Δεσποτόπουλος στο energymag: Γιατί πρέπει να μας ανησυχεί η επίσκεψη Μπλίνκεν στην Κύπρο - η Ελλάδα πρέπει να επιταχύνει τους ενεργειακούς σχεδιασμούς της

Με τον ισραηλινό στρατό να συνεχίζει το σφυροκόπημα στη Λωρίδα της Γάζας, σε εξέλιξη είναι ο διπλωματικός "αγώνας δρόμου"  για την αποτροπή της ευρύτερης ανάφλεξης στην περιοχή. Ο διεθνολόγος Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος σχολιάζει στο energymag τις τελευταίες κινήσεις στη διπλωματική σκακιέρα, τον ρόλο της Τουρκίας αλλά και πως θα επηρεάσει ο πόλεμος τα μεγάλα ενεργειακά project της Ελλάδας. Λίγες ημέρες μετά την επιβολή τελών στο ρωσικό αέριο από τη Βουλγαρία σχολιάζει την "ευκαιρία" που ανοίγεται στην Ελλάδα.

-Η δεύτερη φάση του πολέμου των ισραηλινών δυνάμεων ενάντια στη Χαμάς έχει ξεκινήσει, με τα στρατεύματα του Ισραήλ να εισβάλουν στη Λωρίδα της Γάζας. Κάθε διπλωματική πρωτοβουλία έπεσε στο κενό, οδηγούμαστε σε έναν πόλεμο μακράς διάρκειας; Πόσο πιθανή είναι η γενικότερη σύρραξη στην περιοχή;

Η περιοχή της Μέσης Ανατολής βρίσκεται αντιμέτωπη με μια πράγματι ανησυχητική κατάσταση, μετά από τις ανεπιτυχείς διπλωματικές προσπάθειες και την αυξανόμενη στρατιωτική επιθετικότητα και είναι εύλογη η ερώτηση που τίθεται κατά πόσο βρισκόμαστε στο πρόσχημα μιας πολύ μακράς διάρκειας σύγκρουσης και πόσο πιθανή είναι μια γενικότερη σύρραξη στην περιοχή.

Η κατάσταση στη Λωρίδα της Γάζας είναι εξαιρετικά επικίνδυνη. Οι ισραηλινές στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Γάζα εξακολουθούν να αυξάνονται και η Χαμάς ανταποκρίνεται με επιθέσεις ρουκετών προς το Ισραήλ. Ζούμε ήδη μία ανθρωπιστική κρίση, ενώ οι κάτοικοι της περιοχής υφίστανται συνεχή τρόμο και ανασφάλεια.

Οι διπλωματικές προσπάθειες για επίλυση της κρίσης έχουν αποδειχθεί ανεπαρκείς και το κενό ανάμεσα στα μέρη φαίνεται να διευρύνεται. Η πιθανότητα μιας γενικότερης σύρραξης στην περιοχή, λοιπόν, δεν μπορεί να αγνοηθεί. Το κλίμα στη Μέση Ανατολή είναι εξαιρετικά επιβαρυμένο, και οι γείτονες του Ισραήλ, όπως η Συρία και ο Λίβανος, μπορεί να αντιδράσουν με εμπλοκή. Οι ισραηλινές επιθέσεις στη Γάζα μπορεί να εντείνουν την αντιπαράθεση και να οδηγήσουν σε εξάπλωση της σύγκρουσης σε ευρύτερες περιοχές της Μέσης Ανατολής. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, η ξαφνική επίσκεψη του κ. Μπλίνκεν στην Κύπρο θα πρέπει να μας ανησυχεί. Σε κάθε περίπτωση, όλα δείχνουν ότι ο πόλεμος αυτός θα έχει μέλλον.

Στο μεταξύ, η διεθνής κοινότητα πρέπει να συνεχίσει να παρέχει ανθρωπιστική βοήθεια στους πληγέντες και να επιδιώκει την ανθρωπιστική προστασία των αμάχων στη Γάζα. Η διεθνής κοινότητα πρέπει να ενώσει τις προσπάθειές της για να βοηθήσει στην επίλυση της κρίσης και να αποτρέψει την εξάπλωση της σύγκρουσης σε ευρύτερη κλίμακα. Το Ισραήλ θα πρέπει να δει τα λάθη των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν και να μην τα επαναλάβει.

-Έχουμε πλέον σαφή ρήξη των σχέσεων Ισραήλ - Τουρκίας, μετά τις δηλώσεις Ερντογάν. Τι σηματοδοτεί αυτό και πως θα επηρεάσει τις ισορροπίες στην ευρύτερη περιοχή αλλά και τον ελληνοτουρκικό διάλογο;

Η πρόσφατη ρήξη των σχέσεων μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας αποτελεί παραφωνία στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, αλλά λίγο αναμένεται να επηρεάσει τον ελληνοτουρκικό διάλογο. Οι δηλώσεις του Τούρκου προέδρου αναδεικνύουν την ανοδική πορεία της Τουρκίας προς μια πιο ιδεολογική προσέγγιση στην εξωτερική πολιτική της. Το γεγονός ότι ο Πρόεδρος Ερντογάν επικεντρώνεται στην αύξηση της πολιτικής επιρροής της Τουρκίας στην Αφρική, με βάση το Ισλάμ, αντανακλά την προσπάθεια της Άγκυρας να επεκτείνει την επιρροή της στην περιοχή. Αυτή η κίνηση μπορεί να έχει σημαντικές συνέπειες στις επικοινωνίες και τις σχέσεις της Τουρκίας με χώρες στην Αφρική.

Η πολιτική αυτή, που ξεδιπλώθηκε με την λεγόμενη Αραβική Άνοιξη, δεν έχει φέρει τα αναμενόμενα οφέλη. Ίσως τη μόνη περίπτωση σχετικής επιτυχίας αποτελούν οι σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης, που έχουν βιώσει διάφορα επίπεδα αλληλεξάρτησης και συνεργασίας τα τελευταία χρόνια, και αυτό αποτελεί έναν παράγοντα που επηρεάζει τις διεθνείς σχέσεις στην ευρύτερη περιοχή. Στην Ελλάδα αυτό το ζήσαμε στο πετσί μας με το Τουρκο-Λιβυκό μνημόνιο. Ταυτόχρονα, η Τουρκία έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον για τη Λιβύη ως πηγή ενέργειας και πετρελαίου. Στην ίδια λογική η Τουρκία έχει επιδιώξει αύξηση της πολιτικής επιρροής, με βάση τον ισλαμικό παράγοντα, και στην Λωρίδα της Γάζας. Από το 2021 κυοφορείται συμφωνία οριοθέτησης αποκλειστικής οικονομικής ζώνης μεταξύ Χαμάς και Τουρκίας.

Επίσης, η ρήξη των σχέσεων μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας μπορεί να επηρεάσει τις δυναμικές στην ευρύτερη περιοχή, συμπεριλαμβανομένων των σχέσεων Τουρκίας - Λιβύης. Η Τουρκία έχει εκφράσει την έντονη αντίθεσή της προς το Ισραήλ, ενώ η Λιβύη είναι πολιτικά συνδεδεμένη με την Τουρκία. Επιπλέον, η επιδίωξη πολιτικής επιρροής με βάση το Ισλάμ από την Τουρκία δημιουργεί ανησυχίες σε άλλες χώρες της περιοχής, όπως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αντιδράσεις και περαιτέρω αναταραχές στην περιοχή, να ανατρέψει τις ισορροπίες και να επηρεάσει τον ελληνοτουρκικό διάλογο και τις ενέργειες στην Ανατολική Μεσόγειο.

Στον ελληνοτουρκικό διάλογο, λοιπόν, η ρήξη αυτή προσθέτει έναν ακόμα παράγοντα που δυσκολεύει την ομαλή εξέλιξή του. Το ζήτημα της Κύπρου και των υδρογονανθράκων στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου έχουν δημιουργήσει στο παρελθόν ένταση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Η ρήξη μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας ενδέχεται να δυσχεράνει τις διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο γειτονικών χωρών. Λαμβάνοντας, όμως, υπόψη τα υφιστάμενα ανοικτά μέτωπα της Τουρκίας με τη Δύση και ειδικά με τις ΗΠΑ, το πιο πιθανό σενάριο είναι η Άγκυρα να συνεχίσει να κρατά χαμηλούς τόνους με την Αθήνα, τουλάχιστον για ένα χρόνο ακόμη.

-Μετά τη στάση που κράτησε ο Ερντογάν έχει κοπεί κάθε δίαυλος επικοινωνίας με το Ισραήλ για συμμετοχή της Άγκυρας σε ενεργειακές συμφωνίες με το Ισραήλ. Η Τουρκία ετοιμάζεται να ξεκινήσει γεωτρήσεις στην Αν. Μεσόγειο. Συνδέεται με τη ρήξη και πως μπορεί να επηρεάσει την Ελλάδα και την Κύπρο;

Οι τουρκικές γεωτρήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο έχουν κατά το παρελθόν δημιουργήσει σημαντικές εντάσεις στην περιοχή μας, καθώς η Τουρκία διεκδίκησε με πειρατεία θαλάσσιες ζώνες που ανήκουν στην Κύπρο και την Ελλάδα. Η απόφαση της Τουρκίας να συγκρουστεί με το Ισραήλ πιθανά να την οδηγήσουν να επιδιώξει δικές της ενεργειακές συμφωνίες στην περιοχή. Είναι λογικό εμείς και η Κύπρος να ανησυχούμε για τυχόν δραστηριότητες της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο, αφού διακυβεύονται τα δικαιώματά μας στην περιοχή. Αν η Τουρκία εμφανίσει εκ νέου ερευνητικά σκάφη ή γεωτρύπανα σε περιοχή ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων ή προχωρήσει σε οριοθέτηση ΑΟΖ με την Παλαιστίνη, τότε ο διάλογος των δύο χωρών θα τιναχθεί στον αέρα και θα ζήσουμε ξανά ημέρες «Oruc Reis».

-Ο πόλεμος του Ισραήλ με τη Χαμάς οδηγεί σε πάγωμα ενεργειακά project τα οποία ενδιαφέρουν άμεσα τη χώρα μας. Πρέπει να τα ξεχάσουμε και να αναζητήσουμε νέες λύσεις; Είναι ένα επιπλέον κίνητρο για να επιταχύνει η Ελλάδα την αξιοποίηση των δικών της κοιτασμάτων στο Ιόνιο και την Κρήτη;

Ο πόλεμος μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς έχει πράγματι δημιουργήσει προκλήσεις και αβεβαιότητες γύρω από ενεργειακά έργα στην περιοχή, τα οποία ενδιαφέρουν την Ελλάδα, όπως ο αγωγός East Med. Ωστόσο, νομίζω ότι δεν θα χρειαστεί «να τα ξεχάσουμε», θα χρειαστεί βέβαια μεγαλύτερος χρόνος ωρίμανσης. Η ανασφάλεια στην Ανατολική Μεσόγειο μπορεί να καθυστερήσει την πρόοδο ορισμένων ενεργειακών έργων που σχεδιάζονται σε συνεργασία με τρίτες χώρες, όπως το Ισραήλ. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι πρέπει να εγκαταλείψουμε αυτές τις πρωτοβουλίες. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ελλάδα πρέπει να επιταχύνει τους ενεργειακούς σχεδιασμούς της. Διαφαίνεται ότι η χώρα μας διαθέτει σημαντικούς ενεργειακούς πόρους στο Ιόνιο και την Κρήτη, που πολύ πιθανά μπορούν να αξιοποιηθούν για την ενίσχυση της ενεργειακής της ανεξαρτησίας και τη διαφοροποίηση των πηγών εφοδιασμού.

-Η Βουλγαρία επέβαλε τέλη διέλευσης στο ρωσικό φυσικό αέριο . Τι σηματοδοτεί αυτό πρακτικά και για την Ελλάδα;

Η επιβολή τελών διέλευσης θα επιδεινώσει περαιτέρω τις σχέσεις της Βουλγαρίας με τη Ρωσία, δεδομένου ότι ο Turkish Stream είναι ένα έργο συνεργασίας με τη ρωσική Gazprom, ενώ δημιουργεί και ενόχληση στην Άγκυρα.  Στην Σόφια έχουν ενοχληθεί από την προσπάθεια της Ρωσίας να δημιουργεί πολιτικά αντανακλαστικά στην κοινωνία, αξιοποιώντας το γεγονός ότι παραμένει σε σημαντικό βαθμό φιλορωσική. Η κίνηση αυτή φέρνει ακόμη πιο κοντά σε εμάς την γειτονική μας χώρα, αφού στηρίζεται πλέον σε μεγάλο βαθμό στην Ελλάδα, για την ενεργειακή της ανάπτυξη.