Εντός του 2024 προγραμματίζει η ΔΕΗ την έναρξη λειτουργίας του υδροηλεκτρικού έργου της Μεσοχώρας. Ήδη μέσα στον Οκτώβριο αναμένεται να εκδοθεί η νέα απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων (ΑΕΠΟ) για την "νεκρανάσταση" του έργου, το οποίο έχει στοιχίσει σύμφωνα με την ΔΕΗ μέχρι σήμερα 281,7 εκατ. ευρώ και για να τεθεί σε λειτουργίας θα απαιτηθούν άλλα 83,2 εκατ. ευρώ.
Η απίστευτη ιστορία
Το «ξεπάγωμα» του φράγματος της Μεσοχώρας που αποφάσισε το αρμόδιο υπουργείο Ενέργειας μετά από 20 και πλέον χρόνια από την κατασκευή του, έφερε στο προσκήνιο μια απίστευτη ιστορία ελληνικής κρατικής αποτυχημένης επιχειρηματικότητας.
Η περιγραφή του έργου «φάντασμα», ενός φράγματος και ενός υδροηλεκτρικού εργοστασίου, που βρίσκεται μέσα στην κοίτη του ποταμού Αχελώου επί δύο δεκαετίες, έξω από το χωριό Μεσοχώρα, έγινε ανάγλυφα από τους δημοσιογράφους της διαΝΕΟσις το 2017.
Στην μελέτη που είχε δημοσιευτεί περιγράφεται μια τεράστια επένδυση που έχει κοστίσει περίπου 500 εκατ. ευρώ σε σημερινές τιμές και που μπορεί να ηλεκτροδοτήσει μία πόλη σαν το Περιστέρι. Περιέγραφε επίσης ότι κάθε χρόνος που περνά και το φράγμα δεν λειτουργεί, η ΔΕΗ υπολογίζει απώλειες ύψους 25-30 εκατομμυρίων ευρώ.
Οι δημοσιογράφοι της διαΝΕΟσις ταξίδεψαν τότε στη Μεσοχώρα, μίλησαν με τα στελέχη της ΔΕΗ, με τους ανθρώπους και τις οργάνωσεις που αντιδρούν στη λειτουργία του φράγματος, όπως και με τους κατοίκους, και κατέληξαν σε μερικά ενδιαφέροντα συμπεράσματα.
Η σχέση με την εκτροπή του Αχελώου
Ένας από τους λόγους, σύμφωνα με την διαΝΕΟσις, για τους οποίους το φράγμα της Μεσοχώρας είναι ακόμη ανενεργό -ίσως ο κυριότερος- είναι το ότι αποτέλεσε μέρος της πολυθρύλητης εκτροπής του Αχελώου, ενός γιγάντιου δημόσιου έργου που υπήρχε ως ιδέα ήδη από τη δεκαετία του 1920.
Ο σκοπός του έργου ήταν η μεταφορά νερού από τον Αχελώο ποταμό στη λεκάνη του Πηνειού για να καλύψει τις αρδευτικές ανάγκες του θεσσαλικού κάμπου.
Η κατασκευή των επιμέρους έργων της εκτροπής ξεκίνησε το 1986, είχε προϋπολογισμό γύρω στα 1,5 δισ. ευρώ (σε σημερινές τιμές) και περιελάμβανε την κατασκευή τεσσάρων φραγμάτων και μιας γιγάντιας σήραγγας, μεταξύ πολλών άλλων.
Στον αρχικό σχεδιασμό, το ύψους 150 μέτρων φράγμα της Μεσοχώρας και το υδροηλεκτρικό εργοστάσιο της Γλύστρας που βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα μακριά ήταν “έργα κεφαλής” της εκτροπής.
Ωστόσο, το έργο αντιμετώπισε γρήγορα προβλήματα.
Οι ενστάσεις ήταν πολλές, τόσο για τη σκοπιμότητά του όσο και για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις του.
Τα τελευταία τριάντα χρόνια οικολογικές οργανώσεις αλλά και πολίτες των χωριών που βρίσκονταν στις όχθες του Αχελώου προσέφυγαν έξι φορές στα δικαστήρια για να εμποδίσουν την κατασκευή του έργου.
Αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό στοιχείο της ιστορίας, για το οποίο έχουν μεγάλη ευθύνη και το κράτος και η ΔΕΗ που κατασκεύαζε τα επιμέρους έργα.
Αυτά τα έργα άρχισαν να κατασκευάζονται στα μέσα της δεκαετίας του ’80 χωρίς να έχει εξασφαλιστεί πέραν πάσης αμφιβολίας ότι ο σχεδιασμός και οι συνοδευτικές του μελέτες θα ήταν επαρκείς για να μην απορριφθούν από το Συμβούλιο της Επικρατείας.
Κάθε φορά που το ΣτΕ έβγαζε αποφάσεις κατά της εκτροπής, οι εργασίες σταματούσαν, το έργο επανασχεδιαζόταν, νέες μελέτες υποβάλλονταν και οι εργασίες ξανάρχιζαν, για να σταματήσουν ξανά με την επόμενη καταδικαστική απόφαση.
Το ΣτΕ αποφάσισε κατά της εκτροπής του Αχελώου και τις έξι φορές.
Οι εγκαταστάσεις
«Αυτή τη στιγμή όλος ο εξοπλισμός βρίσκεται σε κατάσταση αδράνειας, 15 χρόνια εν ξηρώ», είχε επισημάνει το 2017 ο Άγγελος Δημητρίου, διευθυντής του Κλιμακίου Επίβλεψης Έργων Θεσσαλίας, ο οποίος ξενάγησε τους δημοσιογράφους της διαΝΕΟσις στο φράγμα και στο εργοστάσιο.
"Όταν θα λειτουργήσει το φράγμα, θα πρέπει να ελέγξουμε ξανά το μηχανολογικό και ηλεκτρολογικό εξοπλισμό για να δούμε αν όλα λειτουργούν σωστά, αν πρέπει κάτι να αντικατασταθεί ή να συντηρηθεί".
Το φράγμα και το εργοστάσιο συνδέονται με ένα δρόμο 39 χιλιομέτρων, τον οποίο κατασκεύασε η ΔΕΗ με κόστος 30 εκατομμυρίων ευρώ. Είναι ένας δρόμος μόνιμα άδειος από αυτοκίνητα.
Η όλη περιοχή έχει την απόκοσμη αύρα των τοποθεσιών που έχουν εγκαταλειφθεί, που έχουν αφεθεί έρμαια της φύσης για πολλά χρόνια.
Παραδοσιακά κάθε χρόνο -συνήθως το καλοκαίρι, μετά το κοντινό river party- ομάδες αντιεξουσιαστών περνούν από το φράγμα και αφήνουν τα μηνύματά τους με σπρέι στους τοίχους.
Τα παράθυρα στο φυλάκιο του φράγματος χάσκουν γυμνά από τζάμια που είχαν προ πολλού σπάσει.
Συνέπειες της εγκατάλειψης
Πέραν της οικονομικής ζημιάς, ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα που προκύπτει από την πολύχρονη αχρηστία, είναι ότι το νερό του Αχελώου σήμερα εκτρέπεται σε μια σήραγγα που έχει σκαφτεί στην πλαγιά του βουνού δίπλα στο φράγμα, και παρακάτω επιστρέφει στην κοίτη του ποταμού.
Η σήραγγα αυτή, κατασκευάστηκε για να μπορέσει να χτιστεί το φράγμα χωρίς να πλημμυρίζει η τεχνητή λεκάνη που αυτό δημιουργεί, και κατασκευάστηκε με προδιαγραφές που θα της εξασφάλιζαν ένα χρόνο ζωής αντίστοιχο με το χρόνο που θα χρειαζόταν η κατασκευή του φράγματος καθ’ αυτού. Αυτός ο χρόνος ζωής ήταν τα πέντε χρόνια. Εδώ υπάρχει το πρόβλημα: Έχουν περάσει 20 χρόνια από τότε που ολοκληρώθηκε η κατασκευή του φράγματος.
"Υπάρχει λοιπόν ο κίνδυνος, σε έκτακτα καιρικά φαινόμενα να μαζευτούν φερτά υλικά να φρακάρει η σήραγγα και να γίνει μια φυσική έμφραξη της λίμνης", μας είπε ο κύριος Αργυράκης. "Έχουμε επισημάνει το συγκεκριμένο πρόβλημα επί σειρά ετών με επιστολές μας σε όλους τους υπουργούς".
"Αν συμβεί βίαιη έμφραξη στον Άνω Αχελώο, η Μεσοχώρα θα κατακλυστεί βίαια και απροειδοποίητα" είχε αναφέρει το 2017 ο κ. Τάσος Μπαρμπούτης, μέλος του Δ.Σ. της Εταιρείας Θεσσαλικών Μελετών.
"Θα κινδυνεύσει το χωριό. Πρέπει οπωσδήποτε να λυθεί το θέμα. Δεν μπορείς να αφήνεις ένα φράγμα 15 χρόνια πάνω στα βουνά και να λες "εντάξει δεν συμβαίνει τίποτα". Αν συμβεί κάτι, δεν μπορεί να πει κανείς πως δεν το ήξερε".
Η κατάληξη
Τον Αύγουστο του 2017 επί κυβερνήσεως ΣΥΡΙΖΑ ανακοινώθηκε από τον Αναπληρωτή Υπουργό Περιβάλλοντος Σ. Φάμελλο, η υπογραφή της ΑΕΠΟ για το υδροηλεκτρικό έργο του φράγματος της Μεσοχώρας.
Ο Αν. Υπουργός συνέντευξη τύπου παρουσίασε τους βασικούς άξονες τις ΑΕΠΟ, επισημαίνοντας πως πρόκειται για ένα έργο αμιγώς υδροηλεκτρικό, πλήρως απενταγμένο τόσο τεχνικά όσο και λειτουργικά από το σχέδιο της εκτροπής του Αχελώου.
Σχετικά με τις απαλλοτριώσεις, ανέφερε πως θα υπάρξει άμεση μέριμνα για τις αποζημιώσεις των θιγέντων, ενώ τόνισε ότι όλα τα ποσά που θα προκύψουν από τις απαλλοτριώσεις δημόσιας και δημοτικής γης θα προοριστούν για την ανάπτυξη του οικισμού της Μεσοχώρας και του παραλίμνιου περιβάλλοντος.
Πρόσθετο κόστος 100 εκατ. ;
Στην ίδια παροουσίαση ο Μανώλης Παναγιωτάκης, τότε Πρόεδρος και Διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΗ, σε ερώτηση για το κόστος που απαιτείται για την ολοκλήρωση του έργου είπε πως πρόκειται για ένα ποσό της τάξης των 100 εκατ. ευρώ, από τα οποία 20 εκατ. προορίζονται για εργασίες επισκευής και στεγάνωσης του φράγματος καθώς και για τη συντήρηση του εργοστασιακού εξοπλισμού, ενώ τα υπόλοιπα χρήματα θα διατεθούν σε απαλλοτριώσεις και στη δημιουργία υποδομών στον νέο οικισμό.
Δείτε το σχετικό βίντεο της έρευνας:
