Του Γιώργου Μελέα, Εθνικού Εμπειρογνώμονα στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή
Ως μία από τις πιο αστικοποιημένες περιοχές στον κόσμο, η Ευρωπαϊκή Ένωση (EE) γνωρίζει ότι οι αστικές περιοχές είναι στρατηγικοί τόποι για την αντιμετώπιση τόσο των απειλών όσο και των ευκαιριών που σχετίζονται με τη βιώσιμη ανάπτυξη και την καινοτομία.
Η ΕΕ έχει γίνει πιο αστική τα τελευταία 50 χρόνια, αν και η ταχύτητα της αστικοποίησης έχει επιβραδυνθεί. Ωστόσο, ένα αυξανόμενο ποσοστό του πληθυσμού της ΕΕ ζει και εργάζεται σε αστικές περιοχές. Αναμένεται ευρέως ότι η τάση της αστικοποίησης θα συνεχιστεί, καθώς οι αστικές περιοχές αντιπροσωπεύουν μεγαλύτερο μερίδιο δραστηριότητας. Σύμφωνα με τη Eurostat, το 17,8 % του συνολικού πληθυσμού της ΕΕ ζει σε μια λειτουργική αστική περιοχή που ανήκει σε μία από τις 20 μεγαλύτερες πόλεις.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι το υψηλότερο ποσοστό του πληθυσμού της ΕΕ-27 ζει σε πόλεις και προάστια (31,6 %), ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό ζει σε πόλεις (40,4 %). Οι πόλεις καταλαμβάνουν το 2% της παγκόσμιας χερσαίας έκτασης, αλλά ευθύνονται για περισσότερα από τα δύο τρίτα της παγκόσμιας χρήσης ενέργειας και των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
Σε οικονομικό επίπεδο, οι πόλεις εκτιμάται ότι παράγουν το 80% της συνολικής οικονομικής ανάπτυξης και οι εν γένει αστικές περιοχές χρησιμεύουν ως κινητήριες δυνάμεις για την τοπική και παγκόσμια οικονομία, την καινοτομία, την επιστήμη, τον πολιτισμό και την εκπαίδευση, καθώς και ως τόποι όπου αναδύονται εξελισσόμενες χωρικές, δημογραφικές, οικονομικές, περιβαλλοντικές, κοινωνικές και τεχνολογικές προκλήσεις.
Σε αυτό το διαμορφούμενο οικονομικοκοινωνικό αλλά και περιβαλλοντικό πλαίσιο, οι πόλεις θα πρέπει να γίνουν κοινωνοί της πράσινης ατζέντας προτού είναι πολύ αργά. Απαιτούνται καινοτόμες δράσεις πράσινης ανάπτυξης και εφαρμογής πράσινων πρωτοβουλιών ώστε να αλλάξει άρδην η εικόνα τους. Οι αστικές αρχές πρέπει να είναι τολμηρές και καινοτόμες κατά τον σχεδιασμό και τη δοκιμή νέων υπηρεσιών και προϊόντων για την αντιμετώπιση ολοένα και πιο σύνθετων και διασυνδεδεμένων τοπικών προκλήσεων που σχετίζονται με τη βιώσιμη αστική ανάπτυξη και την πράσινη μετάβαση.
Πώς θα επιτευχθεί η πράσινη μετάβαση; Μέσω της αστικής ατζέντας της ΕΕ και των προγραμμάτων της που χρηματοδοτούνται από το ΕΤΠΑ (Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης). Μια από τις νέες συμπράξεις της αστικής ατζέντας, οι «Πράσινες πόλεις» θα επικεντρωθεί στις πράσινες και γαλάζιες υποδομές σε αστικό πλαίσιο και θα δημιουργήσει εκτεταμένους δεσμούς με άλλους τομείς προτεραιότητας, και συγκεκριμένα το δομημένο περιβάλλον, τις βιώσιμες μεταφορές, τη διαχείριση των υδάτων και την αστική γεωργία. Επιπλέον, θα εξετάσει τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή.
Ένα ακόμη σημαντικό πρόγραμμα είναι η Ευρωπαϊκή Αστική Πρωτοβουλία - Καινοτόμες Δράσεις. Υπάρχει ειδικός προϋπολογισμός του ΕΤΠΑ ύψους 450 εκατομμυρίων ευρώ για τις εν λόγω δράσεις οι οποίες θα διοχετευτούν σε πιλοτικά έργα που μπορούν να δοκιμαστούν σε πραγματικές αστικές περιοχές. Ένα άλλο σημαντικό μέσο είναι η καινοτομία των πόλεων - Δραστηριότητες έρευνας και καινοτομίας στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «Καινοτόμες πόλεις», όπου η χρηματοδότηση εξασφαλίζεται μέσω των προγραμμάτων «Ορίζοντας 2020» και «Ορίζοντας- Ευρώπη» και συναφείς δράσεις.
Τα μέσα και τα εργαλεία υπάρχουν και το μόνο που χρειάζεται είναι η γνώση και η ενδυνάμωση των ικανοτήτων από τις τοπικές αρχές. Οι τοπικοί άρχοντες (Δήμαρχοι κυρίως) θα πρέπει να εστιάσουν στα προγράμματα αυτά και να επωφεληθούν από τις ευκαιρίες που δίνουν. Ο πράσινος μετασχηματισμός των πόλεων θα πρέπει να γίνει κυρίαρχη πολιτική για τα επόμενα χρόνια. Το χρωστάμε στα παιδιά μας.
