Το μεγαλύτερο συγκρότημα εξόρυξης της Βόρειας Μακεδονίας το REK "Μπίτολα," έχει νέα διοίκηση, αλλά τα μακροχρόνια προβλήματά του παραμένουν άλυτα. Καθώς πλησιάζει η περίοδος θέρμανσης, η προσοχή στρέφεται ξανά στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.
Ωστόσο, επειδή η ηλεκτρική ενέργεια παράγεται από την εξόρυξη και επεξεργασία άνθρακα, η συνεχιζόμενη σύγκρουση μεταξύ της παραδοσιακής ενέργειας και της πίεσης για "πράσινες" εναλλακτικές είναι αναπόφευκτη. Οι ντόπιοι αναφέρουν ότι το REK θα βρεθεί ξανά "μεταξύ σφύρας και άκμονος."
Μια πρόσφατη έκθεση της Bankwatch, μιας παγκόσμιας περιβαλλοντικής οργάνωσης με έδρα την Πράγα, υπογραμμίζει την αυξανόμενη ρύπανση από άνθρακα στην περιοχή, κυρίως από ξεπερασμένους θερμικούς σταθμούς. Η έκθεση τονίζει ότι οι εκπομπές διοξειδίου του θείου, σκόνης και οξειδίων του αζώτου υπερβαίνουν τα επιτρεπόμενα όρια. Οι εκπομπές διοξειδίου του θείου στα Δυτικά Βαλκάνια, για παράδειγμα, είναι 5,7 φορές υψηλότερες από το επιτρεπόμενο όριο βάσει της Συμφωνίας της Ενεργειακής Κοινότητας, παραβιάζοντας άμεσα τα πρότυπα ελέγχου ρύπανσης.
Σύμφωνα με τη Bankwatch, το REK "Μπίτολα" είναι ο μεγαλύτερος ατμοσφαιρικός ρυπαντής στη Βόρεια Μακεδονία, με εκπομπές διοξειδίου του θείου δέκα φορές πάνω από το επιτρεπόμενο όριο, επηρεάζοντας σοβαρά τη δημόσια υγεία.
Σε απάντηση, η κρατική εταιρεία ηλεκτρισμού ESM αναγνώρισε την έκθεση αλλά επανέλαβε τη δέσμευσή της σε έργα απανθρακοποίησης στο πλαίσιο της εθνικής ενεργειακής στρατηγικής, χωρίς να παράσχει λεπτομέρειες.
"Η πράσινη μετάβαση για την οποία εργαζόμαστε, σύμφωνα με την Εθνική Ενεργειακή Στρατηγική, θα περιλαμβάνει σημαντικές επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Μακροπρόθεσμα, αυτό θα εξασφαλίσει σταθερή παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θα βοηθήσει στην προστασία του περιβάλλοντος. Επιπλέον, αυτή η μετάβαση πρέπει να είναι δίκαιη, δημιουργώντας θέσεις εργασίας στον τομέα της πράσινης οικονομίας," δήλωσε η ESM.
Ο λιγνίτης παραμένει κυρίαρχος, παρά τις εκκλήσεις για ανανεώσιμη ενέργεια.
Σύμφωνα με την έκθεση της ESM για το 2022, εξορύχθηκαν 5.049.885 τόνοι άνθρακα από τοπικά ορυχεία, ενώ αγοράστηκε επιπλέον άνθρακας για να καλυφθεί η ζήτηση. Παρά τις διεθνείς περιβαλλοντικές ομάδες που ζητούν ταχύτερη στροφή προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η Βόρεια Μακεδονία συνεχίζει να επεκτείνει τις εξορυκτικές δραστηριότητες άνθρακα.
Το ορυχείο "Brod-Gneotino" στην Πελαγονία προορίζεται για περαιτέρω εκμετάλλευση, ενώ τα σχέδια για νέα ορυχεία, όπως το "Živojno" και το "Mariovo", έχουν ως στόχο να παρατείνουν τη ζωή του REK "Μπίτολα."
Παρόλο που η ESM αναγνωρίζει το υψηλό κόστος της μετάβασης μακριά από τον άνθρακα, η καθυστέρηση στη στροφή προς την πράσινη ενέργεια μπορεί να οδηγήσει σε ακόμη μεγαλύτερα έξοδα στο μέλλον. Παρά την κάποια πρόοδο - όπως το φωτοβολταϊκό εργοστάσιο στον σταθμό άνθρακα του Οσλομέι και τις προσπάθειες δενδροφύτευσης - οι περιβαλλοντικοί ακτιβιστές υποστηρίζουν ότι αυτές οι ενέργειες δεν αντιμετωπίζουν το ευρύτερο πρόβλημα ρύπανσης.
Παρότι η ESM ισχυρίζεται ότι παρακολουθεί τακτικά τις εκπομπές από τις εγκαταστάσεις της και δημοσιεύει τα δεδομένα με διαφάνεια, η Bankwatch επισημαίνει ότι οι περιβαλλοντικές προσπάθειες της εταιρείας δεν έχουν αποφέρει ουσιαστικά αποτελέσματα.
Εν τω μεταξύ, οι ξεπερασμένοι σταθμοί άνθρακα συνεχίζουν να λειτουργούν σε ολόκληρη την περιοχή χωρίς κυρώσεις, παρά τις προσπάθειες της Ενεργειακής Κοινότητας να επιβάλει περιβαλλοντικούς κανονισμούς. Σύμφωνα με την Bankwatch, δεν υπάρχουν ακόμη σαφή, ρεαλιστικά σχέδια για το κλείσιμο ή τον εκσυγχρονισμό αυτών των σταθμών.
