Ειδικό κεφάλαιο για το θέμα των Κρίσιμων και Στρατηγικών Πρώτων Υλών έχει συμπεριλάβει το αναθεωρημένο προσχέδιο του ΕΣΕΚ (που έχει μπει στο «μικροσκόπιο» των Βρυξελλών), αντανακλώντας την σημασία τους για την ενεργειακή μετάβαση, αλλά και την αυξημένη έμφαση που επιδιώκει να δώσει η Ελλάδα στην αξιοποίηση των δυνητικών κοιτασμάτων που βρίσκονται στο υπέδαφός της.
Όπως αναφέρεται στο ΕΣΕΚ, «Σε ελληνικό έδαφος και εντός Δημόσιων Μεταλλευτικών Χώρων (ΔΜΧ) στους οποίους το μεταλλευτικό δικαίωμα ανήκει στο Δημόσιο, έχουν εντοπισθεί περισσότερες από 15 πρώτες ύλες που περιλαμβάνονται στον Κατάλογο Στρατηγικών και Κρίσιμων Ορυκτών Πρώτων Υλών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως βωξίτης, φωσφορίτης, βαρύτης, αντιμόνιο, νικέλιο, κοβάλτιο, μαγνήσιο, πυρίτιο, βολφράμιο, γραφίτης, μέταλλα της ομάδας λευκοχρύσου, γάλλιο, γερμάνιο, μαγγάνιο, χαλκός και ορισμένες (ελαφρές) σπάνιες γαίες.
Ωστόσο, το υφιστάμενο κοιτασματολογικό δυναμικό που έχει καταγραφεί απαιτεί αφενός επικαιροποίηση, αφετέρου νέα στοχευμένη έρευνα είτε για την αύξηση της προστιθέμενης αξίας των ήδη καταγεγραμμένων στόχων εντός των Δημοσίων Μεταλλευτικών Χώρων, είτε για την ανακάλυψη νέων «στόχων», τόσο πρωτογενών (κοιτασμάτων) όσο και δευτερογενών με εθνική ή/και ευρωπαϊκή στρατηγική σημασία.
Προς την κατεύθυνση διασφάλισης της προμήθειας των απαραίτητων ορυκτών πρώτων υλών που θα τροφοδοτήσουν τη βιομηχανία της ενεργειακής μετάβασης, η Ελλάδα προετοιμάζει έναν οδικό χάρτη με δύο άξονες προτεραιοτήτων με ορίζοντα το 2030: α) Μεταλλευτική Έρευνα και β) Αξιοποίηση του ήδη καταγεγραμμένου μεταλλευτικού δυναμικού, μέσω της εκκίνησης διαγωνιστικών διαδικασιών για την παραχώρηση των δικαιωμάτων έρευνας κι εκμετάλλευσης, καθώς και συμπληρωματικών παρεμβάσεων σε επίπεδο πολιτικών. Αυτό που επιδιώκεται είναι η βιώσιμη εκμετάλλευση των κοιτασμάτων, η μείωση του χρόνου αδειοδότησης, η προσέλκυση επενδύσεων και η συμπερίληψη του οφέλους για τις τοπικές κοινωνίες.
Όσον αφορά στη δημόσια μεταλλευτική έρευνα, αυτή την περίοδο ερευνώνται από τον αρμόδιο φορέα (ΕΑΓΜΕ) οι περιοχές εντός του Δημόσιου Μεταλλευτικού Χώρου Κιμμερίων Ξάνθης, ενώ έχει δεσμευθεί και η περιοχή της δυτικής Σάμου για έρευνα λιθίου. Ιδιωτική έρευνα γίνεται στις περιοχές Οίτης Παρνασσού Γκιώνας για βωξίτη και στην περιοχή Μολάων Λακωνίας για Ψευδάργυρο, Άργυρο, Γάλλιο και Γερμάνιο, εντός μισθωμένων Δημόσιων Μεταλλευτικών Χώρων
Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας έχει προτεραιοποιήσει την ανάδειξη νέων περιοχών προς εκμετάλλευση, κάτι που προϋποθέτει επικαιροποίηση και ολοκλήρωση της καταγραφής του δυναμικού των ΔΜΧ προς αξιοποίηση ώστε να ξεχωρίσουν εκείνοι, οι οποίοι μπορούν να θεωρηθούν ώριμοι και να τεθούν, κατά προτεραιότητα, σε διαγωνιστική διαδικασία για την εκμίσθωσή τους σε ενδιαφερόμενους ιδιώτες.
Η προμήθεια και επάρκεια Κρίσιμων και Στρατηγικών Πρώτων Υλών αποτελούν μείζον ευρωπαϊκό ζήτημα λόγω της ιδιαίτερα υψηλής εξάρτησης της ευρωπαϊκής βιομηχανίας από τρίτες χώρες (οι εισαγωγές της ΕΕ για τα περισσότερα μέταλλα κυμαίνονται από 75–100% των αναγκών της) και του υψηλού κινδύνου εφοδιασμού λόγω του παγκόσμιου ανταγωνισμού. Στο πλαίσιο αυτό, οι Βρυξέλλες έχουν θέσει ως προτεραιότητα τη θέσπιση του Κανονισμού για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες (Critical Raw Materials Act - CRMs Act) που θα αποτελέσει το ειδικότερο θεσμικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση των ζητημάτων ασφαλούς και βιώσιμης πρόσβασης σε κρίσιμες και στρατηγικές ορυκτές πρώτες ύλες.
Οι επιμέρους ποσοτικοί στόχοι του Κανονισμού είναι: η ετήσια κατανάλωση στρατηγικών-κρίσιμων πρώτων υλών εντός της ΕΕ να προέρχεται έως το 2030 κατά 10% από εξόρυξη, κατά 15% από ανακύκλωση και κατά 40-50% από επεξεργασία πρωτογενών υλών (για δευτερογενή παραγωγή τελικών προϊόντων) κατ’ ελάχιστο. Προβλέπεται επίσης ότι η μέγιστη εξάρτηση των εισαγωγών από τρίτη χώρα δεν θα υπερβαίνει το 65% για κάθε στρατηγική ορυκτή πρώτη ύλη και σε οποιοδήποτε σχετικό στάδιο της μεταποίησης.
Υπενθυμίζεται τέλος ότι το περασμένο καλοκαίρι, η Ευρωπαϊκή Ενωση κάλεσε τις παραγωγούς αλουμινίου (όπως η MYTILINEOS) και ψευδαργύρου να διερευνήσουν τα περιθώρια παραγωγής γαλλίου (υποπροϊόν της παραγωγής αλουμίνας και αλουμινίου από τον βωξίτη) και γερμανίου, σε συνέχεια της εξαγγελίας της Κίνας για περιορισμό των εξαγωγών. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, είναι εφικτό υπό προϋποθέσεις να καλυφθούν σε μεγάλο μέρος οι ανάγκες της ΕΕ σε γάλλιο, αν καταστεί δυνατή η αξιοποίηση του γαλλίου που περιέχεται στον ελληνικό βωξίτη. Αυτό συνεπάγεται αξιοποίηση ευρωπαϊκών χρηματοδοτικών εργαλείων προς την κατεύθυνση αυτή, κάτι που σύμφωνα με πληροφορίες έχει τεθεί επί τάπητος στον λεγόμενο «τρίλογο», δηλαδή τις διαπραγματεύσεις μεταξύ εθνικών κυβερνήσεων, Κομισιόν και Ευρωκοινοβουλίου για τον Κανονισμό CRM που βρίσκονται σε εξέλιξη.
