του Αλέξανδρου Μπαρότσι
Στην πιο δύσκολη συγκυρία για την οικονομία και τις αγορές έρχεται η ανάφλεξη στην Μέση Ανατολή με το «φάντασμα» της ενεργειακής κρίσης να χτυπά ξανά την πόρτα της Ευρώπης και τον φόβο εκτόξευσης των τιμών ενόψει χειμώνα να επιστρέφει.
Το επιβεβαιώνει η αντίδραση των αγορών μετά το σαμποτάζ με ρωσικό «άρωμα» στον αγωγό Φινλανδίας - Εσθονίας, έπειτα από την αναστολή λειτουργίας εγκαταστάσεων, όπως η γεώτρηση της Chevron στο κοίτασμα Ταμάρ του Ισραήλ, καθώς και τα πρώτα project που παγώνει ο πόλεμος, με την κατάσταση να απέχει πολύ από την αποκλιμάκωση.
Ινδικός διάδρομος
Στα πρώτα έργα που επηρεάζονται από τον πόλεμο είναι ότι η διαφαινόμενη ακύρωση στην προσέγγιση Ισραήλ - Σ.Αραβίας συμπαρασύρει - αν δεν το βάζει στις καλένδες- τον τεράστιας γεωπολιτικής, οικονομικής και εμπορικής σημασίας Ινδικό Διάδρομο, ο οποίος είχε υπογραφεί στο περιθώριο των G20 στο Νέο Δελχί, με στόχο να συνδέσει την Ινδία με τη Σ. Αραβία και την Ιορδανία μέχρι το ισραηλινό λιμάνι της Χάιφα, απ’ όπου και τα προϊόντα θα εξάγονται στην Ευρώπη
Εκτίναξη τιμών φυσικού αερίου
Τα καμπανάκια έρχονται από την χθεσινή εκτίναξη του φυσικού αερίου στο ολλανδικό χρηματιστήριο που βρέθηκε μια ανάσα από τα 50 ευρώ / Μεγαβατώρα, την «σφιχτή» αγορά του πετρελαίου και τις τιμές στην ελληνική χονδρική του ρεύματος σταθερά πάνω από τα 110 ευρώ, παρ' ότι οι ανανεώσιμες συμμετέχουν στο ενεργειακό μείγμα σε ποσοστά άνω του 40%.
Κυρίως όμως έρχονται από τις εκτιμήσεις των αναλυτών για το τι θα σήμαινε μια χερσαία επιχείρηση του Ισραήλ στην Γάζα και το υπαρκτό ενδεχόμενο, ακριβώς επειδή δεν υπάρχει συγκροτημένο εχθρικό μέτωπο, η εξουδετέρωση της Χαμάς να μην αποτελέσει εύκολη υπόθεση και να ζήσουμε μια μακρά κρίσης διαρκείας.
Τον κίνδυνο επιχείρησε να τιμολογήσει η Capital Economics, η οποία σημειώνει ότι με την παγκόσμια προσφορά περιορισμένη, ένα τέτοιο σενάριο θα μπορούσε να οδηγήσει την τιμή του πετρελαίου πολύ πάνω από τα 100 δολ./βαρέλι, τουλάχιστον προσωρινά. Και αυτό με την σειρά του θα συμπαράσυρε όλες τις διασυνδεδεμένες με το πετρέλαιο αγορές, δηλαδή του φυσικού αερίου, όπου τα futures για τον Δεκέμβριο μιλούν για 52 ευρώ και του Ιανουαρίου για 54 ευρώ / Μεγαβατώρα.
Χθες, στον απόηχο της είδησης ότι η βλάβη στον αγωγό Φινλανδίας - Εσθονίας οφείλεται σε σκόπιμη πράξη δολιοφθοράς, οι τιμές του φυσικού αερίου εκτινάχθηκαν άνω του 12% (σε συνδυασμό φυσικά με τους φόβους για ανάφλεξη στην Μ.Ανατολή) δείχνοντας πόσο εύθραυστες είναι οι συνθήκες ενεργειακής ασφάλειας στην Ευρώπη.
Και μπορεί οι αποθήκες να είναι γεμάτες άνω του 95%, να μην συντρέχει επί της ουσίας κανένας κίνδυνος ομαλής τροφοδοσίας, ωστόσο οι αγορές πλέον τιμολογούν το ρίσκο και ο κίνδυνος είναι ξεκάθαρος: Αν το Ισραήλ εισβάλει στην Γάζα, αρνηθεί να αποδεχθεί εύκολα μεσολαβητικές προσπάθειες, εμπλακεί σε ένα πόλεμο φθοράς, και ανοίξει νέο μέτωπο από Βορρά με την Χεζμπολάχ και την Δυτική Όχθη, είναι δεδομένο ότι θα δούμε ράλι τιμών σε αργό, για το οποίο η JP Morgan είχε μιλήσει για 90-110 δολάρια το 2024 και μέχρι τα 150 δολάρια μέχρι το 2026.
Ο ρόλος της Τουρκίας
Και η Τουρκία; Παρά τις προσπάθειες Ερντογάν να εμφανιστεί ως ο ρυθμιστής των εξελίξεων στην περιοχή και ως «ειρηνοποιός», βλέπει να μην τα καταφέρνει. Και όσο κι αν προσπαθεί η τουρκική ηγεσία δυσκολεύεται να κρατήσει μια ισορροπημένη στάση.
Τι θα σήμαινε αυτό στην πράξη; Πάγωμα στην ομαλοποίηση των σχέσεων Τουρκίας - Ισραήλ και αναζήτησή πιο ασφαλών δρόμων εξαγωγής του φυσικού αερίου του. Δρόμων που δεν θα επηρεάζονται από τέτοιες κρίσεις, και αυτοί φυσικά δεν μπορεί να περνούν ούτε από τα νερά του Λιβάνου ούτε από το έδαφος της Τουρκίας. Και σε μια τέτοια περίπτωση θα μπορούσε να αναβιώσει το σχέδιο του EastMed, του αγωγού μεταφοράς ισραηλινού και κυπριακού φυσικού αερίου αλλά και υδρογόνου προς την Δύση. Αν και είναι πρώιμο να εξάγει κανείς συμπεράσματα, αρκετοί εκτιμούν ότι μετά και τις τελευταίες εξελίξεις, ούτε οι Αμερικανοί, ούτε οι μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες που έχουν εμπλακεί στην αναζήτηση και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων στην Αν. Μεσόγειο μπορεί να παραμένουν αδιάφορες, απέναντι σε ένα σχέδιο που εξασφαλίζει σταθερή ροή φυσικού αερίου προς την ευρωπαϊκή αγορά.
Κατά την Capital Economics τρία είναι τα καμπανάκια ως προς το ενεργειακό της Μ.Ανατολής.
1. Το πρώτο αφορά τις τιμές.
2. Το δεύτερο καμπανάκι αφορά το γεγονός ότι η αιφνιδιαστική επίθεση το Σαββατοκύριακο έρχεται να προστεθεί σε ένα ήδη δύσκολο γεωπολιτικό περιβάλλον, καθώς η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έχει ξεπεράσει τους 19 μήνες, με ελάχιστα σημάδια επίλυσης. Οι δε, ειδήσεις γύρω από τη σύγκρουση δεν φαίνεται να είναι σημαντικός κινητήριος μοχλός της αγοράς από το περασμένο καλοκαίρι.
3. Το τρίτο καμπανάκι αφορά το πώς η σύγκρουση θα επηρεάσει τις παγκόσμιες αγορές αναγκάζοντας ενδεχομένως τις κεντρικές τράπεζες να αντιδράσουν σε τυχόν οικονομικές επιδράσεις. Και αν η ρωσική εισβολή και οι επακόλουθες κυρώσεις είχαν μεγάλη επιρροή στις αγορές, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι συνέβη σε μια εποχή που ο πληθωρισμός στις περισσότερες μεγάλες οικονομίες ήταν ήδη πολύ πάνω από τον στόχο και οι κεντρικές τράπεζες ανταποκρίνονταν με επιθετική σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής.
Αυτή τη στιγμή ωστόσο, οι περισσότερες κεντρικές τράπεζες φαίνονται κοντά στο τέλος των κύκλων σύσφιξης. Η απειλή όμως μιας νέας έκρηξης, με αφορμή κάποια μικρότερη ή μεγαλύτερη απειλή που θα μπορούσε να οδηγήσει εκτός ελέγχου ξανά τον πληθωρισμό, δεν είναι σενάριο φαντασίας.
Τυχόν αναζωπύρωση του πληθωρισμού, μέσα από παράγοντες, όπως αυτοί για τους οποίους προειδοποιεί ο ΟΟΣΑ, θα ανάγκαζε ενδεχομένως την ΕΚΤ να προχωρήσει σε νέες αυξήσεις, ενώ βρίσκεται πολύ κοντά στην παύση τους. Αν τα επιτόκια αυξηθούν περαιτέρω, αυτό θα οδηγούσε σε επιδείνωση της ρευστότητας και πιθανώς να προσλάμβανε νέες διαστάσεις ο ήδη υπαρκτός κίνδυνος ύφεσης.
