Προσπάθεια να τακτοποιήσει τα ανοικτά μέτωπα με τις ιδιοκτησίες του κάνει το Δημόσιο, δίνοντας έμφαση σε παραλίες και καταπατημένα. Έτσι, με “καρότο”, δηλαδή άνοιγμα δυνατότητας για εξαγορές στα καταπατημένα, “παράθυρο’ για την εκτός σχεδίου δόμηση, “μαστίγιο”, δηλαδή, αυστηρότερες διατάξεις για τη χρήση των παραλιών από ιδιώτες, αλλά προώθηση των δασικών χαρτών,“ξεκαθάρισμα” από την ειδική μονάδα του ΤΑΙΠΕΔ των ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων εκτάσεων του Δημοσίου, επιχειρεί να βάλει ένα τέλος σε μια χρόνια εκκρεμότητα με τα δημόσια ακίνητα. Το αν θα το πετύχει εξαρτάται από την πολιτική βούληση και βέβαια τις ελεγκτικές αρχές.
Καταπατημένα κτήματα του δημοσίου
Με εκπτώσεις στο απαιτούμενο τίμημα έως 80% στην αντικειμενική τιμή, αποπληρωμή σε έως 60 μηνιαίες δόσεις θα δοθούν τίτλοι κυριότητας σε ιδιώτες, που έχουν καταπατήσει κτήματα του Δημοσίου με βάση το σχετικό πλάνο της κυβέρνησης, που ενεργοποιείται στο τέλος Φεβρουάριο ή το αργότερο στις αρχές Μαρτίου. Έτσι, όσοι και όσες κατέχουν εκτάσεις του Δημοσίου για πάνω από 30 χρόνια θα έχουν τη δυνατότητα με αίτηση σε ειδική πλατφόρμα να ξεκινήσουν τη διαδικασία.
Να σημειωθεί ότι σύνολο 97.029 καταγεγραμμένων δημόσιων και ανταλλάξιμων κτημάτων έχουν καταπατηθεί τα 89.928, δηλαδή ποσοστό 92%. Στα καταπατημένα δημόσια κτήματα, μάλιστα, έχουν ανεγερθεί κατοικίες, ακόμη και πολυκατοικίες, εργοστάσια, αποθήκες, αγροτικά ακίνητα, εργαστήρια και κτίρια για οποιαδήποτε επαγγελματική χρήση που είτε ιδιοκατοικούνται είτε εκμισθώνονται σε τρίτους.Εκτιμάται, δε, ότι μπορεί να διασφαλιστούν, έσοδα, που μπορεί να φτάσουν και τα 500 εκατ. ευρώ σε βάθος 5 ετών.
Αναλυτικότερα με βάση το νόμο οι δικαιούχοι, το ύψος και η διαδικασία πληρωμής του τιμήματος καθώς και οι κυρώσεις είναι οι ακόλουθες:
Εξαγορά ακινήτων του Δημοσίου μπορεί να γίνει εφόσον ο ιδιώτης έχει στην κατοχή του το ακίνητο τουλάχιστον για 30 χρόνια η αν υπάρχουν τίτλοι αγοράς ή ιδιοκτησίας και κτίσματα προ του 1992. Επίσης με κατοχή τουλάχιστον 40 χρόνια εφόσον υπάρχει κτίσμα (που αποτελεί και μοναδική κατοικία ή εμπορική εκμετάλλευση –πχ βιοτεχνία- του ιδιώτη) πριν από το 1982. Ο ιδιώτης μπορεί να αποκτήσει τίτλους ιδιοκτησίας μέχρι ένα άρτιο οικόπεδο (για εντός σχεδίου) ή 10 στρέμματα γης (για εκτός σχεδίου). Προβλέπονται και περιπτώσεις που οι ιδιώτες θα μπορούν να λάβουν και ακόμα μεγαλύτερες εκτάσεις (πχ 20 στρέμματα ή τυχόν μικρό υπόλοιπο που απομένει ανεκμετάλλευτο). Μπορούν να εξαγοράσουν όμως και ακίνητα που περιλαμβάνουν (όχι παραπάνω όμως από το 20% της συνολικής επιφάνειας) εκτάσεις χαρακτηρισμένες ως δασικές ή natura, υπογράφοντας ταυτόχρονα και ρήτρα προστασίας τους. Αν επιχειρήσουν να κτίσουν ή παρέμβουν στις ευαίσθητες αυτές εκτάσεις, τότε η εξαγορά ακυρώνεται και αποβάλλονται από το ακίνητο. Από την εξαγορά εξαιρούνται από τη ρύθμιση δάση, αρχαιολογικοί χώροι, αιγιαλοί-παραλίες ή παρόχθιες και παραποτάμιες περιοχές που έχουν περιέλθει στην ΕΤΑΔ- Υπερταμείο. Εξαιρέσεις μπορεί να υπάρξουν και μετά από υπόδειξη φορέων υπουργείων, για λόγους εθνικής ή δημόσιας ασφάλειας κλπ. Η υπόδειξη εξαιρέσεων μπορεί να διαρκέσει έως και 6 μήνες από την έναρξη του.
Το τίμημα εξαγοράς ορίζεται η αντικειμενική αξία του ακινήτου μετά των κτισμάτων του. Εξοφλείται είτε εφάπαξ με έκπτωση 10%, ή τμηματικά σε έως 60 άτοκες μηνιαίες δόσεις, με ελάχιστο ποσόν τα 100 ευρώ μηνιαίως. Σε περίπτωση που ο ιδιώτης εγγραφεί ήδη ως ιδιοκτήτης στο Κτηματολόγιο η έκπτωση ανέρχεται στο 50%.
Οι εκπτώσεις
για κατοχή πάνω από τα τουλάχιστον 30 ή 40 χρόνια μείωση κατά 1% ανά έτος. Για παράδειγμα, για 90 χρόνια κατοχή η έκπτωση ανέρχεται σε 50%, που είναι και το ανώτατο πλαφόν μείωσης του τιμήματος, λόγω παλαιότητας.
εάν ο αιτών είναι άτομο με αναπηρία 80% και άνω, ή και εάν είναι πρόσωπο που φιλοξενεί περισσότερο από ένα έτος ή επιβαρύνεται φορολογικά από πρόσωπα με την ανωτέρω ιδιότητα, με ετήσιο ατομικό εισόδημα έως 40.000 ευρώ ή ετήσιο οικογενειακό εισόδημα έως 60.000 ευρώ: μείωση τιμήματος κατά 30%.
για αναπηρία 67%-79% παρέχεται έκπτωση 20%. Την ίδια έκπτωση έχει και κάθε πρόσωπο που φιλοξενεί περισσότερο από ένα έτος ή επιβαρύνεται φορολογικά από πρόσωπα με την ανωτέρω ιδιότητα, με ετήσιο ατομικό εισόδημα έως 18.000 ευρώ ή ετήσιο οικογενειακό εισόδημα έως 24.000 ευρώ.
για παλιννοστούντες ομογενείς που έχουν εγγραφεί στα μητρώα ή τα δημοτολόγια δήμου ή είναι μόνιμοι κάτοικοι παραμεθόριων περιοχών η μείωση είναι 20%
για πολύτεκνους η έκπτωση ανέρχεται σε 20% εφόσον το ετήσιο ατομικό τους εισόδημα είναι έως 40.000 ευρώ, ή το ετήσιο οικογενειακό έως 80.000 ευρώ.
για τρίτεκνους που το ετήσιο ατομικό εισόδημα δεν ξεπερνά τα 25.000 ευρώ ή τα 40.000 το ετήσιο οικογενειακό η μείωση ορίζεται σε 15%
για μονογονεϊκές οικογένειες έκπτωση 15%
για μακροχρόνιους ανέργους μείωση 15%
για δικαιούχους του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος – ΚΕΑ μείωση 20%
για κτίσμα που βρίσκεται εντός του ακινήτου και αποτελεί την κύρια και μοναδική κατοικία του αιτούντος έκπτωση 20%
Το χρονοδιάγραμμα πληρωμής και οι κυρώσεις
Σε περίπτωση που ο αιτών προβαίνει στην εξόφληση του τιμήματος εξαγοράς, εντός ενός μηνός από την κοινοποίηση σε αυτόν του πιστοποιητικού αποδοχής υποβάλλει αποδεικτικό εξόφλησης στην οικεία Κτηματική Υπηρεσία. Σε 15 μέρες το πολύ εκδίδεται η απόφαση εξαγοράς και μεταγράφεται στο Υποθηκοφυλακείο ή Κτηματολογικό Γραφείο.
Επίσης με κατοχή τουλάχιστον 40 χρόνια εφόσον υπάρχει κτίσμα (που αποτελεί και μοναδική κατοικία ή εμπορική εκμετάλλευση –πχ βιοτεχνία- του ιδιώτη) πριν από το 1982. Ο ιδιώτης μπορεί να αποκτήσει τίτλους ιδιοκτησίας μέχρι ένα άρτιο οικόπεδο (για εντός σχεδίου) ή 10 στρέμματα γης (για εκτός σχεδίου). Προβλέπονται και περιπτώσεις που οι ιδιώτες θα μπορούν να λάβουν και ακόμα μεγαλύτερες εκτάσεις (πχ 20 στρέμματα ή τυχόν μικρό υπόλοιπο που απομένει ανεκμετάλλευτο). Μπορούν να εξαγοράσουν όμως και ακίνητα που περιλαμβάνουν (όχι παραπάνω όμως από το 20% της συνολικής επιφάνειας) εκτάσεις χαρακτηρισμένες ως δασικές ή natura, υπογράφοντας ταυτόχρονα και ρήτρα προστασίας τους. Αν επιχειρήσουν να κτίσουν ή παρέμβουν στις ευαίσθητες αυτές εκτάσεις, τότε η εξαγορά ακυρώνεται και αποβάλλονται από το ακίνητο. Από την εξαγορά εξαιρούνται από τη ρύθμιση δάση, αρχαιολογικοί χώροι, αιγιαλοί-παραλίες ή παρόχθιες και παραποτάμιες περιοχές που έχουν περιέλθει στην ΕΤΑΔ- Υπερταμείο. Εξαιρέσεις μπορεί να υπάρξουν και μετά από υπόδειξη φορέων υπουργείων, για λόγους εθνικής ή δημόσιας ασφάλειας κλπ. Η υπόδειξη εξαιρέσεων μπορεί να διαρκέσει έως και 6 μήνες από την έναρξη του
Εάν ο αιτών ζητήσει εξόφληση με δόσεις, εντός ενός μηνός από την εξόφληση της τελευταίας δόσης, υποβάλλει το αποδεικτικό εξόφλησης στην οικεία Κτηματική Υπηρεσία για να λάβει σε 15 μέρες την απόφαση εξαγοράς προκειμένου να ολοκληρωθεί η μεταγραφή
Στην περίπτωση που εντός του δημοσίου ακινήτου υπάρχει αυθαίρετη κατασκευή, ο αιτών, εντός ενός μηνός από την κοινοποίηση του πιστοποιητικού αποδοχής, οφείλει να υποβάλει αίτηση τακτοποίησης και υπαγωγής του στον ν. 4495/2017. Ειδικά στην περίπτωση που εντός του δημοσίου ακινήτου υπάρχει αυθαίρετη κατασκευή, για την έκδοση της απόφασης εξαγοράς απαιτείται, εκτός από το τίμημα εξαγοράς, να εξοφληθεί το πρόστιμο υπαγωγής στον ν. 4495/2017 και να προσκομιστεί στην οικεία Κτηματική Υπηρεσία η βεβαίωση περαίωσης της διαδικασίας υπαγωγής στον ν. 4495/2017.
Αν το τίμημα εξαγοράς δεν εξοφληθεί εφάπαξ η δεν καταβληθεί η πρώτη δόση δεν εκδίδεται απόφαση εξαγοράς και η υπόθεση τίθεται στο αρχείο.
Για εμπρόθεσμη εξόφληση του τιμήματος εξαγοράς, υποβάλλεται αμελλητί το σχετικό αποδεικτικό καταβολής στην οικεία Κτηματική Υπηρεσία για την άμεση ενημέρωσή της. Οι δόσεις που έχουν καταβληθεί δεν επιστρέφονται, εφόσον δεν υπερβαίνουν το 40% του τιμήματος εξαγοράς, όμως σε βάρος του αιτούντος δεν θα βεβαιώνεται αποζημίωση αυθαίρετης χρήσης για το δημόσιο ακίνητο για το χρονικό διάστημα που αντιστοιχεί στο μη επιστρεφόμενο ποσό.
Αν ο αιτών δεν διατηρήσει την κύρια και μοναδική του κατοικία ή την άσκηση της δραστηριότητας για χρονικό διάστημα τουλάχιστον 5 ετών από την έκδοση της απόφασης εξαγοράς, τότε επέρχεται η αυτοδίκαιη λήξη ισχύος.
Παραλίες
Παράλληλα, με το νέο πλαίσιο που ανακοίνωσε το ΥΠΕΘΟ, επιχειρείται να μπει τάξη σε ένα πολύ ευαίσθητο ζήτημα, που αφορά τόσο το συνταγματικό δικαίωμα του πολίτη για πρόσβαση σε παραλίες κτλ αλλά και τη διασφάλιση της αειφορίας στο τουριστικό μας προϊόν.
Έτσι με το νομοσχέδιο «Όροι αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας στις παραθαλάσσιες περιοχές», που θα βγει σε διαβούλευση μέσα στις επόμενες ημέρες με στόχο να ψηφιστεί τον επόμενο μήνα, προωθείται η ριζική αλλαγή των διαδικασιών εκμίσθωσης του αιγιαλού και της παραλίας. Οι διαγωνισμοί θα γίνονται αποκλειστικά ηλεκτρονικά με ευθύνη της Κτηματικής Υπηρεσίας του Δημοσίου και όχι πλέον από τους Δήμους, οι οποίοι ωστόσο θα συνεχίσουν να λαμβάνουν ποσοστό 60% του τιμήματος παραχώρησης.
Για το 2024
Οι ηλεκτρονικοί διαγωνισμοί θα ολοκληρώνονται μέχρι τις 31 Μαρτίου κάθε έτους ώστε να υπάρχει χρόνος προετοιμασίας, αλλά ειδικά για φέτος η προθεσμία είναι έως τις 15 Μαΐου.
Οι τεχνικές προεργασίες έχουν ήδη ξεκινήσει, ενώ μεγάλο βάρος για την επιτυχή ολοκλήρωση των πλειστηριασμών δίνεται στην τυποποίηση των συμβάσεων και στην αυτοματοποίηση των διαδικασιών. Αυτό θα γίνει μέσω ενός ηλεκτρονικού συστήματος στο οποίο θα καταχωρούνται τα απαραίτητα στοιχεία όπως το τμήμα του αιγιαλού, η διάρκεια της παραχώρησης εντός του έτους κλπ.
Στη συνέχεια θα θεσπίζεται κατώτατο μίσθωμα υπολογίζοντας τις τις αντικειμενικές αξίες της περιοχής, τη διάρκεια της παραχώρησης (συνολικά και εντός του έτους) και τον «Συντελεστή Βαρύτητας Αιγιαλού» που αυξάνει ή μειώνει το μίσθωμα ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του αιγιαλού.
Οι παράμετροι υπολογισμού του Συντελεστή Βαρύτητας θα καθοριστούν με Υπουργική Απόφαση. Από το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας ξεκαθαρίζεται ότι σε κάθε περίπτωση για την περίοδο μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2025, το μίσθωμα δεν μπορεί να είναι χαμηλότερο από το μέγιστο μίσθωμα για την ίδια περιοχή που συμφωνήθηκε σε συμβάσεις μετά την 1η Ιανουαρίου 2017.
Τι αλλάζει στις παραχωρήσεις
Με το σχέδιο νόμου θα καθορίζεται ρητά ότι δεν επιτρέπεται η παραχώρηση άνω του 50% του συνολικού εμβαδού κάθε παραλίας, ενώ για τις περιοχές Natura το ποσοστό μειώνεται στο 30%. Κάθε παραχώρηση δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 500 τμ, ενώ τίθεται και πλαφόν 60% στο εμβαδόν της παραχωρούμενης έκτασης στην οποία επιτρέπεται η τοποθέτηση ομπρελών, ξαπλωστρών κλπ.
Για παράδειγμα, σε μια παραλία με εμβαδόν 20 στρεμμάτων, τα 10 στρέμματα θα πρέπει να είναι ελεύθερα. Τα υπόλοιπα θα μπορούν να σπάσουν το πολύ σε 20 παραχωρήσεις των 500 τμ, οι οποίες θα πρέπει να έχουν ελεύθερο χώρο τουλάχιστον 3 μέτρων μεταξύ τους. Σε κάθε παραχώρηση των 500 τμ οι ομπρέλες και οι ξαπλώστρες θα μπορούν καταλαμβάνουν το πολύ 300 τμ (το 60% της έκτασης). Αν τώρα η παραλία βρίσκεται σε περιοχή Natura τα ποσοστά είναι χαμηλότερα. Οι παραχωρησιούχοι οφείλουν να διατηρούν ελεύθερη ζώνη από την ακτογραμμή πλάτους τουλάχιστον τεσσάρων μέτρων.
Επίσης, για τους ελέγχους το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας επιστρατεύει ελέγχους από μικτά κλιμάκια, αλλά και τεχνικά μέσα όπως drones. Παράλληλα, ο κάθε παραχωρησιούχος θα υποχρεούται να έχει σε εμφανές σημείο στον αιγιαλό ή την παραλία πινακίδα με τις συντεταγμένες της παραχώρησης, τον αριθμό απόφασης παραχώρησης, τα δικαιώματα του κοινού, καθώς και QR code μοναδικού για κάθε παραχώρηση. Σκανάροντας το QR-code κάθε πολίτης θα μπορεί να δει το διάγραμμα του παραχωρούμενου αιγιαλού και να υποβάλει άμεσα καταγγελία αν διαπιστώσει υπέρβαση της παραχώρησης.
Ακόμη οι Δήμοι θα πρέπει να αναρτούν πινακίδες με το σχέδιο αιγιαλού και παραλίας στο οποίο θα σημειώνονται όλες οι παραχωρήσεις, ενώ κάθε παραχώρηση θα πρέπει να αναρτάται με στοιχεία και φωτογραφίες στην ιστοσελίδα του αντίστοιχου Δήμου.
Άμεσα πρόστιμα και κυρώσεις
Αν διαπιστωθεί κατάληψη αιγιαλού και παραλίας χωρίς να υπάρχει σύμβαση παραχώρησης θα εκδίδεται διαταγή σφράγισης και διακοπής λειτουργίας λειτουργίας της επιχείρησης που εντός 24 ωρών με ταινία και πινακίδα στα ελληνικά και τα αγγλικά που ενημερώνει τους πολίτες για τη σφράγιση και το λόγο που έγινε.
Τυχόν λειτουργία της επιχείρησης παρά τη σφράγιση συνιστά ποινικό αδίκημα. Παράνομες κατασκευές κατεδαφίζονται. Οι δαπάνες τόσο για την κατεδάφιση όσο και για την απομάκρυνση του εξοπλισμού βαρύνουν τον υπαίτιο.
Σε περίπτωση αυθαίρετης κατάληψης παραλίας - χωρίς δηλαδή σύμβαση παραχώρησης - μια παράβαση που είναι η πιο σοβαρή και πολύ συνήθης - θα επιβάλλεται πρόστιμο 4πλάσιο του ανταλλάγματος που θα κατέβαλλε η επιχείρηση εάν είχε σύμβαση παραχώρησης με βάση το ελάχιστο τίμημα που προβλέπει το νέο πλαίσιο.
Τώρα σε περίπτωση που υπάρχει σύμβαση και διαπιστωθεί υπέρβαση του παραχωρημένου χώρα θα επιβάλλεται πρόστιμο τετραπλάσιο του ανταλλάγματος που αντιστοιχεί στην επιπλέον έκταση που έχει καταβληθεί. Σε περίπτωση υποτροπής τα πρόστιμα διπλασιάζονται δηλαδή φθάνουν το οκταπλάσιο του τιμήματος.
Τι θα ισχύσει για ξενοδοχεία, ταβέρνες, καφέ κλπ
Στο νομοσχέδιο ρυθμίζεται το καθεστώς για τις όμορες επιχειρήσεις (είναι οι περιπτώσεις όπου πίσω από τον αιγιαλό ή την παραλία, βρίσκεται ο χώρος όπου δραστηριοποιείται η επιχείρηση και, σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να παρεμβάλλεται μεταξύ τους οδός, πλατεία ή άλλος κοινόχρηστος χώρος ή ακίνητο που ανήκει στην ιδιωτική περιουσία του Δημοσίου ή στην ΕΤΑΔ).
Οι παραχωρήσεις σε όμορες επιχειρήσεις γίνονται με την τιμή εκκίνησης που θεσπίζει το σχέδιο νόμου για τις δημοπρασίες, προσαυξημένη κατά 20 % με μέγιστη διάρκεια επίσης τα τρία χρόνια. Ομοίως για συμβάσεις παραχώρησης αυτής της κατηγορίας που συνάπτονται μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2025, ορίζεται ως κατώτατο το μέγιστο μίσθωμα για την ίδια περιοχή που συμφωνήθηκε σε συμβάσεις μετά την 1η Ιανουαρίου 2017.
Στην διαδικασία αυτή (των όμορων επιχειρήσεων) εντάσσονται ξενοδοχειακά καταλύματα, κάμπινγκ, κέντρα αναψυχής, ναυταθλητικά σωματεία, επιχειρήσεις θαλάσσιων μέσων αναψυχής και επιχειρήσεις εκμετάλλευσης ομπρελών και ξαπλωστρών, εφόσον φυσικά υποβάλουν σχετικό αίτημα.
Σε περιπτώσεις που υπάρχουν συνεχόμενες όμορες επιχειρήσεις, προβλέπεται υποχρεωτικά ελεύθερη ζώνη πλάτους 6 μέτρων για την πρόσβαση του κοινού (3 μέτρα σε κάθε πλευρά).
“Παράθυρο” για τα κτός σχεδίου
Επίσης, σε σχέση με το φλέγον θέμα του χωροταξικού σχεδιασμού, που αφορά συνολικά τη διευθέτηση της οικιστικής ανάπτυξης, επανέρχεται η δυνατότητα δόμησης, σε εκτός σχεδίου οικόπεδα, υπό προϋποθέσεις και με την καταβολή ειδικού τέλους, ενώ με σύγχρονα τεχνολογικά μέσα θα επιχειρηθεί για άλλη μια φορά να δοθεί τέλος στην αυθαίρετη δόμηση. Οι νέες αυτές ρυθμίσεις περιλαμβάνονται σε νομοσχέδιο του υπουργείου Περιβάλλοντος, που συζητήθηκε χστο υπουργικό συμβούλιο.
Αναλυτικότερα, επιτρέπεται η δόμηση στα εκτός σχεδίου οικόπεδα που έχουν «πρόσωπο» σε μη αναγνωρισμένο ως κοινόχρηστο κατά την έννοια της πολεοδομικής νομοθεσίας δρόμο. Η ρύθμιση αυτή χαρακτηρίζεται μεταβατική, μέχρι την έκδοση του σχετικού Προεδρικού Διατάγματος και σε κάθε περίπτωση όχι πέραν της καταληκτικής ημερομηνίας της 31ης.12.2025. Το προαναφερόμενο Προεδρικό Διάταγμα αφορά την κύρωση του οδικού δικτύου της χώρας, την ένταξη στον σχεδιασμό, καθώς και την αναγνώριση των δημοτικών οδών. Ωστόσο, οι νέες ρυθμίσεις δεν ακουμπούν το όριο των 4 στρεμμάτων
