Υπάρχει μια ουκρανική αντίφαση που σιγοβράζει στην ευρωπαϊκή πολιτική. Καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση δεσμεύεται να χρηματοδοτήσει την πολεμική προσπάθεια της Ουκρανίας, ανεξάρτητα από το πόσο καιρό χρειάζεται, προχωρά επίσης με έναν νέο εμπορικό νόμο που θα αποστραγγίσει την κατεστραμμένη από τον πόλεμο οικονομία του Κιέβου εάν εφαρμοστεί πλήρως.
Το εν λόγω μέτρο είναι ένας εκκρεμής φόρος που η ΕΕ είχε εδώ και καιρό στα σκαριά για ορισμένες εισαγωγές υψηλής περιεκτικότητας σε άνθρακα, όπως ο σίδηρος και ο χάλυβας. O φόρος θα αναγκάσει τις εταιρείες της ΕΕ να καταβάλλουν ασφάλιστρο εάν τα αγαθά αυτά προέρχονται από χώρες με "χαλαρούς" περιβαλλοντικούς κανόνες.
Στο σκεπτικό του μέτρου είναι ο φόρος να διατηρήσει τους ευρωπαίους κατασκευαστές ανταγωνιστικούς, δεδομένου του κόστους που ήδη υφίστανται για τη συμμόρφωση με τους σχετικά αυστηρούς κλιματικούς κανόνες του μπλοκ. Το μέτρο προσφέρει στους ρυπογόνους εμπορικούς εταίρους της ΕΕ μια επιλογή: Να βρουν νέους αγοραστές, να μειώσουν το αποτύπωμα άνθρακα ή να αποδεχθούν την απώλεια εσόδων.
Η Ουκρανία δεν έχει απαραίτητα αυτή την πολυτέλεια. Από τότε που ξεκίνησε η εισβολή της Ρωσίας, η Ουκρανία - που εξαρτάται ήδη από τις εξαγωγές της ΕΕ - έχει γίνει ακόμη πιο συνδεδεμένη με τα ευρωπαϊκά προϊόντα, με τις ρωσικές νάρκες να κόβουν τις εμπορικές οδούς της Μαύρης Θάλασσας αλλού. Η Ουκρανία στηρίζεται επίσης σε μεγάλο βαθμό στις εξαγωγές σιδήρου και χάλυβα προς την ΕΕ, δύο δύσκολους τομείς για την απαλλαγή από τον άνθρακα, ακόμη και όταν δεν υπάρχει πόλεμος.
Το αποτέλεσμα είναι ότι η Ουκρανία θα υποστεί σοβαρό οικονομικό πλήγμα το 2026, όταν τεθεί σε ισχύ ο νόμος. Και οι παραγωγοί έχουν ήδη αρχίσει να ανησυχούν. «Η Ουκρανία θα γονατίσει», προειδοποίησε ο Jozsef Csapo, επικεφαλής τεχνολογίας και στρατηγικής της ArcelorMittal Kryvyi Rih, της μεγαλύτερης χαλυβουργικής εταιρείας της χώρας. Όσοι μελετούν το θέμα λένε ότι η Ουκρανία κινδυνεύει να χάσει δισεκατομμύρια. Ο Stanislav Zinchenko, ο οποίος διευθύνει μια ανεξάρτητη συμβουλευτική εταιρεία που συμβουλεύει εταιρείες σιδήρου και χάλυβα, υπολόγισε το ποσό στα 1,4 δισεκατομμύρια δολάρια.
Ωστόσο, τίποτα από αυτά δεν είναι εγγυημένο. Υπάρχει μια ρήτρα ανωτέρας βίας στο νόμο για εξαιρετικές περιστάσεις και ο πόλεμος φαίνεται να πληροί τις προϋποθέσεις. Οι Βρυξέλλες βέβαια δεν έχουν δώσει συγκεκριμένα μηνύματα ότι θα προσφέρουν στο Κίεβο εξαίρεση. Από την πλευρά τους οι Ουκρανοί αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι μπορούν να φτάσουν τους παραγωγούς στα πρότυπα της ΕΕ εγκαίρως. «Αντί να χάνουμε χρόνο διαπραγματευόμενοι μια καθυστέρηση», δήλωσε ο υπουργός Περιβάλλοντος της Ουκρανίας Ruslan Strilets στο POLITICO, «πρέπει να λάβουμε αποτελεσματικά μέτρα μέχρι το 2026».
Εμπόριο κατά τη διάρκεια του πολέμου
Η ΕΕ ενέκρινε τον φόρο άνθρακα, που ονομάστηκε Μηχανισμός Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα, πριν από δύο χρόνια. Το μπλοκ υποστήριξε ότι θα διαδραματίσει ουσιαστικό ρόλο στη διατήρηση της τοπικής βιομηχανίας ζωντανής, καθώς οι εταιρείες παλεύουν με τα αυξανόμενα κλιματικά πρότυπα, τους υψηλούς λογαριασμούς ενέργειας και τον φθηνό ξένο ανταγωνισμό.
Ωστόσο, η πολιτική αντιμετώπισε άμεσες αντιδράσεις από μερικούς από τους μεγαλύτερους εμπορικούς εταίρους της ΕΕ. Η Κίνα υπέβαλε καταγγελία στο σχεδόν νεκρό Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. Η Ινδία απείλησε να αντιδράσει με έναν φόρο επί της ιστορικής ρύπανσης που θα επικεντρωθεί στις ευρωπαϊκές εταιρείες. Οι ΗΠΑ αρχικά γκρίνιαξαν, αλλά έκτοτε ηρέμησαν.
Η Ουκρανία, ωστόσο, παρέμεινε σιωπηλή, παρά το γεγονός ότι οι βιομηχανίες του σιδήρου και του χάλυβα της θα έπρεπε να υποστούν το βασικό μέρος του νέου φορολογικού καθεστώτος.
Οι τομείς αυτοί χρειάζονται επίσης όλο και περισσότερο τις επιχειρήσεις της Ευρώπης. Καθώς εκτυλισσόταν η εισβολή, τα ουκρανικά εργοστάσια αντιμετώπισαν διακοπές λειτουργίας, ελλείψεις ενέργειας και κατακόρυφη πτώση της ζήτησης. Η παραγωγή σιδήρου και χάλυβα με τη σειρά της μειώθηκε κατά ένα τρίτο.
Ταυτόχρονα, τα ουκρανικά εργοστάσια έχασαν ζωτικές εμπορικές οδούς μέσω της Μαύρης Θάλασσας, καθώς ο ρωσικός ναυτικός αποκλεισμός σταμάτησε τις αποστολές. Οι επιχειρήσεις δεν είχαν άλλη επιλογή από το να ανακατευθύνουν ό,τι αγαθά μπορούσαν μέσω ξηράς στους Ευρωπαίους γείτονές τους. Η ΕΕ έγινε σύντομα ο κύριος προορισμός για τον ουκρανικό χάλυβα και σίδηρο, ακόμη και αν οι συνολικές εισαγωγές ουκρανικού χάλυβα του μπλοκ μειώθηκαν.
«Αυτή τη στιγμή, η εξάρτησή μας από την ευρωπαϊκή αγορά είναι διπλάσια από ό,τι ήταν πριν από τον πόλεμο», δήλωσε ο Ζιντσένκο. Ο σύμβουλος σιδήρου και χάλυβα εκτιμά ότι η Ουκρανία στέλνει σήμερα περίπου το 85% των εξαγωγών σιδήρου και χάλυβα στην ΕΕ, ένα δραματικό άλμα από το προπολεμικό επίπεδο του 45%. «Η Ουκρανία δεν μπορεί να αποφύγει τις πωλήσεις στην ευρωπαϊκή αγορά», τόνισε. Εάν ο φόρος άνθρακα της ΕΕ τεθεί σε ισχύ σήμερα, πρόσθεσε ο Ζιντσένκο, θα προκαλέσει πτώση των εξαγωγών έως και 1,4 εκατομμυρίων τόνων χυτοσιδήρου, που ισοδυναμεί με απώλειες 600 εκατομμυρίων δολαρίων. Οι εξαγωγές ημικατεργασμένων προϊόντων θα μειωθούν επίσης κατά 1,3 εκατομμύρια τόνους, συνολικού ύψους 640 εκατομμυρίων δολαρίων σε χαμένα έσοδα.
Μια πράξη εξαίρεσης
Η ΕΕ, φυσικά, δεν ενδιαφέρεται να αποδεκατίσει την ουκρανική οικονομία – ακριβώς το αντίθετο. Έχει περάσει τα τελευταία δύο χρόνια μεταφέροντας κεφάλαια, εγκρίνοντας νέες ενέσεις μετρητών και κάνοντας σαρωτικές αλλαγές πολιτικής για να βοηθήσει να διατηρηθεί η Ουκρανία φερέγγυα.
Αυτός είναι εν μέρει ο λόγος για τον οποίο ο φόρος άνθρακα έχει ρήτρα ανωτέρας βίας που επιτρέπει στην ΕΕ να κάνει εξαιρέσεις «όταν έχει συμβεί ένα απρόβλεπτο, εξαιρετικό και απρόκλητο γεγονός που είναι εκτός του ελέγχου μιας ή περισσότερων τρίτων χωρών». Ο Μοχάμεντ Τσαχίμ, ένας Ολλανδός σοσιαλιστής που ηγείται των εργασιών του Κοινοβουλίου για το θέμα, δήλωσε ότι οι διαπραγματευτές θεωρούν αυτή τη γλώσσα ως «ρήτρα για την Ουκρανία».
Το Κοινοβούλιο δεν μπορεί να θεσπίσει τη ρήτρα από μόνο του - το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ στις Βρυξέλλες, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, πρέπει να κάνει αυτό το βήμα. Και μέχρι στιγμής, δεν το έχει κάνει, αν και έχει χρόνο, καθώς ο νόμος δεν θα τεθεί σε ισχύ μέχρι το 2026. Σε δήλωσή του, εκπρόσωπος της Επιτροπής δήλωσε στο POLITICO ότι η εκτελεστική εξουσία της ΕΕ θα «αξιολογήσει εν ευθέτω χρόνω εάν αυτή η ρήτρα μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά την εξαιρετική κατάσταση της Ουκρανίας». Ο εκπρόσωπος σημείωσε επίσης ότι οι συνεχιζόμενες προσπάθειες της Ουκρανίας να ενταχθεί στην ΕΕ - η χώρα ξεκίνησε επίσημα ενταξιακές συνομιλίες με τις Βρυξέλλες τον Δεκέμβριο - θα απαιτήσουν τη σταδιακή εφαρμογή των νόμων της ΕΕ.
Τέτοια βήματα όμως δεν συμβαίνουν εν μία νυκτί. Οι συνομιλίες για την ένταξη συνήθως σέρνονται για χρόνια. Η μεταφορά των νόμων της ΕΕ είναι μια βυζαντινή διαδικασία και ο συνεχιζόμενος πόλεμος θα περιπλέξει περαιτέρω τα πράγματα.
Ο Sagatom Saha, ερευνητής στο Κέντρο Παγκόσμιας Ενεργειακής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, εκπλήσσεται που η κατάσταση του φόρου άνθρακα δεν αντιμετωπίζεται ως επείγον πρόβλημα. Προειδοποίησε ότι με τις επερχόμενες ευρωεκλογές, το θέμα θα μπορούσε να αναβληθεί για μήνες, καθώς τα μεγάλα θεσμικά όργανα της ΕΕ παραδίδουν προσωπικό και νομοθέτες. Και προειδοποίησε ότι η σιωπή της Ουκρανίας για το θέμα μπορεί να προέρχεται από την επιθυμία της να εξευμενίσει την ΕΕ, δεδομένων των οξέων στρατιωτικών αναγκών της και της φιλοδοξίας της να επιταχύνει τη διαδικασία ένταξης. Οι Ουκρανοί ηγέτες, δήλωσε, «έχουν ένα σημαντικό ποσό να χάσουν» από την αντιμετώπιση του φόρου άνθρακα, σε αντίθεση με άλλους αντιπάλους όπως οι ΗΠΑ ή η Ινδία.
Επισήμως, η κυβέρνηση της Ουκρανίας ακολουθεί τη γραμμή της ΕΕ ότι θα αποφύγει τον οικονομική αιμορραγία φέρνοντας τον εαυτό της στα πρότυπα της ΕΕ μέχρι το 2026. Ο Strilets, υπουργός Περιβάλλοντος της Ουκρανίας, δήλωσε στο POLITICO ότι μια εξαίρεση «δεν βρίσκεται επί του παρόντος στο τραπέζι». Αντ 'αυτού, η Ουκρανία σχεδιάζει να υιοθετήσει μια πιλοτική έκδοση του συστήματος τιμολόγησης άνθρακα της ΕΕ, γνωστό ως Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών, το οποίο αναγκάζει ορισμένες εταιρείες να πληρώνουν για τη ρύπανση του άνθρακα.
Η κίνηση αυτή πιθανότατα θα αυξήσει τις τιμές για τους Ουκρανούς κατασκευαστές, αλλά θα μειώσει τους φόρους άνθρακα στις εξαγωγές της ΕΕ. Οι Ουκρανοί εξαγωγείς «δεν θα εξαιρεθούν αμέσως από τις επιπτώσεις του CBAM», δήλωσε ο Strilets, χρησιμοποιώντας το ακρωνύμιο για τον φόρο. Ωστόσο, η υιοθέτηση μιας τιμής άνθρακα θα «ελαχιστοποιήσει αυτές τις επιπτώσεις» εάν η Ουκρανία έχει «ανταγωνιστική τιμή άνθρακα σε σύγκριση με την τιμή της ΕΕ». Το πρόβλημα είναι ότι η διαδικασία μπορεί να διαρκέσει χρόνια.
Μείωση του άνθρακα σε λειτουργία επιβίωσης
Οι κατασκευαστές της Ουκρανίας επιμένουν ότι δεν επιδιώκουν μόνιμη εξαίρεση από τον φόρο άνθρακα της ΕΕ. Αλλά σπεύδουν επίσης να τονίσουν το χρονοδιάγραμμα που απαιτείται για την επίτευξη των προτύπων της ΕΕ. Ο Ζιντσένκο, σύμβουλος σιδήρου και χάλυβα, υποστήριξε ότι ακόμη και αν η Ουκρανία θεσπίσει μια τιμή άνθρακα σύμφωνα με το μοντέλο της ΕΕ, θα χρειαστούν «12 ή 15 χρόνια για να κάνουμε την τιμή του άνθρακα ίδια με την Ευρώπη». Για τις επιχειρήσεις, αυτό σημαίνει χρόνια υψηλότερων φόρων στις εξαγωγές της ΕΕ και χαμηλότερα έσοδα. Έτσι, αντ 'αυτού, οι ηγέτες της βιομηχανίας λένε ότι χρειάζονται απλώς χρόνο - και ίσως κάποια βοήθεια.
Οι κατασκευαστές της ΕΕ, για παράδειγμα, έχουν τη δυνατότητα να εκπέμπουν μια καθορισμένη ποσότητα άνθρακα δωρεάν κάθε χρόνο. Ενώ το ποσό αυτό μειώνεται κάθε χρόνο, έχει δώσει στις εταιρείες χρόνο να απομακρυνθούν από τις τακτικές βαρέων εκπομπών άνθρακα πριν το κόστος τους εκτοξευθεί στα ύψη.
«Δεν θεωρούμε τους εαυτούς μας ξένους από αυτούς τους κανόνες», δήλωσε ο Csapo, στέλεχος της μεγαλύτερης χαλυβουργικής εταιρείας της Ουκρανίας, ArcelorMittal Kryvyi Rih. Η βιομηχανία θέλει απλώς ένα πιο «λογικό χρονικό πλαίσιο», πρόσθεσε. Εάν όχι, προειδοποίησε ο Csapo, ο ουκρανικός χάλυβας θα είναι πολύ ακριβός για την ΕΕ, ωθώντας τις χώρες σε πηγές πιο μακριά - εξοικονομώντας χρήματα, αλλά ειρωνικά αποβάλλοντας περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα κατά τη διάρκεια της μακρύτερης διαδικασίας αποστολής.
Πηγή: politico
