Τις «μάχες» του εξηλεκτρισμού ρυπογόνων δραστηριοτήτων και της απανθρακοποίησης της βιομηχανίας της, ακόμα κι αν η πράσινη μετάβαση κόβει ταχύτητες, καλείται να κερδίσει η Ευρώπη μέσα σε ένα περιβάλλον γεωστρατηγικής και γεωπολιτικής αστάθειας.
Καθώς εξελίσσονται οι ενεργειακές της ανάγκες, η Ευρώπη θα πρέπει να προχωρήσει σε αποανθρακοποίηση της οικονομίας της με την καθαρή και ανανεώσιμη ενέργεια να αναμένεται να φτάσει το στόχο του 60% έως το 2050.
Μία νέα μελέτη του Compass Lexecon, για λογαριασμό της Eurelectric, καταδεικνύει την ανάγκη να υπάρξει μία νέα προσέγγιση για την ενεργειακή ασφάλεια βασισμένη στον καθαρό εξηλεκτρισμό ώστε να μειωθεί η εξάρτηση από τις εισαγωγές καυσίμων, να περιοριστεί η έκθεση στις τιμές των εμπορευμάτων και να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα στις κρίσεις.
Η υπάρχουσα στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ενέργεια υιοθετήθηκε το 2014 σε μία στιγμή που οι χώρες εξαρτιόνταν σε πολύ σημαντικό βαθμό από τις ρωσικές εισαγωγές και οι ανανεώσιμες πηγές αποτελούσαν ένα πολύ μικρό ποσοστό στο συνολικό ενεργειακό μείγμα. Σήμερα, η εικόνα αυτή έχει αλλάξει εντελώς.
Οι εισαγωγές ενέργειας αναμένεται να μειωθούν από το 60% των αναγκών της ΕΕ το 2022 στο 13% έως το 2050, χάρη στον εξηλεκτρισμό των μεταφορών και της θέρμανσης. Οι ΑΠΕ αναμένεται να αποτελούν το 69% της συνολικής ενέργειας έως το 2030, ενώ το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο αναμένεται σταδιακά να εξαλειφθούν. Οι εξελίξεις αυτές απαιτούν μια ολοκληρωμένη ενεργειακή προσέγγιση ασφάλειας.
Οι τρεις πυλώνες
Για να διασφαλιστεί η παροχή ενέργειας στην Ευρώπη, η μελέτη προτείνει την ενδυνάμωση τριών πυλώνων:
1. Καλύτερος προγραμματισμός: μόνο αν τοποθετήσει κανείς όλα τα κομμάτια μαζί μπορεί να δει ολόκληρη την εικόνα. Τα πλαίσια ετοιμότητας θα πρέπει να καλύπτουν ολόκληρη την αλυσίδα αξίας, να περιλαμβάνουν όλους τους ενεργειακούς φορείς, τις υποδομές, να εκτείνονται σε μεγαλύτερα χρονικά πλαίσια και να συνυπολογίζουν εξωτερικές απειλές για τον καλύτερο εντοπισμό των αναγκών του συστήματος.
2. Ευελιξία: Θα χρειαστεί τεράστια ευέλικτη χωρητικότητα για τη συμπλήρωση των στοχαστικών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας – 175 GW θα πρέπει να προέρχονται από νέες τεχνολογίες αποθήκευσης και την απόκριση ζήτησης έως το 2030. Για να δοθούν κίνητρα για επενδύσεις, οι μηχανισμοί χωρητικότητας και τα προγράμματα υποστήριξης ευελιξίας θα είναι κρίσιμης σημασίας.
3. Λειτουργικές αγορές: τα αποτελεσματικά μηνύματα τιμών θα πρέπει να αντικατοπτρίζουν τις ανάγκες του συστήματος και να επιτρέπουν στους καταναλωτές να συμβάλλουν στην ασφάλεια του εφοδιασμού προσαρμόζοντας τη χρήση ενέργειας.
Η ΕΕ χρειάζεται μια ισχυρή στρατηγική εξηλεκτρισμού προκειμένου να επιτύχει την αποανθρακοποίηση της βιομηχανίας, ενισχύοντας παράλληλα τη ζήτηση ενέργειας και την ανταγωνιστικότητα.
Το 2023, ο κλάδος του ηλεκτρισμού στην ΕΕ μείωσε τις εκπομπές άνθρακα κατά 50% σε σύγκριση με το 2008, καταγράφοντας τη μεγαλύτερη μείωση που έχει επιτευχθεί ποτέ από τον κλάδο. Ωστόσο, ο ρυθμός εξηλεκτρισμού της Ευρώπης παραμένει στάσιμος στο 23% τα τελευταία δέκα χρόνια, και μάλιστα όταν μέχρι το 2040 θα πρέπει να ανέλθει στο ήμισυ της τελικής κατανάλωσης ενέργειας στην ΕΕ. Εν τω μεταξύ, η Κίνα αύξησε το δικό της ρυθμό κατά 7 ποσοστιαίες μονάδες από το 2015.
Εξηλεκτριστείτε μέχρι το 2040, λέει το ΕΣΕΚ
Περαιτέρω εξηλεκτρισμό στην τελική κατανάλωση ενέργειας με έμφαση στα κτίρια και τις μεταφορές, καθώς και στην προώθηση συστημάτων αυτοπαραγωγής από ΑΠΕ, προβλέπει και το ελληνικό ΕΣΕΚ (Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα).
Βάσει του ΕΣΕΚ, προς το τέλος της δεκαετίας, το 2028, θα αποσυρθεί από την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ο λιγνίτης, οπότε και ολοκληρώνεται η απολιγνιτοποίηση της χώρας, που αποτελεί κυβερνητική δέσμευση.
Την ίδια περίοδο θα επιταχυνθεί η χρήση της ηλεκτρικής ενέργειας στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς (εξηλεκτρισμός). Στον κτιριακό τομέα θα μπουν οι αντλίες θερμότητας σε μεγάλη κλίμακα, ενώ θα συνεχιστούν οι ενεργειακές αναβαθμίσεις.
«Καθαρή» ενέργεια… παντού
Τη δεκαετία 2030-2040 η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας θα πρέπει να κυριαρχεί και να εξηλεκτριστεί… σχεδόν ό,τι κινείται. Προϋπόθεση για να γίνει κάτι τέτοιο είναι η ηλεκτρική ενέργεια να παράγεται από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Στη δεκαετία αυτή η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ θα πρέπει να ανέλθει στο 95,6%.
Αφού «καθαρίσει» η ηλεκτρική ενέργεια, αυτή την περίοδο θα επιταχυνθεί ο εξηλεκτρισμός στα κτίρια, στις μεταφορές και στη βιομηχανία.
