H χθεσινή παραπομπή της Ελλάδας από την Κομισιόν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τη μη εφαρμογή του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού ήταν αναμενόμενη λένε οι γνωρίζοντες. Είχε προηγηθεί προειδοποιητική επιστολή από το 2021, ωστόσο η χώρα μας δεν είχε συμμορφωθεί.
Ενώ το σχέδιο ήταν έτοιμο εδώ και καιρό, η κυβέρνηση καθυστερούσε να το καταθέσει για μια σειρά από λόγους, μεταξύ των οποίων και σε ζητήματα που αφορούν τα έξι ναυτικά μίλια. Η παραπομπή επομένως ήταν θέμα χρόνου. Το ερώτημα είναι άλλο και αφορά τα θαλάσσια αιολικά: Κατά πόσο η απουσία θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού σε μια χώρα, μπορεί εντούτοις να επιτρέψει την χωροθέτηση επιμέρους δραστηριοτήτων, όπως επενδύσεις σε offshore.
Κατά πόσο δηλαδή μια χώρα που δεν έχει ρυθμίσει συνολικά το τι επιτρέπεται εντός του θαλάσσιου χώρου της, μπορεί να καθορίσει περιοχές ανάπτυξης για μια μόνο συγκεκριμένη δραστηριότητα, ειδικά αφού έχει προηγηθεί η παραπομπή της στο Ευρωδικαστήριο.
Είναι δυνατόν εμείς να κινηθούμε ανάποδα; Πρώτα, να χωροθετήσουμε offshore πάρκα στις ελληνικές θάλασσες και μετά να ανακοινώσουμε το Χωροταξικό της θάλασσας; «Ναι, είναι δυνατόν», απαντούν πηγές με γνώση της υπόθεσης, χωρίς ωστόσο να αρνούνται και το ενδεχόμενο το όλο εγχείρημα να περιπλακεί εφόσον υποβληθούν από κάποιους δικαστικές προσφυγές κατά των έργων.
Η αλήθεια είναι ότι ακριβώς επειδή το ΥΠΕΝ είχε διαβλέψει τον κίνδυνο, είχε φροντίσει να φέρει πιο μπροστά το θέμα με τις χωροταξικές ρυθμίσεις των θαλάσσιων αιολικών. Και σήμερα το Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης Υπεράκτιων Αιολικών Πάρκων αποτελεί νόμο του κράτους με θεσμοθετημένο χωροταξικο εναρμονισμένο με το Θαλάσσιο Χωροταξικό. Τι σημαίνουν όλα αυτά; Οτι η χωροθέτηση των υπεράκτιων πάρκων πριν τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό δεν είναι αδύνατη, χωρίς αυτό να σημαίνει και ότι η ελληνική μεθόδευση δεν είναι τουλάχιστον παράδοξη με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει. Σε άλλες χώρες, όπως για παράδειγμα στην Γαλλία, πρώτα έγινε το θαλάσσιο χωροταξικό και μετά, με βάση αυτό, χωροθέτησαν και την ανάπτυξη υπεράκτιων πάρκων. Αυτό είναι το σωστό επιστημονικά, ώστε να διασφαλίζεται και η βιωσιμότητα, όπως προβλέπει και η ευρωπαϊκή πράσινη συμφωνία.
Η εξέλιξη καθιστά ακόμη πιο αναγκαίο να επιταχύνουμε τα πράγματα. Να σηκώσουμε τα μανίκια, να βελτιώσουμε κατά πολύ τους χρόνους μας και μέσα στο 2024, μια στρατιά ειδικών, τεχνοκρατών, εταιρειών να έχουν ολοκληρώσει από κοινού με την ΕΔΕΥΕΠ όλα τα μικρά και μεγάλα παραδοτέα, δηλαδή ένα πολύ μεγάλο όγκο προκηρύξεων και αναθέσεων
Κανονικά, εντός της επόμενης χρονιάς θα πρέπει να προκηρυχθούν οι διαγωνισμοί ανάθεσης των ανεμολογικών ερευνών και βυθού, ώστε αρχές του 2025 ο ανάδοχος να ξεκινήσει τις μελέτες και να τις έχει παραδώσει μέσα στο 2026. Τα παραπάνω ίσως να μας επέτρεπαν να προκηρύξουμε εντός της συγκεκριμένης χρονιάς τους μεγάλους διαγωνισμούς παραχώρησης των πρώτων έξι περιοχών, εφόσον θέλουμε να πιάσουμε το στόχο του 2030.
Τα πάρα πολύ σφιχτά αυτά χρονοδιαγράμματα και ο μεγάλος όγκος δουλειάς που καλούνται να φέρουν σε πέρας το υπουργείο και η ΕΔΕΥΕΠ (γι’ αυτό και πρόκειται να ενισχυθεί με προσωπικό), ενώ απομένουν επτά μόλις χρόνια μέχρι το 2030, δείχνουν και το μέγεθος της πρόκλησης, η οποία ίσως γίνεται ακόμη πιο δύσκολη μετά και την παραπομπή μας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Ειδικά για μια χώρα σαν την Ελλάδα, που καλείται πλέον να αποδείξει προς το ακροατήριο των μεγάλων ξένων εταιρειών ότι όσα λέει τόσο καιρό, τα εννοεί.
Το πρώτο βήμα σε αυτό τον μακρύ δρόμο αφορά την δημοσίευση δύο κειμένων, το Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης και την σχετική κοινή υπουργική απόφαση με τις περιοχές που θα εγκατασταθούν τα έργα των 1,9 GW, (μαζί με τους χωροταξικούς, περιβαλλοντικούς και άλλους περιορισμούς), καθώς επίσης και την Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ).
Από εκεί και πέρα, τα πάμπολλα παραδοτέα (deliverables) που πρέπει να δούμε, καταρχήν εντός του 2024 αλλά και μέχρι το 2026, είναι τα Προεδρικά Διατάγματα (2024) για την οριοθέτηση των έξι περιοχών όπου θα εγκατασταθούν τα έργα 1,9 GW μέχρι το τέλος της 10ετίας. Δηλαδή ανοικτά των Αγίων Αποστόλων στην Εύβοια, ανοικτά της Γυάρου, στη βορειανατολική Κρήτη μεταξύ Αγ. Νικολάου και Σητείας, στην ανατολική Κρήτη ανοικτά της Σητείας και στο βορειανατολικό τμήμα της Ρόδου. Από τις έξι μόνο σε μία τα βάθη της θάλασσας επιτρέπουν την εγκατάσταση ανεμογεννητριών σταθερής έδρασης (fixed bottom), αφορά τμήμα της περιοχής στη βορειοανατολική Κρήτη. Στις υπόλοιπες πέντε, προβλέπεται να εγκατασταθούν πλωτές (floating).
Στα παραδοτέα ξεχωρίζουν επίσης οι έξι ξεχωριστές Στρατηγικές Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων - ΣΜΠΕ (2024) για κάθε μια από τις παραπάνω περιοχές και φυσικά η προκήρυξη διαγωνισμού για τις ανεμολογικές μελέτες και τις έρευνες βυθού στις έξι περιοχές, αλλά και την κατακύρωσή του σε ανάδοχο. Οι μεν πρώτες απαιτούν κοντά στον ένα χρόνο, ενώ οι δεύτερες αρκετούς μήνες.
Εν συνεχεία θα πρέπει να εγκριθεί από την DG Comp (2024) το σχήμα στήριξης για τις συγκεκριμένες επενδύσεις,. ενώ εντός του 2026 θα πρέπει να ολοκληρωθούν οι ανεμολογικές μελέτες, καθώς και οι έρευνες βυθού. Κι όλα αυτά χωρίς τυχόν απρόοπτα εξαιτίας του Ευρωπαικού Δικαστηρίου...
