Με πολλαπλά μηνύματα ήταν η χθεσινή αναλυτική ανακοίνωση της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας που αφορούσε τις αλλαγές συμβολαίων και τα παράπονα των καταναλωτών.
Ουσιαστικά η ΡΑΕ έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου σε προμηθευτές αλλά και προς την κυβέρνηση για την ανάγκη στελέχωσής της ώστε να μπορέσει να ανταποκριθεί στον ιδιαίτερα απαιτητικό ρόλο της.
Η μια πλευρά του νομίσματος
Υπενθυμίζεται ότι το όλο θέμα “σηκώθηκε” καθώς, πάροχοι, με βάση καταγγελίες καταναλωτών προβαίνουν σε αλλαγές συμβολαίων παροχής ρεύματος, επικαλούμενοι μια ρήτρα του Κώδικα Προμήθειας που επιτρέπει μετά από ένα εξάμηνο ισχύος ενός συμβολαίου την αλλαγή του, εφόσον μεσολαβήσει μια ειδοποίηση 60 ημερών και μια επίκληση “σπουδαίου λόγου”. Ως τέτοιος προβάλλεται η μεγάλη αύξηση των τιμών στις χονδρεμπορικές αγορές.
Αυτή είναι η μια πλευρά του νομίσματος με την ΔΕΗ που έχει την "μερίδα του λέοντος αυτών των συμβολαίων να δηλώνει ότι δεν έχει προβεί σε καμία κίνηση μεταβολής όρων: “Τα σταθερά συμβόλαια της ΔΕΗ myHome Enter, myHome Enter+ και myHome Online έχουν ορισμένη διάρκεια και τιμή, η οποία παραμένει σταθερή μέχρι τη λήξη της σύμβασης. Τα συμβόλαια αυτά δεν υπόκεινται σε καμία ρήτρα και η ΔΕΗ δεν έχει προβεί σε καμία αλλαγή όρων της σύμβασης σταθερού συμβολαίου πριν από τη λήξη της για τους περισσότερους από 500.000 πελάτες της, που έχουν επιλέξει προϊόντα σταθερού τιμολογίου.”
Η άλλη πλευρά του νομίσματος
Η άλλη πλευρά του νομίσματος είναι το γεγονός ότι οι άλλοι ιδιώτες πάροχοι για “λόγους άμυνας” προωθούσαν εδώ και καιρό κυμαινόμενα τιμολόγια με ρήτρες αναπροσαρμογής ώστε να μετακυλίουν όλες τις αυξήσεις στις τιμές χονδρικής στον τελικό καταναλωτή.
Είναι χαρακτηριστικό ότι μιλώντας πριν λίγες μέρες “Στο Κόκκινο “ο πρόεδρος της Ένωσης Βιομηχανικών Καταναλωτών Ενέργειας, Αντώνης Κοντολέων είχε σημειώσει ότι: “Από τον περασμένο Μαϊο διαπιστώσαμε ότι οι παραγωγοί και προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας πέρασαν στη λιανική 100% το ρίσκο των τιμών της χονδρεμπορικής. Όταν ο παραγωγός γίνεται αδιάφορος για τις τιμές που διαμορφώνονται στη χονδρεμπορική αγορά, πρέπει άλλες υπηρεσίες να ελέγξουν τις αγορές. Εμείς λέμε ότι δημιουργήθηκαν συνθήκες ενδεχόμενης χειραγώγησης των τιμών στη χονδρεμπορική αγορά. Αυτό γίνεται από πέρυσι τον Μάρτιο.”
Εμπορικές πολιτικές
Βέβαια, με την “τέλεια καταιγίδα” να είναι σε πλήρη εξέλιξη, στην αγορά, πολλοί μικροί πάροχοι, και με τις ανάγκες ρευστότητας να ανεβαίνουν, επέλεξαν να ακολουθήσουν δυναμικές εμπορικές τους πολιτικές προτάσσοντας ανταγωνιστικά σταθερά τιμολόγια που μάλιστα στη συγκυρία τιμών τοποθετούνται ακόμη και σε επίπεδα κάτω του τρέχοντος κόστους στη χονδρεμπορική αγορά.
Θέλησαν έτσι να αποσπάσουν μερίδια και βέβαια να στηρίξουν τη ρευστότητά τους αλλά και τη διαπραγματευτική τους θέση εν όψει και του κύκλου συγκέντρωσης του κλάδου που εκτιμάται ότι θα γίνει.
Η ΡΑΕ
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να σημειωθεί ότι από την 1η Απριλίου ξεκινά η εφαρμογή των νέων τύπων προσυμβατικής ενημέρωσης αλλά και κατηγοριοποίησης των συμβάσεων ενώ ήδη χθες η Αρχή έδωσε διευκρινίσεις σχετικά με το τι ισχύει για την Τροποποίηση Συμβάσεων Προμήθειας Ηλεκτρικής Ενέργειας μετά τον σάλο που ξέσπασε για αυθαίρετες και μονομερείς αλλαγές των σταθερών τιμολογίων εκ μέρους των παρόχων ηλεκτρικού ρεύματος.
Μάλιστα η ΡΑΕ με ένα μακροσκελές κείμενο, που θίγει πολλά ζητήματα της αγοράς αλλά και θέτει θέμα υποστελέχωσής της, ανέφερε ότι “υπό την παρούσα συγκυρία, η αύξηση του κόστους της χονδρεμπορικής αγοράς εύλογα -ως έναν βαθμό- συντείνει στην τροποποίηση των συμβάσεων προμήθειας της Χαμηλής Τάσης.
Ωστόσο, το δικαίωμα των Προμηθευτών να τροποποιούν -βάσει της ανωτέρω διαδικασίας- τους συμβατικούς όρους ελέγχεται ως προς την καταχρηστική του άσκηση.
Στο πλαίσιο αυτό, πρακτικές Προμηθευτών να προσφέρουν ιδιαιτέρως ελκυστικούς όρους και, εν συνεχεία, να τους αναθεωρούν, αφενός δύνανται να θεωρηθούν ως καταχρηστικές στρατηγικές μεγέθυνσης του πελατολογίου, αφετέρου επιτείνουν κλίμα ανασφάλειας στους πελάτες τους, περιάγοντάς τους είτε σε διαρκή αναζήτηση προμηθευτή είτε σε αποδοχή δυσμενέστερων όρων. Η ΡΑΕ, στη βάση συγκεντρωτικών στοιχείων από την εν γένει λειτουργία της αγοράς, εξετάζει τις συμπεριφορές των Προμηθευτών και υπό αυτό το πρίσμα.
Τέλος, είναι σαφές ότι η άσκηση από τη ΡΑΕ των κυρωτικών της αρμοδιοτήτων είναι αυτονόητη και αποτελεσματική εφόσον εκκινεί από τη διαπίστωση ικανού πλήθους αναφορών – παραπόνων – καταγγελιών από καταναλωτές για τροποποίηση των συμβατικών όρων, χωρίς την τήρηση της διαδικασίας που προδιαγράφεται στον Κώδικα Προμήθειας” αναφέρει η ΡΑΕ.
Καμπανάκι υποστελέχωσης
Σημειώνεται ότι όπως τονίζεται η Αρχή έχει ενσκήψει στο πρόβλημα της ριζικής τροποποίησης συμβατικών όρων και της προσήκουσας ενημέρωσης του καταναλωτή ήδη από τα μέσα του 2021.
Οι διαδικασίες διαπίστωσης παραβάσεων του ΚΠΗΕ και δρομολόγησης κυρωτικών διαδικασιών είναι σύνθετες και επίπονες και διενεργούνται, διακριτά ανά Προμηθευτή, με ιεράρχηση της έκτασης της επίπτωσης (κύκλος πληττόμενων καταναλωτών), λαμβάνοντας υπόψη και την εν γένει προτεραιοποίηση των εργασιών της δραματικά υποστελεχωμένης ΡΑΕ.
Ας μην καταλείπεται πάντως καμία αμφιβολία ότι παραβιάσεις του Κώδικα Προμήθειας και καταχρηστικές πρακτικές θα τύχουν των αναλόγων κυρώσεων.
Η Αρχή θα διασφαλίσει ότι το δικαίωμα του καταναλωτή σε ατομική, έγκαιρη και διαφανή ενημέρωση δεν θα μείνει «κενό γράμμα». «Στην κατηγορία των Μικρών Πελατών, εντάσσονται οι Οικιακοί ανεξαρτήτου παροχής και οι Μη Οικιακοί με ισχύ παροχής έως 25 kVA, για μεμονωμένες εγκαταστάσεις».
Τι ισχύει στον Κωδικα;
Να σημειωθεί ότι η ΡΑΕ αναφέρει, αναλυτικά, στο σημείωμά της χθες ότι ο Κώδικας Προμήθειας Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΚΠΗΕ) θεσπίστηκε, όσον αφορά την περίπτωση της τροποποίησης όρου της σύμβασης προμήθειας ή του τιμολογίου ή της μεθοδολογίας υπολογισμού της χρέωσης Προμήθειας προβλέπει μια περίοδο “προγνωστοποίησης εξήντα (60) ημερών..
Σύμφωνα με τον Κώδικα, προϋπόθεση σύννομης τροποποίησης αποτελεί η τήρηση της διαδικασίας, δηλαδή (α) ατομική ενημέρωση του Πελάτη και (β) ολοκλήρωση της ενημέρωσης 60 μέρες πριν τη θέση σε ισχύ των τροποποιήσεων. Επιπλέον, ο Κώδικας καθορίζει τον τρόπο, με τον οποίο μπορεί να πραγματοποιηθεί η προηγούμενη ενημέρωση, καθώς και το ελάχιστο περιεχόμενό της.
Όπως τονίζεται οι Προμηθευτές υποχρεούνται να ειδοποιήσουν τους Πελάτες τους, σε εξατομικευμένη βάση. Ως εκ τούτου, ανακοινώσεις στην ιστοσελίδα ή στον Τύπο περί τροποποίησης συμβάσεων ή τιμολογίων προφανώς, ως εκ του γενικού και μαζικού τους χαρακτήρα, δεν ικανοποιούν την απαίτηση της ατομικής ειδοποίησης.
Ο ΚΠΗΕ ρητώς επιτάσσει την πραγματοποίηση της ατομικής ενημέρωσης με επιστολή. Εναλλακτικοί τρόποι ειδοποίησης επιτρέπονται «εφόσον έχει συναινέσει σε τούτο ο Πελάτης». Συνεπώς, Προμηθευτές που -κατ’ εξαίρεση της γενικής κατεύθυνσης- προκρίνουν την ειδοποίηση του καταναλωτή μέσω email, sms, λογαριασμού κλπ., φέρουν το βάρος απόδειξης της συναίνεσής του. Συγκεκριμένα, οι Προμηθευτές οφείλουν να αποδείξουν ότι, ειδικά ως προς την τροποποίηση της σύμβασης, ο συγκεκριμένος πληττόμενος Πελάτης αποδέχθηκε εναλλακτικούς τρόπους ειδοποίησής του.
Προφανώς, οι Προμηθευτές πρέπει να είναι σε θέση να προσκομίσουν ενώπιον της ΡΑΕ τα υλικά τεκμήρια των ισχυρισμών τους. Η ενημέρωση «σε ειδικό πεδίο του Λογαριασμού Κατανάλωσης» θεωρείται εφάμιλλη της ειδοποίησης μέσω επιστολής με την αυτονόητη προϋπόθεση ότι διασφαλίζεται κατά τρόπο ισοδύναμο ο επιδιωκόμενος σκοπός, δηλαδή η λήψη γνώσης του πελάτη.
Ως εκ τούτου, οι Προμηθευτές που αξιοποιούν αυτήν την εναλλακτική οφείλουν να μεριμνούν ώστε η θέση του εν λόγω πεδίου εντός του λογαριασμού και τα μορφολογικά χαρακτηριστικά (βλ. γραμματοσειρά) δεν καταλήγουν να ακυρώνουν την πρακτική αποτελεσματικότητα του δικαιώματος του καταναλωτή. Η σήμανση της επικείμενης αλλαγής στο «περιθώριο» του λογαριασμού, δηλαδή σε σημείο του λογαριασμού, όπου ο μέσος καταναλωτές ευλόγως δεν ανατρέχει κατά τη συνήθη επισκόπηση των χρεώσεών του, καθώς και η χρήση μη-ευανάγνωστων γραφικών χαρακτήρων («ψιλά γράμματα»), συνιστούν πρακτικές που εν τέλει αντιστρατεύονται την εκπλήρωση της υποχρέωσης προηγούμενης ειδοποίησης.
Επίσης αναφέρεται ότι η εν λόγω γενικού χαρακτήρα υποχρέωση καλύπτει όλες τις μείζονος σημασίας τροποποιήσεις της σύμβασης. Ως τέτοιες αναντίρρητα θεωρούνται οι τροποποιήσεις ως προς την τιμολόγηση (τροποποίηση του τιμολογίου από σταθερό σε κυμαινόμενο, τροποποίηση της μεθοδολογίας τιμολόγησης κλπ.).
Επίσης ο Προμηθευτής οφείλει να ενημερώσει τον Πελάτη ότι, σε περίπτωση μη συναίνεσής του στην επικείμενη τροποποίηση, δύναται να καταγγείλει τη σύμβαση προμήθειας και δη αζημίως. Ακόμη και αν υφίστανται ειδικοί όροι για τη «δέσμευση» του πελάτη για ένα ελάχιστο χρονικό περιθώριο και την αποζημίωση του Προμηθευτή για την πρόωρη λήξη της συμβατικής σχέσης, ο καταναλωτής δύναται να προβεί σε αλλαγή προμηθευτή, χωρίς να καταβάλει καμία αποζημίωση, καθόσον η εν λόγω αλλαγή προέκυψε ως συνέπεια της μονομερούς τροποποίησης της σύμβασης προμήθειας από τον Προμηθευτή. Παράλειψη του Προμηθευτή να ενημερώσει τον καταναλωτή για το δικαίωμά του να καταγγείλει αζημίως τη σύμβαση παραβιάζει τον ΚΠΗΕ και ελέγχεται από τη ΡΑΕ.
Αλλαγή προμηθευτή
Παράλληλα η ΡΑΕ με την ανακοίνωσή της χθες υπενθύμισε ότι το υφιστάμενο πλαίσιο διασφαλίζει τη δυνατότητα του καταναλωτή να πληροφορηθεί εγκαίρως για την επικείμενη τροποποίηση των συμβατικών του όρων ώστε να εξετάσει τη σκοπιμότητα συνέχισης της συμβατικής σχέσης ή της αναζήτησης άλλου προμηθευτή (“switching” – δικαίωμα αλλαγής προμηθευτή).
Λαμβάνοντας υπόψη την ιδιαιτέρως περιορισμένη δυνατότητα του καταναλωτή να αντιταχθεί σε συμβατικές τροποποιήσεις αλλά και την υποχρέωσή του να τηρεί τις υποχρεώσεις του (βλ. εξόφληση λογαριασμών), εφόσον δεν καταγγείλει τη σύμβαση, ο νομοθέτης έθεσε τις ανωτέρω υποχρεώσεις του Προμηθευτή ως «δικλείδες ασφαλείας», που δύνανται να εγγυηθούν την ενσυνείδητη επιλογή του καταναλωτή.
Συνεπώς, η συμμόρφωση των Προμηθευτών με τις ανωτέρω υποχρεώσεις είναι αναγκαία για την προστασία του θεμελιώδους δικαιώματος του καταναλωτή σε ελεύθερη επιλογή προμηθευτή.
