Οι λογαριασμοί μπορεί να είναι «φουσκωμένοι», αλλά η Ευρώπη έχει, πια, αυξήσει τα αποθέματά της σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο αρκετά έτσι ώστε να επιβιώσει το φετινό χειμώνα.
Σύμφωνα με το πρακτορείο Bloomberg τα πραγματικά θύματα, φέτος, θα είναι οι αναπτυσσόμενες οικονομίες, οι οποίες δεν έχουν πια πρόσβαση στη διεθνή αγορά φυσικού αερίου λόγω των αυξημένων τιμών και της κατακόρυφης αύξησης της ευρωπαϊκής ζήτησης. Δεν έχουν αρκετά αποθέματα έτσι ώστε να ανταποκριθούν στην εγχώρια ζήτηση, κάτι το οποίο ενδέχεται να οδηγήσει σε μπαράζ από blackout και εκτεταμένες κοινωνικές αναταραχές.
Ελλείψεις
«Η ενεργειακή κρίση στην Ευρώπη αυξάνει την ενεργειακή φτώχεια στις αναπτυσσόμενες οικονομίες», τόνισε ο Σολ Κάνοβιτς, αναλυτής της Credit Suisse Group, προσθέτοντας πως «η δίψα της Ευρώπης για ενέργεια έχει δημιουργήσει τεράστιες ελλείψεις σε άλλες χώρες».
Μετά από ένα δύσκολο, γεμάτο με blackout και κοινωνικές ταραχές καυτό καλοκαίρι, η πτώση των θερμοκρασιών και οι αυξημένες βροχοπτώσεις στο Πακιστάν, την Ινδία το Μπαγκλαντές και τις Φιλιππίνες έχουν -τουλάχιστον προσωρινά- μειώσει τις ελλείψεις ενέργειας. Παρ’ όλα αυτά, ο επερχόμενος κρύος χειμώνας ενδέχεται να αποδειχθεί δύσκολος και η αγορά υδρογονανθράκων για την αντιστάθμιση της αυξημένης ζήτησης θα αποτελέσει τεράστιο πρόβλημα στις χώρας της νότιας Ασίας. Η ισχυρή ισοτιμία του δολαρίου έχει περιπλέξει την κατάσταση, αναγκάζοντας πολλές χώρες στο να επιλέξουν την αγορά ενέργειας ή την αποπληρωμή των χρεών τους. Πολλοί πάροχοι ενέργειας, μάλιστα, έχουν αρχίσει να αποφεύγουν τις εξαγωγές σε χώρες οι οποίες ενδέχεται να οδηγηθούν στη χρεοκοπία.
Το επίκεντρο του προβλήματος είναι η αύξηση της ζήτησης στην Ευρώπη και ο πόλεμος στην Ουκρανία. Χωρίς το ρωσικό φυσικό αέριο, οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν στραφεί, πια, στις αγορές spot, όπου η μεταβλητότητα των τιμών είναι αυξημένη. Σύμφωνα με τους αναλυτές, πολλοί πάροχοι ενέργειας έχουν απομακρυνθεί από τις αγορές της Ασίας και προχωρούν πια σε πωλήσεις στις ανεπτυγμένες οικονομίες λόγω του αυξημένου κέρδους.
«Οι πάροχοι δε χρειάζεται να εξάγουν το LNG τους σε φθηνές αγορές», τόνισε ο αναλυτής Ραγκάβ Ματούρ της Wood Mackenzie Ltd, υπογραμμίζοντας πως τα υπερκέρδη από την αγορά spot θα αντισταθμίσουν οποιαδήποτε πρόστιμα λάβουν για καθυστέρηση των παραδόσεων. Η δυναμική αυτή, σύμφωνα με τον ίδιο, θα διαρκέσει πολλά χρόνια.
Η ζημιά που προκαλεί η κλιματική αλλαγή, όπως οι πρόσφατες πλημμύρες στο Πακιστάν, έχει προκαλέσει τεράστια οικονομικά προβλήματα στις αναπτυσσόμενες οικονομίες. Παράλληλα, η Ευρώπη προσπαθεί πυρετωδώς να αυξήσει την κατασκευή των πλωτών πλατφόρμων υγροποιημένου φυσικού αερίου για την αύξηση της εισαγωγής LNG από τρίτες χώρες. Σύμφωνα με το Bloomberg NEF, η ζήτηση για φυσικό αέριο από την Ευρώπη αναμένεται να αυξηθεί κατά 60% μέχρι και το 2026.
Οι εξαγωγείς του Κατάρ και των ΗΠΑ τώρα μελετούν νέες προτάσεις από ευρωπαϊκές χώρες για την αγορά του LNG τους. Για πρώτη φορά, αναπτυσσόμενες οικονομίες όπως το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές και η Ταϊλάνδη καλούνται να ανταγωνιστούν ευρωπαϊκές ανεπτυγμένες οικονομίες όπως τη Γερμανία.
«Δανειζόμαστε την ενέργεια άλλων χωρών. Δεν πρόκειται για κάτι το οποίο θα έπρεπε να κάνουμε, αλλά αναγκαζόμαστε να το κάνουμε», τόνισε ο CEO της Vitol, Ράσελ Χάρντι.
Αγορά spot
Όταν υπάρχει βραχυπρόθεσμη έλλειψη ενέργειας, οι εκάστοτε χώρες έχουν την ικανότητα να υπογράψουν μακροπρόθεσμες ενεργειακές συμφωνίες με συγκεκριμένες τιμές οι οποίες θα εξασφαλίσουν την εύρυθμη, πολυετή τροφοδοσία. Η τρέχουσα κρίση, όμως, έχει εξαφανίσει οποιοδήποτε τέτοιο αφήγημα. Οι πάροχοι ενέργειας, μάλιστα, απορρίπτουν οποιεσδήποτε προτάσεις ακόμα κι αν αυτές ξεκινούν σε μερικά χρόνια.
Η Ινδία δεν κατάφερε να εξασφαλίσει συμφωνία για παροχή ενέργειας με εκκίνηση το 2025. Το Μπαγκλαντές και η Ταϊλάνδη απέτυχαν να εξασφαλίσουν εισαγωγή ενεργειακών πόρων από το 2026 και ύστερα, ενώ η πρόσφατη προσπάθεια σύναψης 6ετούς ενεργειακής συμφωνίας του Πακιστάν απέτυχε παταγωδώς.
«Πιστεύαμε πως η ενεργειακή κρίση θα τελείωνε μέχρι το τέλος του έτους, αλλά δε διαφαίνεται λύση στον ορίζοντα», τόνισε ο Κουλίτ Σομπατσίρι, μόνιμος γενικός γραμματέας του ΥΠΕΝ της Ταϊλάνδης σε πρόσφατες δηλώσεις του, προσθέτοντας πως «εάν οι τιμές LNG συνεχίζουν να καταγράφουν αύξηση, η κυβέρνηση θα αναγκαστεί να μελετήσει μέτρα όπως το “λουκέτο” σε πολλά σούπερ μάρκετ και άλλες εταιρείες υψηλής ενεργειακής κατανάλωσης».
Ο ρόλος του δολαρίου
Οι πάροχοι LNG ανησυχούν πως οι χώρες αυτές δε θα έχουν την ικανότητα να πληρώσουν το αυξημένο τίμημα του φυσικού αερίου. Σημειωτέον πως ο υγροποιημένο φυσικό αέριο προσφέρεται σε δολάρια, ενώ κάθε φορτίο κοστίζει περίπου $100 εκατ. Τα φορτία LNG είχαν κόστιζαν κατά μέσο όρο $33 εκατ. την προηγούμενη δεκαετία, ενώ οι τιμές αναμένεται να αυξηθούν περαιτέρω λόγω της κατακόρυφης αύξησης της ισοτιμίας του δολαρίου.
Τα αποθέματα σε ξένο συνάλλαγμα του Πακιστάν μειώθηκαν στο χαμηλότερο επίπεδο εδώ και τρία χρόνια, βυθίζοντας περαιτέρω τον βαθμό πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας. Στην Ταϊλάνδη, ο πληθωρισμός βρίσκεται σε υψηλό 14 ετών, ενώ τα αποθέματα σε ξένο συνάλλαγμα σε χαμηλό 5ετίας. Η κεντρική τράπεζα της χώρας προειδοποίησε πως τα πράγματα ενδέχεται να επιδεινωθούν εάν το μπατ δε σταθεροποιηθεί σύντομα.
Δίχως την παροχή φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, η παγκόσμια αγορά ενέργειας θα συνεχίσει να βιώνει κρίση. Οι τιμές spot θα συνεχίζουν να κυμαίνονται σε δυσθεώρητα επίπεδα και οι αναπτυσσόμενες οικονομίες θα αναγκαστούν να στραφούν σε πιο ρυπογόνες μορφές ενέργειας όπως ο άνθρακας.
Ρωσία, Ασία, συμμαχία
Η τρέχουσα κρίση αυτή έχει, επίσης, βελτιώσει τις διμερείς σχέσεις των αναπτυσσόμενων οικονομιών με τη Ρωσία, ιδιαίτερα χωρών της νότιας και νοτιοανατολικής Ασίας. Η Ρωσία έχει την ικανότητα να παρέχει ενέργεια σε χώρες όπως το Πακιστάν και η Ινδία οι οποίες δεν έχουν πια πραγματική πρόσβαση στην αγορά των τιμών spot λόγω των αυξημένων τιμών.
«Έχουμε προσεγγίσει τη Ρωσία. Ενδιαφερόμαστε να εισάγουμε LNG», τόνισε ο πρέσβης του Πακιστάν στη Ρωσία, Σαφκάτ Αλί Καν σε πρόσφατες δηλώσεις του στο πρακτορείο ειδήσεων Tass, προσθέτοντας πως «εάν οι πλούσιες χώρες αγοράσουν όλο το LNG, τί θα απογίνουμε εμείς;».
Αν και οι εισαγωγές της Κίνας έχουν καταγράψει σχετική μείωση λόγω των υψηλών τιμών spot, η χώρα έχει αυξήσει τις εισαγωγές φθηνού ρωσικού LNG κατά 25% φέτος, σύμφωνα με το Bloomberg. Επιπροσθέτως, πολλές αναπτυσσόμενες οικονομίες μελετούν, πια, την εισαγωγή πετρελαίου και άνθρακα ή τη δημιουργία εγχώριων ενεργειακών πηγών.
Στροφή σε άνθρακα και πετρέλαιο
«Η μόνη μας ελπίδα είναι ένας σχετικά ζεστός χειμώνας», ανέφερε ο Σαΐκ Τζαουέντ, επικεφαλής της πακιστανικής JK Group, υπογραμμίζοντας πως «για πρώτη φορά εδώ και 25 χρόνια λειτουργίας, η εταιρεία μας κατάφερε να εισάγει μόλις το 50% του αναγκαίου φυσικού αερίου. Τώρα πια, όμως, έχουμε τη δυνατότητα να στραφούμε στη χρήση πετρελαίου και άνθρακα. Αν και αποτελεί τελευταία μας λύση, θα το προτιμήσουμε από το να κλείσουμε τα εργοστάσιά μας».
Όπως είναι προφανές, οι κινήσεις αυτές αποτελούν οπισθοδρόμηση όσον αφορά την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, δεδομένης της αυξημένης ρύπανσης που προκαλεί ο άνθρακας και το πετρέλαιο σε σχέση με το φυσικό αέριο.
«Εάν δεν έχουμε τη δυνατότητα να εισάγουμε φυσικό αέριο, θα αναγκαστούμε να στραφούμε στον άνθρακα για την ηλεκτροπαραγωγή μας», τόνισε η ΥΠΟΙΚ της Ινδίας Νιρμάλα Σιταραμάν, προσθέτοντας πως «η αιολική και η ηλιακή ενέργεια δεν είναι αρκετές για να καλύψουν τις ελλείψεις μας».
Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αυτές θα μπορούσαν, στο μέλλον, να αντισταθμίσουν τις όποιες απώλειες προκαλεί η έλλειψη φυσικού αερίου. Μέχρι τότε, όμως, οι υψηλές τιμές θα είναι αυτές οι οποίες θα οδηγήσουν στη μείωση της χρήσης του φυσικού αερίου.
Blackout
Οι κυβερνήσεις θα πρέπει, πια, να αποφασίσουν πότε και που θα εφαρμόσουν blackout για τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας. Σύμφωνα με τον Ραγκάβ Ματούρ της Wood Mackenzie, «μέχρι τότε, οι μεταβλητές τιμές ενέργειας θα γίνουν κάτι το σύνηθες. Το LNG θα “ανήκει” πρώτα στις ανεπτυγμένες οικονομίες, αφήνοντας τις αναπτυσσόμενες σε δεύτερη μοίρα».
Χώρες όπως η Βραζιλία και η Αργεντινή ενδέχεται να καταγράψουν θετικότερη πορεία λόγω των επενδύσεών τους σε υδροηλεκτρική ενέργεια. Παρ’ όλα αυτά, το κόστος εισαγωγών ενέργειας προς τη Βραζιλία υπερδιπλασιάστηκε τους πρώτους 7 μήνες του έτους στα $3,7 δισ. λόγω καθυστερήσεων στην κατασκευή εγχώριου αγωγού και την αύξηση των τιμών. Άλλες χώρες όπως οι Φιλιππίνες και το Βιετνάμ έχουν αλλάξει γνώμη όσον αφορά την εισαγωγή ή χρήση φυσικού αερίου. Οι Φιλιππίνες έχουν καθυστερήσει την κατασκευή του πρώτου τερματικού εισαγωγής LNG ενώ το Βιετνάμ μελετά τρόπους μείωσης της χωρητικότητας των νέων μονάδων ηλεκτροπαραγωγής μέσω φυσικού αερίου.
