Η Κύπρος αντιμετωπίζει ήδη σημαντικές επιπτώσεις λόγω της κλιματικής αλλαγής οι οποίες αναμένεται να ενταθούν στο μέλλον σύμφωνα με τα ευρήματα της αξιολόγησης κινδύνου που αποτέλεσε το βασικό στάδιο για την αναθεώρηση της Εθνικής Στρατηγικής για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή στην Κύπρο δρομολογεί το Τμήμα Περιβάλλοντος.
Το έργο της αναθεώρησης ξεκίνησε το 2023 με τη συνεργασία διεθνών και τοπικών εμπειρογνωμόνων και υλοποιείται με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επιπτώσεις που γίνονται πιο έκδηλες με τις αλλαγές στη θερμοκρασία, αυξάνοντας τον κίνδυνο εξάλειψης ενδημικών και ευάλωτων ειδών, την εξάπλωση μολυσματικών ασθενειών, επηρεάζοντας ακόμα τη γεωργία, την ανθρώπινη κατανάλωση και το οικοσύστημα.
Η αναθεωρημένη στρατηγική περιλαμβάνει αναλυτική αξιολόγηση κλιματικού κινδύνου και τρωτότητας, η οποία ανέδειξε τους κύριους κλιματικούς κινδύνους σε 15 τομείς όπως η γεωργία, η βιοποικιλότητα, η πολιτιστική κληρονομιά, η δημόσια υγεία, η διαχείριση υδάτων, ο τουρισμός, οι υποδομές και η ενέργεια.
Οι τομείς αυτοί περιλαμβάνουν: 1. Γεωργία, 2. Βιοποικιλότητα και Οικοσυστήματα 3. Πολιτιστική Κληρονομιά 4. Διαχείριση Κινδύνων Καταστροφών, Πολιτική Προστασία και Υποδομές Ζωτικής Σημασίας 5. Οικονομία, Βιομηχανία και Χρηματοοικονομικά 6. Ενέργεια 7. Αλιεία και Υδατοκαλλιέργεια 8. Δάση 9. Υγεία 10. Υδρολογικό Καθεστώς και Διαχείριση Υδάτων 11. Θαλάσσιες και Παράκτιες Περιοχές 12. Χωροταξία 13. Έδαφος 14. Τουρισμός 15. Μεταφορές, Υποδομές και Κτήρια
Με βάση τα ευρήματα της μέχρι σήμερα εργασίας που έγινε, η Κύπρος αντιμετωπίζει ήδη σημαντικές κλιματικές επιπτώσεις όπως η άνοδος της θερμοκρασίας, οι παρατεταμένες περίοδοι ξηρασίας, η αυξανόμενη συχνότητα πυρκαγιών και η διάβρωση των παράκτιων περιοχών.
Η αναθεωρημένη στρατηγική προτείνεται να περιλαμβάνει στοχευμένα μέτρα προσαρμογής για κάθε τομέα, ενισχύοντας την ανθεκτικότητα της χώρας και αντιμετωπίζοντας τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Ορισμένα από τα κυριότερα μέτρα περιλαμβάνουν:
Γεωργία: Χρήση ανακτημένου νερού για άρδευση και πιλοτικά έργα αφαλάτωσης με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Βιοποικιλότητα: Δημιουργία βάσεων δεδομένων για την παρακολούθηση ειδών και προστασία των οικοτόπων, καθώς και προστασία των δασών από τις πυρκαγιές.
Πολιτιστική Κληρονομιά: Ενίσχυση της προστασίας ιστορικών μνημείων από ακραία καιρικά φαινόμενα και ανάπτυξη σχεδίων συντήρησης και παρακολούθησης.
Διαχείριση Υδάτων: Ανάπτυξη δικτύων διανομής ανακτημένου νερού σε περιοχές με έντονη αγροτική δραστηριότητα και αφαλάτωση με ανανεώσιμες πηγές.
Δημόσια Υγεία: Συγκρότηση συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης των πολιτών για ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως καύσωνα, πλημμύρες και πυρκαγιά.
Τουρισμός: Προστασία των παράκτιων περιοχών από τη διάβρωση και διαχείριση των περιβαλλοντικών κινδύνων, με στόχο τη βιωσιμότητα των τουριστικών υποδομών.
Υποδομές: Ανθεκτικότητα κτηρίων και υποδομών μέσω σχεδιασμού που προστατεύει από ακραία φαινόμενα, καθώς και επενδύσεις σε καινοτόμες τεχνολογίες για υλικά και δομές που αντέχουν στις κλιματικές πιέσεις.
Η αναθεωρημένη στρατηγική θα περιλαμβάνει συγκεκριμένο Εθνικό Σχέδιο Δράσης με καθορισμένους δείκτες, συστήματα παρακολούθησης και αξιολόγησης, διασφαλίζοντας ότι η πρόοδος θα παρακολουθείται τακτικά και θα προσαρμόζεται βάσει των αναγκών. Κάθε δύο χρόνια προβλέπεται να δημοσιεύονται εκθέσεις προόδου, ενώ η στρατηγική θα αξιολογείται κάθε έξι χρόνια.
Η υλοποίηση των μέτρων προτείνεται να υποστηριχθεί από πολυεπίπεδες πηγές χρηματοδότησης, όπως ευρωπαϊκά κονδύλια, τον εθνικό προϋπολογισμό και ιδιωτικές επενδύσεις. Η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα και η χρήση πράσινων χρηματοδοτικών εργαλείων αποτελούν κεντρικά στοιχεία για τη βιωσιμότητα της στρατηγικής.
Με την αναθεωρημένη Εθνική Στρατηγική για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή η Κύπρος επενδύει σε μια ανθεκτική και βιώσιμη πορεία προς το μέλλον, ενισχύοντας την προστασία των φυσικών της πόρων και διασφαλίζοντας την ευημερία των πολιτών και της οικονομίας της χώρας.
Στο πλαίσιο της διαδικασίας αναθεώρησης θα γίνει δημόσια διαβούλευσης στις 18/2/2025 η οποία θα έχει διάρκεια ένα μήνα. Μετά την τελική του διαμόρφωση θα σταλεί για έγκριση από το Υπουργικό Συμβούλιο.
Στο τελικό κείμενο που θα βγει σε δημόσια διαβούλευση αναμένεται να περιληφθούν τα μέτρα που προτείνουν οι Επαρχιακοί Οργανισμοί Αυτοδιοίκησης (ΕΟΑ) κυρίως για αντιπλημμυρικά και απώλειες από την ύδρευσης.
Στοχευμένα μέτρα για την επίτευξη ανθεκτικότητας
Η πρώτη Εθνική Στρατηγική για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή στην Κύπρο εγκρίθηκε το 2017 από το Υπουργικό Συμβούλιο, με συντονισμό και ευθύνη του Τμήματος Περιβάλλοντος του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος. Αυτή η στρατηγική αποτέλεσε το πρώτο πλαίσιο για την προσαρμογή της χώρας στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, εστιάζοντας στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας των διαφόρων τομέων και την εναρμόνιση με την τότε Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή του 2013.
Η αναθεώρηση της στρατηγικής ευθυγραμμίζεται με την επικαιροποιημένη Ευρωπαϊκή Στρατηγική του 2021, η οποία δίνει έμφαση σε μια «εξυπνότερη, ταχύτερη και πιο συστηματική» προσέγγιση και θέτει στόχο την κλιματική ανθεκτικότητα της ΕΕ έως το 2050. Η νέα στρατηγική της ΕΕ εστιάζει στην ενίσχυση της γνώσης και της παρακολούθησης των κλιματικών επιπτώσεων, τη χρηματοδότηση προσαρμοστικών δράσεων και την ενδυνάμωση της διακυβέρνησης. Η Κύπρος, με αυτή την αναθεώρηση, υιοθετεί μια διατομεακή προσέγγιση που ανταποκρίνεται στις κατευθύνσεις της ΕΕ, θέτοντας στόχους για την επίτευξη ανθεκτικότητας μέσω στοχευμένων μέτρων.
Οι κύριες πηγές της χρηματοδότησης της Εθνικής Στρατηγικής
Η χρηματοδότηση της Εθνικής Στρατηγικής Προσαρμογής είναι κρίσιμη για την επιτυχία της και βασίζεται σε πολυεπίπεδες πηγές, εστιάζοντας στη διασφάλιση βιώσιμων χρηματοδοτικών πόρων για τα επόμενα χρόνια.
Ευρωπαϊκά Κονδύλια και Προγράμματα: Η στρατηγική αξιοποιεί προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως τα κονδύλια από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Συνοχής, το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και το πρόγραμμα LIFE, τα οποία στηρίζουν μέτρα προσαρμογής και μετριασμού της κλιματικής αλλαγής.
Εθνικός Προϋπολογισμός: Το ΥΓΑΑΠ σε συνεργασία με το Υπουργείο Οικονομικών έχει προβλέψει τη χρηματοδότηση ορισμένων μέτρων από τον εθνικό προϋπολογισμό, ώστε να καλυφθούν επείγουσες και βασικές ανάγκες, ιδιαίτερα σε τομείς με υψηλή κλιματική ευπάθεια, όπως η υδροδότηση και η γεωργία.
Ιδιωτικές Επενδύσεις και Καινοτόμα Χρηματοδοτικά Εργαλεία: Προβλέπεται επίσης η χρήση μηχανισμών σύμπραξης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ), καθώς και η αξιοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων για τη χρηματοδότηση υποδομών, ειδικά σε έργα όπως η αφαλάτωση με χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Εξετάζονται επίσης καινοτόμες λύσεις, όπως οι πράσινοι χρηματοδοτικοί μηχανισμοί (πράσινα ομόλογα) και τα ειδικά δάνεια για βιώσιμες επενδύσεις.
Κίνητρα και Επιχορηγήσεις για Ιδιωτικές Πρωτοβουλίες: Προβλέπονται επίσης κίνητρα για τους αγρότες, τους επιχειρηματίες και τις κοινότητες για τη συμμετοχή τους σε έργα προσαρμογής, όπως η χρήση ανακυκλωμένου νερού ή η δημιουργία ανθεκτικών κτιρίων, ενισχύοντας έτσι τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
