Η ΕΕ πρέπει να αποφύγει τη δημιουργία νέων «εξαρτήσεων» και να προσφέρει μια εναλλακτική λύση στις χώρες-εταίρους καθώς αναδιαμορφώνει τη διπλωματική της προσέγγιση μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, δήλωσε ο επικεφαλής διπλωμάτης της ΕΕ Ζοζέπ Μπορέλ στη EURACTIV.
«Δεν επιδιώκουμε να αντικαταστήσουμε άλλες συνεργασίες – και σίγουρα δεν μας ενδιαφέρει να δημιουργήσουμε νέες εξαρτήσεις», δήλωσε ο Μπορέλ όταν ρωτήθηκε αν βλέπει τον κίνδυνο οι Ευρωπαίοι να επαναλάβουν τα λάθη τους με τη Ρωσία με την Κίνα.
Η Ένωση πρέπει «να σταματήσει να συγκεντρώνει τις προμήθειες πρώτων υλών και αγαθών σε έναν μόνο προμηθευτή – αυτό είναι το μάθημα που νομίζω ότι πήραμε από αυτή την κρίση φυσικού αερίου», είπε.
«Πάντα θα έχουμε εξαρτήσεις – δεν μπορούμε να πάμε από τη μια μέρα στην άλλη από τις ανοιχτές στις κλειστές αγορές, αλλά χρειαζόμαστε μια ισορροπημένη προσέγγιση», είπε και πρόσθεσε: «Πρέπει να μάθουμε πώς να προσαρμοζόμαστε».
«Αυτό που πρέπει να εξετάσουμε είναι πόσο γρήγορα προσαρμόζεται η Ευρώπη και πόσο γρήγορα πήγαμε από το 40% στο 7% εξάρτηση από το ρωσικό αέριο», είπε, αναγνωρίζοντας ότι αυτό ήταν επίσης δυνατό λόγω του ότι ορισμένες χώρες καταναλώνουν λιγότερο λόγω των περιορισμών για τον COVID, όπως η Κίνα.
Τα μάτια στην Κεντρική Ασία
«Οι πολίτες της Κεντρικής Ασίας θέλουν να έχουν μια σχέση με την Ευρώπη που θα μπορούσε να εξισορροπήσει άλλους παίκτες, αλλά αν δεν κάνουμε τίποτα, σίγουρα οι άλλοι θα έχουν μεγαλύτερη επιρροή από εμάς», δήλωσε ο Μπορέλ στη EURACTIV στο περιθώριο της υπουργικής συνόδου ΕΕ-Κεντρικής Ασίας στη Σαμαρκάνδη του Ουζμπεκιστάν.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία, που θεωρούνταν επί μακρόν μέρος της σφαίρας επιρροής της Ρωσίας, προκάλεσε αλλαγή στάσης μεταξύ των κυβερνήσεων της Κεντρικής Ασίας, με τις κυβερνήσεις αυτές να παίρνουν διακριτικά αποστάσεις από τη Μόσχα και οδηγούνται σε αναζήτηση συνεργασιών αλλού.
«Πριν από ένα χρόνο, προσκληθήκαμε σε μια σύνοδο κορυφής για τη συνδεσιμότητα της Νοτιοανατολικής Ασίας με τους Ρώσους και Κινέζους ομολόγους μας να εκπλήσσονται για την παρουσία της ΕΕ εκεί», δήλωσε ο Μπορέλ.
«Αλλά η διάσκεψη της Σαμαρκάνδης αυτή την εβδομάδα έγινε μόνο μεταξύ μας, γεγονός που αποτελεί πολιτικό μήνυμα – η ΕΕ και η Κεντρική Ασία θέλουν να συνεργαστούν σε θέματα συνδεσιμότητας», πρόσθεσε.
Ωστόσο, ο Μπορέλ αναγνώρισε ότι «για τους περισσότερους από τους εταίρους μας στην Κεντρική Ασία, είναι μια πολύ λεπτή κατάσταση», με βάση τους οικονομικούς, πολιτιστικούς, πολιτικούς και δημογραφικούς δεσμούς τους με τη Ρωσία, αλλά και με τους ίδιους να έχουν υπερασπιστεί την ιδέα της εδαφικής ακεραιότητας και να έχουν μιλήσει κατά της χρήσης του εδάφους τους για την παράκαμψη των δυτικών κυρώσεων.
Παγκόσμια Πύλη εναντίον Κίνας
Ερωτηθείς αν θεωρεί πραγματικά ότι η ΕΕ είναι ο πιο ελκυστικός εταίρος στην Κεντρική Ασία και πέραν αυτής, ο Μπορέλ δήλωσε ότι η νέα στρατηγική συνδεσιμότητας της ΕΕ, που ονομάστηκε Παγκόσμια Πύλη , «είναι ο τρόπος μας να δείξουμε πολιτική παρουσία και φιλοδοξία».
«Αν θέλουμε να υπάρχουμε με την πολιτική έννοια, πρέπει να κάνουμε κάτι – γι’ αυτό προωθούμε την Παγκόσμια Πύλη ως αλλαγή παιχνιδιού για όλους όσους ενδιαφέρονται, και ενδιαφέρονται επειδή χρειάζονται ένα αντίβαρο», δήλωσε.
«Η Παγκόσμια Πύλη μπορεί να μην ακούγεται πολύ σέξι και οι Κινέζοι έχουν πουλήσει αποτελεσματικά την πρωτοβουλία τους Belt and Road, την οποία ξεκίνησαν πριν από χρόνια σε σύγκριση με εμάς – γι’ αυτό πρέπει να εμπλακούμε περισσότερο», δήλωσε ο Borrell.
Ωστόσο, η πρωτοβουλία των 300 δισεκατομμυρίων ευρώ έχει επικριθεί για το γεγονός ότι δεν θέτει αρκετή οικονομική δύναμη πυρός στο τραπέζι για να αντιμετωπίσει την κινεζική πρωτοβουλία Belt and Road Initiative (BRI).
«Είναι αλήθεια ότι η Παγκόσμια Πύλη βρίσκεται μόλις στην αρχή», δήλωσε ο Μπορέλ, προσθέτοντας ότι ωστόσο «προς το παρόν, είμαστε ήδη ο σημαντικότερος επενδυτής σε συγκεντρωτικούς όρους στην Κεντρική Ασία, κάτι που θα συνεχιστεί».
«Είμαστε εδώ για να προκαλέσουμε τη δυναμική για περισσότερη δέσμευση, διότι είμαστε ακόμη ο «πρώτος πελάτης», αλλά η Κίνα είναι ακριβώς στα πόδια μας», πρόσθεσε.
Σύμφωνα με τον Μπορέλ, «δεν πρόκειται μόνο για «καλούς» ή «κακούς» εταίρους».
«Όταν ήρθε ο COVID-19, συνειδητοποιήσαμε ότι δεν παράγουμε παρακεταμόλη και ότι παράγεται στην Ινδία, η οποία είναι ένας αξιόπιστος προμηθευτής σε κανονικές συνθήκες, αλλά έγινε ένας μη αξιόπιστος προμηθευτής σε συνθήκες κρίσης», δήλωσε ο Μπορέλ.
«Γι’ αυτό χρειαζόμαστε διαφοροποίηση, περισσότερες συνεργασίες και μια εργαλειοθήκη προκειμένου να διασφαλίσουμε ότι στο μέλλον οι νέες εξαρτήσεις και οι νέες ανάγκες θα ικανοποιούνται με πιο ασφαλή τρόπο», είπε.
«Δεν είμαστε ΜΚΟ»
Καθώς όμως η ΕΕ αναζητά εναλλακτικούς προμηθευτές φυσικού αερίου από τη Ρωσία λόγω της εισβολής της Μόσχας στην Ουκρανία, και όλο και περισσότερο και την Κίνα, ορισμένοι αναμένουν ότι η Ένωση θα μπορούσε να υπαγορεύεται περισσότερο από την realpolitik με δύσκολους εταίρους.
«Η εξάρτησή μας από το ρωσικό φυσικό αέριο από ορισμένους, στην αρχή, πουλήθηκε και ως πραγματισμός – αγνοώντας ποιος είναι ο Πούτιν, τι κάνει και υπέρ του φθηνού φυσικού αερίου – οπότε ας μην είμαστε πολύ πραγματιστές», είπε.
Ερωτηθείς σχετικά με το αν πιστεύει ότι η σχέση της ΕΕ με την εξουσία έχει αλλάξει, ο Μπορέλ είπε ότι η Ένωση «δεν μπορεί να προσποιείται ότι συμπεριφέρεται σαν κράτος», με τη διπλωματία του να είναι «ένα συνονθύλευμα 27 κρατών μελών».
«Μπορούμε όμως να κάνουμε πολλά χρησιμοποιώντας την ικανότητά μας να πείθουμε και πρέπει να το κάνουμε. Η ισχύς δεν είναι μόνο στρατιωτική ισχύς», πρόσθεσε.
«Έχουμε επιρροή και αυτή η επιρροή πρέπει να χρησιμοποιηθεί με έναν πιο συναλλακτικό τρόπο, δεν έρχεται χωρίς όρους», δήλωσε ο Μπορέλ.
«Δεν είμαστε μια ΜΚΟ, έχουμε μια συγκεκριμένη πολιτική νοοτροπία, η οποία δεν μπορεί να επιβληθεί, διότι τότε κινδυνεύουμε με αντίδραση στην απόρριψη του αναδυόμενου κόσμου», πρόσθεσε.
Αναφερόμενος στο διάλογο μεταξύ Κοσσυφοπεδίου και Σερβίας που διευκολύνεται από την ΕΕ, είπε: «Δεν είμαστε διαμεσολαβητές, ούτε διαιτητές, είμαστε κάτι πολύ περισσότερο από αυτό, διότι και οι δύο θέλουν να γίνουν μέλη της ΕΕ και έχουμε μια ορισμένη ικανότητα μόχλευσης».
«Ταυτόχρονα, χάνουμε σιγά-σιγά την Αφρική, γεγονός που δείχνει ότι η τακτική αυτή δεν ήταν καλή», πρόσθεσε.
Ο επικεφαλής διπλωμάτης της ΕΕ επέκρινε επίσης τον αργό ρυθμό που ακολουθεί η Ένωση στη επισφράγιση των εμπορικών συμφωνιών.
«Πρέπει να χρησιμοποιήσουμε τα εργαλεία που διαθέτουμε, και το πιο σημαντικό είναι σίγουρα οι οικονομικές σχέσεις, και να τα χρησιμοποιήσουμε με πιο συναλλακτικό τρόπο», είπε.
«Δεν έχουμε την πολυτέλεια να έχουμε εμπορικές συμφωνίες σε εκκρεμότητα για χρόνια. Όταν σκεφτόμαστε τη Λατινική Αμερική – οι Κινέζοι μπορούν να κάνουν μια εμπορική συμφωνία σε έξι μήνες, ενώ εμείς χρειαζόμαστε τρία ή περισσότερα χρόνια για να την επικυρώσουμε», είπε.
Το πρόβλημα του Αφγανιστάν παραμένει
Την ίδια στιγμή, η ραγδαία επιδείνωση της κατάστασης στο Αφγανιστάν αποτέλεσε ένα μήνυμα αφύπνισης για την ευρωπαϊκή διαχείριση κρίσεων, αλλά τα κράτη μέλη της ΕΕ φαίνεται να έχουν χάσει το ενδιαφέρον τους για τη χώρα, ενώ οι χώρες της Κεντρικής Ασίας παραμένουν ανήσυχες.
Ερωτηθείς εάν η Ευρώπη μοιράζεται την ευθύνη που δεσμεύτηκε πέρυσι, ο Μπορέλ δήλωσε ότι «το μόνο που έχουμε αυτή τη στιγμή είναι η πολιτική και διπλωματική πειθώ, αλλά προς το παρόν δεν είναι σαφές πού θα οδηγήσει αυτό».
«Λέμε ξεκάθαρα «καμία σχέση με τους Ταλιμπάν», αλλά συνεχίζουμε να στηρίζουμε το λαό του Αφγανιστάν, με 400 εκατομμύρια ευρώ από την πτώση της Καμπούλ», είπε.
Πολλές από τις κυβερνήσεις, ιδίως αυτές της Κεντρικής Ασίας, πιέζουν προς την κατεύθυνση της εξομάλυνσης των σχέσεων με το νέο καθεστώς της Καμπούλ.
«Από τη δική μας πλευρά, η θέση είναι σαφής: δεν θα συνεργαστούμε μαζί τους όσο οι γυναίκες και τα κορίτσια δεν αντιμετωπίζονται αναλόγως, όσο τα βασικά θεμελιώδη δικαιώματα δεν γίνονται σεβαστά και όσο ο λαός καταπιέζεται», πρόσθεσε.
