της Μαρίας Αδαμίδου
Τα δεινά που συνοδεύουν την ενεργειακή κρίση είναι γνωστά και αυταπόδεικτα. Όπως και η παροιμιώδης δυστοκία της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη λήψη ουσιαστικών αποφάσεων. Ωστόσο, η κατάσταση που έχει διαμορφωθεί, έχει ταυτόχρονα δημιουργήσει ευνοϊκές συνθήκες για την πολύ στενότερη ενεργειακή διασύνδεση ανάμεσα στις χώρες της Γηραιάς Ηπείρου.
Τον τελευταίο χρόνο σχεδιάζονται ή υλοποιούνται κοινές προμήθειες φυσικού αερίου, η ενεργοποίηση παροπλισμένων αγωγών, η ενίσχυση των υφιστάμενων και η κατασκευή καινούριων, όπως και η δημιουργία νέων διασυνδέσεων τροφοδοσίας ηλεκτρικής ενέργειας. Για να το πούμε απλά, η ενεργειακή κρίση θα αφήσει «παρακαταθήκη» στην Ευρώπη ένα μεγάλο κοινό project, που, στο παρασκήνιο των πολιτικών ζυμώσεων και διεργασιών, εξυπηρετεί τις ανάγκες σε επάρκεια, διευκολύνει την ενεργειακή μετάβαση και ενισχύει την αλληλεγγύη.
Η Ε.Ε. διαθέτει ένα μεγάλο και συνδεδεμένο δίκτυο φυσικού αερίου, ενώ ταυτόχρονα έχει το μεγαλύτερο διασυνδεδεμένο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας στον πλανήτη. Η ενεργειακή κρίση και η ανάγκη απεξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο κατέστησαν απολύτως σαφές ότι αυτές οι υποδομές δεν επαρκούν για την εξυπηρέτηση σχεδόν 600 εκατομμυρίων πολιτών και του στόχου της βιώσιμης ανάπτυξης για την Ευρώπη των 27.
LNG
Μετά την περικοπή των ροών από τη Ρωσία και τη δραστική στροφή προς την προμήθεια υγροποιημένου φυσικού αερίου από διάφορες πηγές και κυρίως τις ΗΠΑ, δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στις μονάδες υποδοχής και επαναεριοποίησης του LNG, οι οποίες λειτουργούν ως κόμβοι υποδοχής και διανομής LNG, μέχρι την καρδιά της Ε.Ε.
Σήμερα, στην Ευρώπη υπάρχουν 4 τερματικοί σταθμοί LNG και συγκεκριμένα στην Ελλάδα, την Κροατία, την Πολωνία και τη Λιθουανία, με δυναμικότητα που καλύπτει μόλις το 10% της κατανάλωσης φυσικού αερίου στις χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης. Βάσει του υφιστάμενου σχεδιασμού, εάν υλοποιηθούν όλες οι επενδύσεις που τρέχουν- ανάμεσα στις οποίες και ο FSRU στην Αλεξανδρούπολη-, η δυνατότητα επαναεριοποίησης των συγκεκριμένων τερματικών σταθμών θα υπερδιπλασιαστεί μέχρι το τέλος του 2023 και θα φτάσει τα 100 bcm ετησίως το 2026, ποσότητα που αντιστοιχεί στις εισαγωγές της περιοχής από τη Ρωσία το 2021.
Η Βουλγαρία έχει πρόσβαση σε LNG μέσω της Ρεβυθούσας, ενώ η Ουγγαρία προμηθεύεται υγροποιημένο φυσικό αέριο από τον κροατικό σταθμό. Η Πολωνία αυξάνει τη δυναμικότητα του δικού της terminal και θα ενισχύσει τη χωρητικότητα των αγωγών που τη συνδέουν με τη Λιθουανία, τη Σλοβακία, την Τσεχία και τη Γερμανία, ενώ ο νέος διασυνδετήριος αγωγός μεταξύ Πολωνίας και Σλοβακίας ξεκίνησε επίσημα τη λειτουργία του πριν από μερικές εβδομάδες.
Η Εσθονία και η Φινλανδία κατασκευάζουν επίσης σταθμούς LNG και θα τροφοδοτούν την περιοχή μέσω του αγωγού της Βαλτικής, όπως και η Γερμανία, η οποία έχει στα σκαριά 5 FSRU.
Οι επενδύσεις σε τερματικούς σταθμούς συνοδεύονται και από την κατασκευή νέων διασυνδετήριων αγωγών ή την ενίσχυση των υφιστάμενων υποδομών, με έργα τα οποία βρίσκονται σε εξέλιξη σε πολλές κεντροευρωπαϊκές χώρες.
Οι αγωγοί
Όπως η εμπορική λειτουργία του IGB, που διασυνδέει την Ελλάδα και τη Βουλγαρία, έδωσε πραγματική ανάσα στη γειτονική μας χώρα, μετά την πλήρη διακοπή του ρωσικού αερίου, έτσι και ο αγωγός Baltic Pipe από τη Νορβηγία στην Πολωνία μέσω Δανίας, που ξεκίνησε τη λειτουργία του την 1η Οκτωβρίου, διευκολύνει την τροφοδοσία στην βόρεια και κεντρική Ευρώπη.
Μια πολύ χαρακτηριστική περίπτωση, πρωτίστως συμβολικού χαρακτήρα, είναι και η επαναλειτουργία ενός αγωγού που είχε παροπλιστεί στη γαλλική περιφέρεια Μοζέλ, με στόχο την τροφοδοσία της Γερμανίας με φυσικό αέριο. Ο συγκεκριμένος αγωγός είχε κατασκευαστεί, όπως και η πλειοψηφία του ενδο-ευρωπαϊκού δικτύου, για ροές φυσικού αερίου από τα ανατολικά προς τα δυτικά, ωστόσο τώρα θα αξιοποιηθεί με αντίστροφη ροή, για τη μεταφορά έως και 20 TWh από τη Γαλλία προς τη Γερμανία.
Στο πλαίσιο μιας πιο άμεσης αλλά και περιβαλλοντικά βιώσιμης λύσης, Ισπανία, Γαλλία και Πορτογαλία συμφώνησαν να εγκαταλείψουν το σχέδιο διασύνδεσης φυσικού αερίου MidCat μεταξύ Γαλλίας και Ισπανίας και να το αντικαταστήσουν με έναν διάδρομο πράσινης ενέργειας, ο οποίος θα συνδέει τη Βαρκελώνη με τη Μασσαλία και θα μεταφέρει πράσινο υδρογόνο, καθώς και φυσικό αέριο κατά τη διάρκεια της μετάβασης.
Την ίδια στιγμή, και με δεδομένους τους «πράσινους» στόχους της Ε.Ε., διευρύνεται το διακρατικό δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη. Εντός του υφιστάμενου δικτύου λειτουργούν 400 σημεία διασύνδεσης, όμως, βάσει των εκτιμήσεων, η δυναμικότητά τους θα πρέπει να διπλασιαστεί μέχρι το 2030, δηλαδή μέσα στα επόμενα 8 χρόνια, τόσο ενόψει της ενεργειακής αυτονομίας της Ε.Ε. όσο και της επίτευξης των στόχων για κλιματική ουδετερότητα. Σε αυτή την κατεύθυνση, το RePowerEU προβλέπει επιπλέον 29 δισ.€ για την ολοκλήρωση του δικτύου αυτού.
Οι εντελώς διαφορετικές κλιματολογικές συνθήκες στις διάφορες ζώνες της Ε.Ε., επιτρέπουν τη διαρκή παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος με την αξιοποίηση των ΑΠΕ, και η δημιουργία ενός ολοκληρωμένου δικτύου μεταξύ των χωρών, αφενός καλύπτει ένα σημαντικό ενεργειακό κενό για την κάλυψη τρεχουσών αναγκών, αφετέρου παρακάμπτει, έστω και προσωρινά, το πρόβλημα της αποθήκευσης. Επιπλέον, δημιουργούνται ενεργειακοί κόμβοι που εισάγουν στην Ευρώπη ηλεκτρικό ρεύμα από εξωτερικούς προμηθευτές, όπως το EuroAsia Interconnector που εγκαινιάστηκε πρόσφατα. Το έργο θα διασυνδέει την Κύπρο με την Ελλάδα σε πρώτη φάση και σε δεύτερη με το Ισραήλ, και θα εγγυάται την ενεργειακή ασφάλεια όχι μόνο των τριών χωρών αλλά και της ίδιας της ΕΕ, δημιουργώντας έναν νέο διάδρομο ενέργειας. Αντίστοιχης αξίας θα είναι και το project που προβλέπει την απευθείας ηλεκτρική σύνδεση της Ελλάδας με την Αυστρία και τη Γερμανία, το οποίο δρομολογεί η ελληνική κυβέρνηση.
Ακόμη, στο ίδιο πλαίσιο, σχεδιάζεται η ηλεκτρική διασύνδεση της Αιγύπτου με την Ευρώπη, και πάλι μέσω Ελλάδας, ένα έργο που περιλαμβάνεται στα έργα κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος και άρα τίθεται σε προτεραιότητα.
Οι διασυνδέσεις, σε όλες τους τις μορφές, είτε αφορούν την ηλεκτρική ενέργεια είτε την τροφοδοσία με φυσικό αέριο, αποτελούν κεντρικά στοιχεία του γεωπολιτικού παζλ, διαμορφώνοντας τα μελλοντικά ενεργειακά συστήματα, και σε συνδυασμό με τις ΑΠΕ, θα συμβάλλουν καθοριστικά στην ενεργειακή αυτονομία της Ευρώπης. Ως extra bonus επιτυγχάνεται και η, χωρίς διακηρύξεις και φανφάρες, έμπρακτη εμβάθυνση της συνεργασίας και της αλληλεγγύης στην Ευρώπη.
