της Μαρίας Αδαμίδου
Η ενεργειακή κρίση, με όλες τις παραμέτρους της, έχει φέρει στο προσκήνιο το φυσικό αέριο και τις ΑΠΕ, και δικαίως: το μεν φυσικό αέριο είναι το μεταβατικό καύσιμο προς την κλιματικά ουδέτερη παραγωγή ενέργειας και αυτή τη στιγμή συμμετέχει σε μεγάλο ποσοστό στην παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος σε ολόκληρη την Ευρώπη. Οι δε ΑΠΕ αποτελούν το μέλλον της ενέργειας, με απώτερο στόχο να πρωταγωνιστούν στο ενεργειακό μίγμα σε όλο τον δυτικό κόσμο, εξασφαλίζοντας ενεργειακή επάρκεια και βιώσιμη ανάπτυξη.
Αυτό που μοιάζει να λείπει από τη δημόσια συζήτηση είναι το πετρέλαιο, σε σημείο που για το λιγότερο εξοικειωμένο κοινό να δίδεται η εντύπωση ότι το συγκεκριμένο καύσιμο έχει περάσει ανεπιστρεπτί στο παρελθόν, παίρνοντας μαζί του όλες τις περιβαλλοντικές αμαρτίες και τις οικονομικές κρίσεις που έχει χρεωθεί.
Η αλήθεια είναι, όμως, ότι παρά τη σταδιακή μείωση της ενεργειακής εξάρτησης της Δύσης από το πετρέλαιο, αυτό παραμένει σημαντικός παράγοντας στην ενεργειακή εξίσωση και ο ΟΠΕΚ+ εξακολουθεί να διαδραματίζει ρυθμιστικό ρόλο, τόσο στα ενεργειακά όσο και τα οικονομικά τεκταινόμενα ανά την υφήλιο.
Τι θα αντικαταστήσει το ρωσικό πετρέλαιο
Είναι, πλέον, πολύ κοντά ο Δεκέμβριος, οπότε και θα απαγορευτούν οι δια θαλάσσης παραδόσεις ρωσικού αργού στην Ε.Ε., αλλά και ο Φεβρουάριος, όταν οι «27» θα πάψουν να παραλαμβάνουν προϊόντα διύλισης από τη Ρωσία. Αυτό σημαίνει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα κληθεί να αντικαταστήσει τα περίπου 200 εκατ. βαρέλια ντίζελ που προμηθεύεται ετησίως από τη Ρωσία, και τα οποία διοχετεύονται στην κίνηση οχημάτων αλλά και την ηλεκτροπαραγωγή.
Η Ε.Ε. βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις με τις πετρελαιοπαραγωγές χώρες της Μέσης Ανατολής για να καλύψει και αυτό το ενεργειακό κενό στην τροφοδοσία της. Το πιθανότερο είναι ότι οι ενεργειακές ανάγκες θα καλυφθούν. Το ερώτημα είναι με ποιο κόστος, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τις τιμές του φυσικού αερίου.
ΟΠΕΚ
Ο ΟΠΕΚ στο παρελθόν έχει επηρεάσει πολύ σημαντικά το ενεργειακό κόστος στον πλανήτη, και όχι μόνο στο μακρινό παρελθόν, όταν το πετρέλαιο αποτελούσε τη μοναδική πηγή ενέργειας και βασικό συστατικό για την κατασκευή και παρασκευή κρίσιμων πρώτων υλών και φαρμακευτικών σκευασμάτων. Η δύναμη των χωρών του ΟΠΕΚ, που κρατούν στα χέρια τους το 60% του παγκοσμίου εμπορίου αργού πετρελαίου, φάνηκε στα μέσα του 2020, όταν, εν μέσω πανδημίας μειώθηκε η ενεργειακή ζήτηση και άρα οι τιμές είχαν πέσει αισθητά. Προκειμένου να αυξήσουν τεχνητά τις τιμές του πετρελαίου, οι χώρες μέλη του ΟΠΕΚ αποφάσισαν και εφάρμοσαν μια μείωση παραγωγής της τάξης των 10 εκατ. βαρελιών την ημέρα.
Την ίδια πρακτική ακολουθούν και σήμερα, προκαλώντας ερωτηματικά σχετικά με τις οικονομικές και πολιτικές τους σκοπιμότητες. Ο ΟΠΕΚ και ο ΟΠΕΚ+ (δηλαδή οι βασικές 13 χώρες μέλη του οργανισμού μαζί με τη Ρωσία και άλλες πετρελαιοπαραγωγές χώρες, όπως το Καζακστάν) τον περασμένο Οκτώβριο συμφώνησαν σε μείωση της παραγωγής πετρελαίου από τον Νοέμβριο κατά 2 εκατ. βαρέλια ημερησίως. Ο ΟΠΕΚ κατηγορήθηκε ευθέως από τον Αμερικανό πρόεδρο Τζο Μπάιντεν ότι προσπαθεί να στηρίξει τη Ρωσία, που είδε τις τιμές του δικού της πετρελαίου να καταποντίζονται, ωστόσο η απάντηση ήταν αρνητική, συνοδευόμενη από τη διαβεβαίωση ότι «αρκεί ένα τηλεφώνημα» και ο ΟΠΕΚ θα σπεύσει να συνδράμει την υφήλιο να καλύψει τις ενεργειακές της ανάγκες. Το κόστος, βέβαια, και πάλι παραμένει άγνωστο.
Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας προειδοποιεί, πάντως, ότι ο ΟΠΕΚ και οι κινήσεις του μπορούν να αποτελέσουν τη θρυαλλίδα, που μπορεί να στείλει τον πλανήτη σε υφεσιακό σπιράλ, γεγονός που υπογραμμίζει τη δύναμη που εξακολουθεί να διατηρεί στο παγκόσμιο οικονομικό στερέωμα το πετρελαϊκό λόμπι. Για αυτό και αναμένεται με ενδιαφέρον η επόμενη σύνοδος των κρατών-μελών του στη Βιέννη στις αρχές Δεκεμβρίου.
Παρά τις καθησυχαστικές δηλώσεις του επικεφαλής του ΟΠΕΚ, η πραγματικότητα μάλλον περιγράφεται πιο ρεαλιστικά στην τοποθέτηση του διευθύνοντος συμβούλου της Saudi Aramco, που είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου στον κόσμο: «Σήμερα υπάρχει πλεονάζουσα χωρητικότητα που είναι εξαιρετικά χαμηλή. Εάν η Κίνα ανοίξει, οικονομία αρχίσει να βελτιώνεται ή η αεροπορική βιομηχανία αρχίσει να ζητά περισσότερα καύσιμα αεροσκαφών, αυτή η πλεονάζουσα ικανότητα θα πάψει να υπάρχει», τόνισε, προειδοποιώντας για πιθανή νέα αύξηση των τιμών για να καταλήξει με μια άκρως ανησυχητική αποστροφή: «Όταν απειλείται αυτή η πλεονάζουσα χωρητικότητα, ο κόσμος θα πρέπει να ανησυχεί. Δεν θα υπάρχει χώρος για καμία διακοπή, οποιοδήποτε απρόβλεπτο γεγονός οπουδήποτε σε όλο τον κόσμο».
Το πετρέλαιο δεν έχει τη δύναμη που είχε το 1973, όταν λειτούργησε ως καταλύτης για την παγκόσμια οικονομική κρίση που κράτησε σχεδόν μια δεκαετία. Σε μια περίοδο, όμως, αυξημένων ενεργειακών αναγκών και μιας ενεργειακής μετάβασης που ακόμη αργεί, αποδεικνύεται ότι ο ρόλος του παραμένει καθοριστικός.
