Κομισιόν: Το νέο πλαίσιο για κρατικές ενισχύσεις στους τομείς του κλίματος και της ενέργεια

Η εκτελεστική αντιπρόεδρος, κ. Μαργκρέιτε Βέστεϊγιερ, αρμόδια για την πολιτική ανταγωνισμού, δήλωσε: «Η Ευρώπη θα χρειαστεί σημαντικό όγκο βιώσιμων επενδύσεων για να στηρίξει την πράσινη μετάβασή της. Αν και μεγάλο μέρες από αυτές θα προέλθει από τον ιδιωτικό τομέα, η δημόσια στήριξη θα συμβάλει ώστε να επιτευχθεί γρήγορα η πράσινη μετάβαση. Οι νέες κατευθυντήριες γραμμές που εγκρίθηκαν σήμερα θα ενισχύσουν όλες τις προσπάθειές μας για την απανθρακοποίηση της κοινωνίας μας. Μεταξύ άλλων, θα διευκολύνουν τις επενδύσεις από τα κράτη μέλη, μεταξύ άλλων στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ώστε να επιταχυνθεί η επίτευξη των στόχων της Πράσινης Συμφωνίας μας, με οικονομικά αποδοτικό τρόπο. Πρόκειται για ένα σημαντικό βήμα για να διασφαλιστεί ότι οι κανόνες μας για τις κρατικές ενισχύσεις θα μπορέσουν να επιτελέσουν πλήρως τον ρόλο που τους αναλογεί όσον αφορά τη στήριξη της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.»

Οι κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις που εγκρίθηκαν σήμερα στηρίζουν έργα για την προστασία του περιβάλλοντος, συμπεριλαμβανομένης της προστασίας του κλίματος και της πράσινης παραγωγής ενέργειας. Περιλαμβάνουν τμήματα για τη στήριξη της απανθρακοποίησης της οικονομίας με ευρύ και ευέλικτο τρόπο, ανοικτό σε όλες τις τεχνολογίες που μπορούν να συμβάλουν στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, συμπεριλαμβανομένων των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, των μέτρων ενεργειακής απόδοσης, των ενισχύσεων της καθαρής κινητικότητας, των υποδομών, της κυκλικής οικονομίας, της μείωσης της ρύπανσης, της προστασίας και της αποκατάστασης της βιοποικιλότητας, καθώς και των μέτρων για την κατοχύρωση της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού. Σκοπός των κανόνων είναι να βοηθήσουν τα κράτη μέλη να επιτύχουν τους φιλόδοξους ενεργειακούς και κλιματικούς στόχους της ΕΕ με το μικρότερο δυνατό κόστος για τους φορολογούμενους και τις φορολογούμενες, και χωρίς αδικαιολόγητες στρεβλώσεις του ανταγωνισμού στην ενιαία αγορά. Οι κατευθυντήριες γραμμές αποσκοπούν επίσης στη διευκόλυνση της συμμετοχής των κοινοτήτων ανανεώσιμης ενέργειας και των ΜΜΕ, ως σημαντικών μοχλών για την πράσινη μετάβαση.

Οι αναθεωρημένες κατευθυντήριες γραμμές περιλαμβάνουν σημαντικές προσαρμογές για την ευθυγράμμιση των κανόνων με τις στρατηγικές προτεραιότητες της Επιτροπής, ιδίως εκείνες που ορίζονται στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, καθώς και με άλλες πρόσφατες κανονιστικές αλλαγές και προτάσεις της Επιτροπής στους τομείς της ενέργειας και του περιβάλλοντος, συμπεριλαμβανομένης της δέσμης μέτρων Fit for 55.

Ειδικότερα, οι CEEAG:

• Διευρύνουν τις κατηγορίες επενδύσεων και τεχνολογιών στις οποίες μπορούν να παρέχουν στήριξη τα κράτη μέλη ώστε να καλύπτονται όλες οι τεχνολογίες που μπορούν να υλοποιήσουν την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Ένα νέο επιμέρους τμήμα καλύπτει τη μείωση ή την αποφυγή εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, διευκολύνοντας την αξιολόγηση μέτρων που στηρίζουν την απανθρακοποίηση διαφορετικών τομέων της οικονομίας, μεταξύ άλλων μέσω επενδύσεων στην ανανεώσιμη ενέργεια, στην ενεργειακή απόδοση στις διαδικασίες παραγωγής και στην απανθρακοποίηση της βιομηχανίας, σύμφωνα με το ευρωπαϊκό νομοθέτημα για το κλίμα. Οι αναθεωρημένοι κανόνες επιτρέπουν εν γένει ποσά ενίσχυσης που καλύπτουν έως και το 100% του χρηματοδοτικού κενού, ιδίως όταν η ενίσχυση χορηγείται μετά από ανταγωνιστική διαδικασία υποβολής προσφορών, και εισάγουν νέα μέσα ενίσχυσης, όπως οι συμβάσεις επί διαφοράς για τις ανθρακούχες εκπομπές, για να βοηθήσουν τα κράτη μέλη να ανταποκριθούν στις ανάγκες οικολογικού μετασχηματισμού της βιομηχανίας.
• Κάλυψη των ενισχύσεων για πολλούς τομείς που σχετίζονται με την Πράσινη Συμφωνία. Στο σημείο αυτό περιλαμβάνονται νέα και επικαιροποιημένα τμήματα για τις ενισχύσεις που κατευθύνονται στην πρόληψη ή τη μείωση της ρύπανσης εκτός από αυτήν που οφείλεται στα αέρια του θερμοκηπίου, συμπεριλαμβανομένης της ηχορύπανσης, τις ενισχύσεις για την αποδοτική χρήση των πόρων και την κυκλική οικονομία, τις ενισχύσεις για τη βιοποικιλότητα και την αποκατάσταση περιβαλλοντικών ζημιών. Επιπλέον, οι CEEAG περιλαμβάνουν ειδικά τμήματα για την παροχή κινήτρων για επενδύσεις σε εμβληματικούς τομείς, όπως η ενεργειακή απόδοση των κτιρίων και η καθαρή κινητικότητα, που καλύπτει όλους τους τρόπους μεταφοράς.
• Εισάγουν αλλαγές στους ισχύοντες κανόνες σχετικά με τις μειώσεις ορισμένων εισφορών ηλεκτρικής ενέργειας για τους χρήστες υψηλής έντασης ενέργειας. Οι κανόνες αποσκοπούν στον περιορισμό του κινδύνου που μπορεί να προκύψει λόγω των εν λόγω εισφορών, οι δραστηριότητες σε ορισμένους τομείς να μετακινηθούν σε τόπους στους οποίους δεν έχουν θεσπιστεί περιβαλλοντικοί κανόνες ή είναι λιγότερο φιλόδοξοι σε σύγκριση με τους κανόνες που ισχύουν στην ΕΕ. Προκειμένου να ληφθεί μέριμνα για τις ενισχυμένες προσπάθειες απανθρακοποίησης που απαιτούνται για την επίτευξη των στόχων της ΕΕ για το κλίμα, οι CEEAG καλύπτουν τις μειώσεις όλων των εισφορών που χρηματοδοτούν την απανθρακοποίηση και τις κοινωνικές πολιτικές. Επιπλέον, προκειμένου να μπορέσουν τα κράτη μέλη να διατηρήσουν ισότιμους όρους ανταγωνισμού και με βάση αντικειμενικούς δείκτες σε επίπεδο τομέα, οι CEEAG έχουν εξορθολογίσει τον αριθμό των επιλέξιμων τομέων. Οι κανόνες επανεξετάστηκαν επίσης για να υποστηριχθεί καλύτερα η σταδιακή απανθρακοποίηση των εταιρειών των εν λόγω τομέων, μέσω, μεταξύ άλλων, της σύνδεσης των μειώσεων των τελών με τη δέσμευση των δικαιούχων να μειώσουν το ανθρακικό τους αποτύπωμα.
• Θεσπίζουν διασφαλίσεις, ώστε να είναι βέβαιο ότι η ενίσχυση θα κατευθυνθεί αποτελεσματικά εκεί όπου χρειάζεται για τη βελτίωση της προστασίας του κλίματος και του περιβάλλοντος, θα περιορίζεται σε ό,τι είναι αναγκαίο για την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων και δεν θα στρεβλώνει τον ανταγωνισμό ή την ακεραιότητα της ενιαίας αγοράς. Στο πλαίσιο αυτό, οι CEEAG θα ενισχύσουν, για παράδειγμα, τη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών στον σχεδιασμό μεγάλων μέτρων ενίσχυσης για τα οποία απαιτείται από τα κράτη μέλη να διαβουλεύονται με τα ενδιαφερόμενα μέρη σχετικά με τα κύρια χαρακτηριστικά τους.
• Διασφαλίζουν τη συνοχή με τη σχετική νομοθεσία και τις πολιτικές της ΕΕ στους τομείς του περιβάλλοντος και της ενέργειας, μεταξύ άλλων με την κατάργηση των επιδοτήσεων για τα πιο ρυπογόνα ορυκτά καύσιμα, για τα οποία δεν είναι πιθανό να υπάρξει θετική αξιολόγηση από την Επιτροπή δυνάμει των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις, δεδομένων των σημαντικών αρνητικών περιβαλλοντικών τους επιπτώσεων. Μέτρα που συνεπάγονται νέες επενδύσεις σε φυσικό αέριο είναι απίθανο να εγκριθούν, εκτός εάν αποδειχθεί ότι οι επενδύσεις είναι συμβατές με τους κλιματικούς στόχους της Ένωσης για το 2030 και το 2050, διευκολύνοντας τη μετάβαση από πιο ρυπογόνα καύσιμα χωρίς να εγκλωβίζουν σε τεχνολογίες που ενδέχεται να εμποδίσουν την ευρύτερη ανάπτυξη καθαρότερων λύσεων. Οι CEEAG περιλαμβάνουν επίσης ένα νέο τμήμα σχετικά με τις ενισχύσεις για το κλείσιμο μονάδων γαιάνθρακα, τύρφης και πετρελαιούχου σχιστόλιθου για τη διευκόλυνση της απανθρακοποίησης του τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας.
• Αυξάνουν την ευελιξία και εξορθολογίζουν προηγούμενους κανόνες, μεταξύ άλλων καταργώντας την απαίτηση για μεμονωμένες κοινοποιήσεις μεγάλων πράσινων έργων στο πλαίσιο καθεστώτων ενισχύσεων που έχουν εγκριθεί προηγουμένως από την Επιτροπή.

Διαδικασία

Οι νέες κατευθυντήριες γραμμές για τις κρατικές ενισχύσεις στους τομείς του κλίματος, της προστασίας του περιβάλλοντος και της ενέργειας διατυπώνονται μετά από αξιολόγηση των υφιστάμενων κανόνων, των κατευθυντήριων γραμμών για τις κρατικές ενισχύσεις στους τομείς του περιβάλλοντος και της ενέργειας (ΚΓΕΠΕ), η οποία διενεργήθηκε στο πλαίσιο του ελέγχου καταλληλότητας των κρατικών ενισχύσεων και μετά από μια μελέτη που εκπονήθηκε από εξωτερικούς συμβούλους. Η Επιτροπή πραγματοποίησε επίσης εκτενείς διαβουλεύσεις με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη σχετικά με τους προτεινόμενους αναθεωρημένους κανόνες, οι οποίοι απέφεραν περισσότερες από 700 συνεισφορές. Στη διαδικασία αυτή συμμετείχαν κράτη μέλη, ενώσεις επιχειρήσεων, ομάδες συμφερόντων, μεμονωμένες εταιρείες, ΜΚΟ και πολίτες. Η αναθεώρηση απηχεί επίσης την πείρα της Επιτροπής από την πρακτική που ακολουθεί σε επιμέρους περιπτώσεις κατά τα τελευταία έτη.

Το φθινόπωρο του 2020, η Επιτροπή δρομολόγησε επίσης μια ευρωπαϊκή συζήτηση σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο η πολιτική ανταγωνισμού μπορεί να στηρίξει περαιτέρω τους στόχους της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι κανόνες ανταγωνισμού και οι πολιτικές βιωσιμότητας θα λειτουργούν από κοινού με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Η διαδικασία ξεκίνησε με πρόσκληση υποβολής συνεισφορών στον διάλογο και συνεχίστηκε με διάσκεψη που διοργάνωσε η εκτελεστική αντιπρόεδρος Μαργκρέιτε Βέστεϊγιερ τον Φεβρουάριο του 2021. Οι συνεισφορές ελήφθησαν επίσης υπόψη στις νέες κατευθυντήριες γραμμές.

Επόμενα βήματα

Οι αναθεωρημένες κατευθυντήριες γραμμές θα εγκριθούν επίσημα μόλις καταστούν διαθέσιμες όλες οι γλωσσικές εκδόσεις. Θα τεθούν σε εφαρμογή από τη στιγμή εκείνη.

Ιστορικό

Οι κατευθυντήριες γραμμές για τις κρατικές ενισχύσεις στους τομείς του κλίματος, της προστασίας του περιβάλλοντος και της ενέργειας (CEEAG), όταν εγκριθούν επίσημα, θα αντικαταστήσουν τις υφιστάμενες κατευθυντήριες γραμμές για τις κρατικές ενισχύσεις στον τομέα του περιβάλλοντος και της ενέργειας (ΚΓΕΠΕ) και θα εφαρμόζονται σε κάθε απόφαση που λαμβάνει η Επιτροπή μετά την έκδοσή τους. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να ευθυγραμμίσουν τα υφιστάμενα καθεστώτα με τους νέους κανόνες από το 2024. Οι κατευθυντήριες γραμμές καθορίζουν τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες οι κρατικές ενισχύσεις που χορηγούν τα κράτη μέλη στους τομείς του κλίματος, της προστασίας του περιβάλλοντος και της ενέργειας μπορούν να θεωρηθούν συμβατές με την ενιαία αγορά και τα κριτήρια που εφαρμόζει η Επιτροπή για να αξιολογήσει τη στήριξη από τα κράτη μέλη σε αυτούς τους τομείς.

Οι διατάξεις των κατευθυντήριων γραμμών συμπληρώνονται από τον γενικό κανονισμό απαλλαγής κατά κατηγορία («ΓΚΑΚ»), ο οποίος καθορίζει εκ των προτέρων τους όρους συμβατότητας βάσει των οποίων τα κράτη μέλη μπορούν να εφαρμόζουν μέτρα κρατικών ενισχύσεων χωρίς προηγούμενη κοινοποίηση στην Επιτροπή.

Οι διατάξεις του ΓΚΑΚ σχετικά με τις ενισχύσεις στους τομείς του κλίματος, της προστασίας του περιβάλλοντος και της ενέργειας υπόκεινται επί του παρόντος σε στοχευμένη αναθεώρηση. Η αναθεώρηση αποσκοπεί στην περαιτέρω διευκόλυνση των πράσινων επενδύσεων με τη διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής των μέτρων που απαλλάσσονται κατά κατηγορία ώστε να καλύπτονται οι ενισχύσεις για επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες, όπως το υδρογόνο και η δέσμευση και αποθήκευση ή χρήση άνθρακα, καθώς και σε τομείς καίριας σημασίας για την επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, όπως η αποδοτική χρήση των πόρων και η βιοποικιλότητα. Επιπλέον, η αναθεώρηση του ΓΚΑΚ αποσκοπεί στην περαιτέρω βελτίωση των διατάξεων σχετικά με τις ενισχύσεις για επενδύσεις σε εμβληματικούς τομείς, όπως η ενεργειακή απόδοση των κτιρίων και οι υποδομές επαναφόρτισης και ανεφοδιασμού για καθαρή κινητικότητα, οι οποίες είχαν ήδη εισαχθεί στο πλαίσιο της στοχευμένης αναθεώρησης του ΓΚΑΚ τον Ιούλιο του 2021. Τέλος, οι κανόνες θα καταστούν πιο ευέλικτοι όσον αφορά τον καθορισμό των επιλέξιμων δαπανών και των εντάσεων ενίσχυσης. Από τις 6 Οκτωβρίου έως τις 8 Δεκεμβρίου 2021 πραγματοποιήθηκε δημόσια διαβούλευση σχετικά με τις προτεινόμενες αλλαγές στις σχετικές διατάξεις του ΓΚΑΚ.