ευρώ για δέκα χρόνια αντί το 50% των 40 εκατ. ευρώ, δηλαδή μόνο 20 εκατ. ευρώ, μάλλον είναι ασύμφορη η οποιαδήποτε προσέγγιση της υπογειοποίησης των εναερίων καλωδίων, παρά μόνο σε αστικές και περιαστικές περιοχές.
