του Αλέξανδρου Μπαρότσι
Το αμερικανικό ενδιαφέρον για τον ρόλο της Ελλάδας ως ενεργειακού hub είναι γνωστό και εκπεφρασμένο. Τώρα η Αθήνα έχει στραμμένο το βλέμμα της στα σήματα που θα εκπέψει η αμερικανική πλευρά κατά τις σημερινές επαφές Μπλίνκεν -Μητσοτάκη, όσο και αύριο, στο πλαίσιο του 4ου γύρου του Στρατηγικού Διαλόγου, για την περαιτέρω προώθηση συγκεκριμένων έργων, πολλά εκ των οποίων έχουν ωριμάσει και μπαίνουν σε φάση υλοποίησης.
Στη πρώτη γραμμή του αμερικανικού ενδιαφέροντος βρίσκονται εκείνες οι υποδομές που μπορούν να συμβάλουν στην περαιτέρω απεξάρτηση της Αν. Ευρώπης από το ρωσικό αέριο, με κεντρικό τον ρόλο των FSRUs. Οχι μόνο των δύο της Gastrade στην Αλεξανδρούπολη, αλλά και της Motor Oil στους Αγ.Θεοδώρους, της Elpedison στον Θερμαϊκό και της Mediterranean Gas στο Βόλο. Και στα πέντε, ο ρυθμός ωρίμανσης βαίνει επιταχυνούμενος, γεγονός που σημαίνει ότι από το 2024 και μετά, μέσω της Ελλάδας θα μπορούν να διακινούνται προς Βουλγαρία, Β. Μακεδονία, Ρουμανία, Σερβία, Μολδαβία και Ουκρανία, πάνω από 22 δισ. κυβικών μέτρων. Δηλαδή ένα 40%-45% των αναγκών των χωρών αυτών που καλύπτονταν μέχρι πρότινος από ρωσικό αέριο, μέσα από ποσότητες 50 δισ. κ.μ., θα προέρχεται από Ελλάδα.
Υδρογονάνθρακες- αγωγοί
Επίσης ψηλά στην αμερικανική ατζέντα βρίσκεται η μεταφορά των κοιτασμάτων της Αν. Μεσογείου προς την Ευρώπη. Στα νότια της Κρήτης, μόλις ολοκληρώθηκαν οι σεισμικές έρευνες στα θαλάσσια οικόπεδα, ενώ στη περίπτωση του Ισραήλ, η κυβέρνηση Νετανιάχου αναζητά πάντα τρόπους για τη μεταφορά του ισραηλινού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη. Η αμερικανική πλευρά παρακολουθεί από κοντά τις έρευνες που διεξάγει η Exxon Mobil και εφόσον τα αποτελέσματα που θα παρουσιαστούν στον πρωθυπουργό είναι θετικά, αναπόφευκτα θα δρομολογηθούν ευρύτερες εξελίξεις.
Σε μια πρώτη ανάγνωση, οι έρευνες συνδέονται ευρύτερα με τα τεκταινόμενα στην περιοχή και την εκπεφρασμένη πρόθεση του Ισραήλ να ενεργοποιηθεί ο «ξεχασμένος» αγωγός East Med, τον οποίο ένα χρόνο πριν, οι Αμερικανοί είχαν απορρίψει, θεωρώντας το ως ένα μη βιώσιμο οικονομικά έργο. Η νέα κυβέρνηση Νετανιάχου, έχοντας άλλη στρατηγική από τους προκατόχους της και χωρίς να δείχνει διατεθειμένη (ακόμη) να προσεγγίσει την Τουρκία, δηλώνει έτοιμη να ξαναβάλει τον East Med στο τραπέζι για τη μεταφορά αερίου από την Αν. Μεσόγειο στην Ευρώπη μέσω Κύπρου και Ελλάδας. Δεν είναι σαφές αν η αμερικανική πλευρά έχει μετακινηθεί από την προ ενός έτους στάση της.
Σε μια δεύτερη πάντως ανάγνωση, είναι γνωστή η θέση των αμερικανών ότι τα ενεργειακά της Αν.Μεσογείου πρέπει να μπουν σε μια νέα βάση και ότι στο πλαίσιο αυτό, Ελλάδα και Τουρκία θα μπορούσαν να έρθουν κάποια στιγμή σε συννενόηση για ευρύτερες θαλάσσιες ρυθμίσεις. Η πρόθεση παραμένει πάντα στο τραπέζι, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πρόκειται να τεθεί, αφού η παρούσα συγκυρία δεν προσφέρεται. Πιθανώς η συζήτηση αυτή να ανοίξει μετά τις εκλογές στις δύο χώρες.
Καλώδια με Ισραήλ και με Αίγυπτο
Στα καλώδια, και ειδικά όσον αφορά τη σύνδεση Ελλάδας- Αιγύπτου, η αμερικανική θέση είναι ότι οι ΗΠΑ τη στηρίζουν, ανεξαρτήτως του ποιο από τα δύο έργα θα κόψει πρώτο το νήμα, δηλαδή το GAP της Eunice και το GREGY του ομίλου Κοπελούζου. Τεχνικά το έργο της Eunice ίσως είναι πιο εύκολο, ωστόσο το GREGY συγκεντρώνει μεγαλύτερη πολιιτκή στήριξη. Τα πάντα φυσικά εξαρτώνται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το κατά πόσο θα εντάξει τα δύο έργα στα Έργα Κοινού Ενδιαφέροντος στα οποία έχουν υποβάλει σχετική αίτηση. Οι επαφές πάντως που είχε πρόσφατα η ηγεσία του ομίλου Κοπελούζου στο Κάιρο με την κυβέρνηση του Αλ Σίσι σχετικά με την πρόοδο του καλωδίου Ελλάδα – Αίγυπτος, μια ημέρα μετά τις συνομιλίες του Κυρ. Μητσοτάκη με τον Αιγύπτιο Πρόεδρο και μια εβδομάδα μετά την παρουσίαση του έργου στην Ουάσιγκτον, του δίνουν ένα προβάδισμα.
Ισχυρή αμερικανική στήριξη υπάρχει και στο άλλο μέτωπο, αυτό της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας– Κύπρου – Ισραήλ. Τα εγκαίνια για το τμήμα Ελλάδα – Κύπρος έγιναν πέρυσι τον Οκτώβριο, προκειμένου να συνδεθούν τα συστήματα των δύο χωρών μέσα από υποβρύχια καλώδια, μήκους 898 χιλιομέτρων. Η σύνδεση αφορά το χωριό Κοφίνου στην Κύπρο με τη Δαμάστα στην Κρήτη. Εκεί θα καταλήγει η «μεγάλη διασύνδεση» της Κρήτης, με την οποία μέσω Αττικής το νησί θα μπορεί να παίρνει και να μεταφέρει ηλεκτρική ενέργεια.
Το έργο, προϋπολογισμού 2,5 δισ. ευρώ και συνολικού μήκους 1.200 χλμ., θα μεταφέρει ηλεκτρική ενέργεια ισχύος 2 GW και αναμένεται να ολοκληρωθεί σε δύο διαδοχικές φάσεις. Πρώτα το σκέλος Κρήτη – Κύπρος και μετά το τμήμα Κύπρος – Ισραήλ με ορίζοντα υλοποίησης ως το 2029. Το Κρήτη – Κύπρος προβλέπει μεταφορά ρεύματος και προς τις δύο κατευθύνσεις, με ισχύ 1 GW σε πρώτη φάση. O EuroAsia Interconnector έχει διασφαλίσει ευρωπαϊκή χρηματοδότηση ύψους 657 εκατ. ευρώ.
Αγωγός Αλεξανδρούπολη - Μπουργκάς
Αμερικανική στήριξη έχει και ο αγωγός που φιλοδοξεί να συνδέσει τα δύο λιμάνια, την Αλεξανδρούπολη και το Μπουργκάς, με κατεύθυνση από την Ελλάδα προς τη Βουλγαρία.
Η ροή του πετρελαίου δεν θα είναι από Βορρά προς Νότο, αλλά το αντίστροφο. Δεν θα πρόκειται για ρωσικό πετρέλαιο, αλλά για αργό από άλλες αγορές, περιλαμβανομένου του σχιστολιθικού των ΗΠΑ. Ενώ η Βουλγαρία που το 2011 τορπίλισε το έργο, σήμερα η Σόφια εμφανίζεται ως ο μεγαλύτερος επισπεύδων να ξαναπάρει μπροστά. Της το επιβάλει η ανάγκη της να απεξαρτηθεί από το ρωσικό πετρέλαιο, για την οποία δέχεται ισχυρές πιέσεις από την Ουάσιγκτον, αλλά και τα πανάκριβα πλέον τέλη διέλευσης που έχει καθιερώσει η Τουρκία για τη διέλευση των τάνκερ από τα Στενά του Βοσπόρου.
