Ένα εξελιγμένο δίκτυο λαθρεμπορίας πετρελαίου, που σύμφωνα με εκτιμήσεις αποφέρει τουλάχιστον 1 δισεκατομμύριο δολάρια ετησίως στο Ιράν και τους συμμάχους του, ανθεί στο Ιράκ από τότε που ανέλαβε καθήκοντα ο πρωθυπουργός Μοχάμεντ Σία αλ-Σουντανί το 2022, ανέφεραν στο Reuters πέντε πηγές με γνώση του θέματος.
Το παράνομο δίκτυο εκμεταλλεύεται μια κυβερνητική πολιτική, σύμφωνα με την οποία το Ιράκ χορηγεί πετρέλαιο σε εργοστάσια που παράγουν άσφαλτο σε υψηλά επιδοτούμενες τιμές, με την εμπλοκή εταιρειών και φυσικών προσώπων στο Ιράκ, στο Ιράν και στα κράτη του Κόλπου, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές και τρεις εκθέσεις των δυτικών μυστικών υπηρεσιών.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις, κάθε μήνα εξάγονται από τα εργοστάσια 500.000 έως 750.000 μετρικοί τόνοι βαρέος μαζούτ (HFO), συμπεριλαμβανομένου του μαζούτ υψηλού θείου (HSFO) - που ισοδυναμεί με 3,4 έως 5 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου. Βασικός προορισμός η Ασία, σύμφωνα με δύο από τις πηγές.
Η Βαγδάτη κάνει ασκήσεις ισορροπίας ως σύμμαχος τόσο της Ουάσιγκτον όσο και της Τεχεράνης εδώ και χρόνια, με τον Ντόναλντ Τραμπ να αναμένεται πως θα ακολουθήσει σκληρή γραμμή απέναντι στις προσπάθειες του Ιράν να παρακάμψει τις αμερικανικές κυρώσεις, και οπωσδήποτε οι δραστηριότητές του στο γειτονικό Ιράκ αναμένεται να τεθούν στο μικροσκόπιο των ΗΠΑ.
Πώς γίνεται το λαθρεμπόριο
Η μία "οδός" για το λαθρεμπόριο είναι η ανάμειξη πετρελαίου με αργό από το Ιράν, το οποίο μετά εξάγεται ως "ιρακινό", βοηθώντας την Τεχεράνη να αποφύγει τις σκληρές αμερικανικές κυρώσεις για τις εξαγωγές ενέργειας, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές.
Άλλη οδός είναι η εξαγωγή πετρελαίου που προοριζόταν αρχικά για το πρόγραμμα Πετρέλαιο αντί Τροφίμων του ΟΗΕ, όπου αποκρύπτεται η προέλευσή του με πλαστά έγγραφα.
Το Ιράν επωφελείται άμεσα από την πρώτη οδό. Το ιρανικό πετρέλαιο πωλείται συνήθως με έκπτωση λόγω των κυρώσεων, αλλά μπορεί να το πουλήσει σε υψηλότερη τιμή αν περάσει ως ιρακινό. Η δεύτερη οδός ωφελεί τις υποστηριζόμενες από το Ιράν πολιτοφυλακές στο Ιράκ που ελέγχουν το δίκτυο λαθρεμπορίου.
Σύμφωνα με τρεις πηγές, τα κέρδη από το λαθρεμπόριο υπολογίζονται από 1 έως πάνω από 3 δισ. δολάρια τον χρόνο.
Το παράνομο εμπόριο πάντως θέτει σε κίνδυνο κυρώσεων από τις ΗΠΑ τους ιρακινούς θεσμούς και αξιωματούχους.
Οι ιρακινοί ηγέτες βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στην υποστήριξη των ισχυρών σιιτικών ομάδων που υποστηρίζονται από το Ιράν για να παραμείνουν στην εξουσία, γεγονός που τους δυσκολεύει να πατάξουν τις παράνομες δραστηριότητες, όπως το λαθρεμπόριο, τονίζουν οι ίδιες πηγές.
Στο ραντάρ της Ουάσιγκτον
Το επικερδές λαθρεμπόριο και οι διασυνδέσεις με το Ιράν και τα άτομα που υπόκεινται σε αμερικανικές κυρώσεις βρίσκονται ήδη στο στόχαστρο της Ουάσινγκτον.
Το θέμα τέθηκε σε συζητήσεις μεταξύ Αμερικανών αξιωματούχων και του Σουντανί, όταν ο Ιρακινός πρωθυπουργός επισκέφθηκε τις Ηνωμένες Πολιτείες τον Σεπτέμβριο.
Αξιωματούχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ δήλωσε: "Αν και δεν σχολιάζουμε συγκεκριμένες συζητήσεις, μπορούμε να επιβεβαιώσουμε ότι το Υπουργείο έχει επισημάνει στους Ιρακινούς ομολόγους μας τις βλάβες του παράνομου εμπορίου και την υποστήριξή μας για τη διαφανή διάθεση του πετρελαίου στην αγορά".
Το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών δεν απάντησε σε ερώτηση του Reuters εάν για αυτό το λόγο αναμένονται κυρώσεις κατά Ιρακινών. Οι αμερικανικές κυρώσεις κατά του Ιράν είναι η απάντηση στο πυρηνικό του πρόγραμμα και στην υποστήριξή του σε ομάδες στη Μέση Ανατολή που οι ΗΠΑ θεωρούν τρομοκρατικές οργανώσεις, όπως η Χαμάς στη Γάζα, η Χεζμπολάχ στον Λίβανο και οι Χούθι στην Υεμένη.
Στο επίκεντρο του δικτύου λαθρεμπορίου βρίσκεται η ιρακινή σιιτική ομάδα Asaib Ahl al-Haq (AAH), παραστρατιωτική οργάνωση και πολιτικό κόμμα που υποστηρίζει τον Σουντανί και είναι βασικό μέλος του μπλοκ που τον πρότεινε για πρωθυπουργό, σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες.
Παρ' ότι το λαθρεμπόριο πετρελαίου υπήρχε πολύ πριν από την ανάληψη της εξουσίας από τον Σουντανί τον Οκτώβριο του 2022, έχει ενισχυθεί η πολυπλοκότητα από τότε που ανέλαβε τα καθήκοντά του.
Οι ιρακινές εξαγωγές πετρελαίου εκτιμάται πως μπορεί να φθάσουν σε ιστορικό υψηλό πάνω από 18 εκατομμύρια τόνους φέτος, υπερδιπλάσιες των εξαγωγών του 2021, σύμφωνα με το Reuters.
Για να δημιουργηθεί πλεόνασμα πετρελαίου προς εξαγωγή, ορισμένες από τις μονάδες ασφάλτου που συμμετέχουν στο δίκτυο υπερβάλλουν τις ανάγκες τους όταν ζητούν μαζούτ. Πράγμα που σημαίνει ότι το πλεόνασμα μπορεί να πάει προς εξαγωγή.
Κεντρικό ρόλο στο σύστημα παίζει η Κρατική Εταιρεία Μεταλλείων, η οποία διαχειρίζεται εργοστάσια παραγωγής ασφάλτου ως κοινοπραξία με ιδιωτικές εταιρείες, ανέφεραν οι πηγές.
Το εργοστάσιο Al-Thager Asphalt Industries Factory, ένα από τα εγχειρήματα της κρατικής εταιρείας εξόρυξης σύμφωνα με την ιστοσελίδα της, χρησιμοποιείται από την AAH ως χώρος αποθήκευσης μαζούτ, ανέφερε η έκθεση των μυστικών υπηρεσιών.
Ορισμένα από τα εργοστάσια που φέρονται να εμπλέκονται ελέγχονται από την AAH ή την Kataib Hezbollah, μια άλλη ιρακινή πολιτοφυλακή που υποστηρίζεται από τους Φρουρούς της Επανάστασης του Ιράν και έχει χαρακτηριστεί ως τρομοκρατική οργάνωση από την Ουάσινγκτον, αναφέρει η έκθεση των μυστικών υπηρεσιών.
Η Κρατική Εταιρεία Μεταλλείων, η Al-Thager και η Kataib Hezbollah δεν απάντησαν σε λεπτομερή αιτήματα για σχολιασμό.
Η κυβέρνηση του Σουντανί έδωσε περισσότερες άδειες για την ανέγερση εργοστασίων ασφάλτου. Μέσα σε μια νύχτα διπλασιάστηκε το μέγεθος της εξορυκτικής βιομηχανίας με 37 νέα έργα. Σύμφωνα με τις πηγές του Reuters ορισμένα από τα έργα ήταν πλασματικά και λειτούργησαν ως κάλυψη για να πάρουν μαζούτ και να το εξάγουν.
Η κατανομή του μαζούτ καθορίζεται από το γραφείο του Σουντανί μέσω της Εθνικής Διοίκησης Επιχειρήσεων (PM-NOC).
Στη συνέχεια, η Εταιρεία Πετρελαιοειδών και Διανομής (OPDC) είναι επιφορτισμένη με την επεξεργασία των αιτημάτων διακίνησης καυσίμων, τα οποία περιλαμβάνουν αριθμούς οχημάτων, όγκους και προδιαγραφές φορτίου, καθώς και στοιχεία αναγνώρισης για κάθε οδηγό και φορτηγό.
Μέρος του ιρακινού μαζούτ εξάγεται μέσω των λιμανιών στον νότο της χώρας με πλαστά έγγραφα που αναγράφουν ότι πρόκειται για άλλο προϊόν διύλισης που μπορεί να μεταφερθεί νόμιμα.
Η δεύτερη διαδρομή προβλέπει την ανάμειξη του παράνομου μαζούτ με παρόμοιο ιρανικό καύσιμο και την προώθησή του ως αμιγώς ιρακινό, και πάλι με πλαστά έγγραφα, για να βοηθήσει την Τεχεράνη να παρακάμψει τις σκληρές κυρώσεις.
Η ιρακινή πόλη Βασόρα είναι η καρδιά του λαθρεμπορίου, με τα λιμάνια Khor Al Zubair και Umm Qasr να αποτελούν βασικά σημεία εξαγωγής του παράνομου καυσίμου.
Η ανάμειξη γίνεται από Ιρακινούς μηχανικούς, συνήθως κατά τη μεταφορά του από πλοίο σε πλοίο, και το πετρέλαιο στη συνέχεια αποστέλλεται σε πελάτες κυρίως στην Ασία.
Το ιρακινό και το ιρανικό μαζούτ μοιάζουν και είναι δύσκολο να διαπιστωθεί επιστημονικά ότι έχει γίνει ανάμειξη εκ των υστέρων.
