«Η δουλειά τώρα ξεκινάει» δήλωσε ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης κλείνοντας τον χαιρετισμό του στην χθεσινή εκδήλωση για τη σύσταση του Ταμείου Απανθρακοποιησης των Νησιών στη Νάξο. Πράγματι, πρόκειται για ένα «μικρό παράλληλο ΕΣΠΑ» κατά τη διατύπωση της υφυπουργού Αλεξάνδρας Σδούκου, για ένα νέο ευρωπαϊκό κουμπαρά με αρχικά κεφάλαια 1,6 δις. ευρώ που θα προέλθουν από τη δημοπράτηση 25 εκατ, δικαιωμάτων εκπομπής ρύπων την επόμενη διετία (μπορεί το ποσό να είναι μεγαλύτερο, αναλόγως και με τις τιμές στο Χρηματιστήριο Ρύπων) που θα κινητοποιήσουν νέες επενδύσεις που μπορούν να φτάσουν τα 5 δις. ευρώ.
Πρόκειται για έργα μικρά και μεγάλα, με ευρεία γκάμα που κυμαίνεται από τις υποθαλάσσιες διασυνδέσεις των Δωδεκανήσων και των νησιών του Βορειοανατολικού Αιγαίου και τη δημιουργία των πρώτων Υπεράκτιων Αιολικών Πάρκων στο Αιγαίο, έως την εγκατάσταση μικρών φωτοβολταϊκών με μπαταρία για αυτοκατανάλωση στα νησιά, την δημιουργία υποδομών φόρτισης για ηλεκτροκίνητα αυτοκίνητα και την ανάπτυξη και λειτουργία υποδομών σε νησιωτικά λιμάνια για την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας σε ελλιμενιζόμενα πλοία (cold-ironing).
Πιο συγκεκριμένα, μέσω του Ταμείου Απανθρακοποίησης έχουν λάβει προτεραιότητα για χρηματοδότηση (με ποσοστό από 30% έως 60% κατά περίπτωση), οι παρακάτω δράσεις
- Φωτοβολταϊκά συστήματα σε συνδυασμό με συστήματα αποθήκευσης ενέργειας μπαταρίας για ενεργειακή αυτονομία
- Υβριδικά συστήματα ΑΠΕ
- Υπεράκτια αιολικά πάρκα
- Νησιωτικές διασυνδέσεις Υψηλής και Μέσης Τάσης (Δωδεκανήσων, Νησιών Βορειοανατολικού Αιγαίου, Κυκλάδων)
- Εγκατάσταση αυτόνομων συστημάτων αποθήκευσης
- Αφαλατώσεις/Αντλιοταμίευση/φράγματα/ταμιευτήρες πολλαπλών χρήσεων
- Υποδομές ηλεκτροδότησης ελλιμενισμένων πλοίων από την ξηρά (cold ironing)
- Σταθμοί φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων
Πιο συγκεκριμένα, ο πρώτος πυλώνας –στον οποίο θα διοχετευθούν πόροι της τάξης των 550 εκατ. ευρώ- είναι οι ηλεκτρικές διασυνδέσεις των Δωδεκανήσων (για την οποία ξεκίνησε πρόσφατα η διαγωνιστική διαδικασία) και του Βορειοανατολικού Αιγαίου, έργα συνολικού προϋπολογισμού της τάξης των 3 δις. ευρώ, τα οποία μετά την ολοκλήρωσή τους το 2029- θα αποφέρουν όφελος από τη μείωση των ΥΚΩ της τάξης των 2 δισ. ευρώ -σε ορίζοντα 25ετίας- για την διασύνδεση των Δωδεκανήσων και 1,6 δισ. ευρώ για την ίδια χρονική περίοδο για τη διασύνδεση του Βορειοανατολικού Αιγαίου.
O δεύτερος πυλώνας θα αφορά σε έργα ΑΠΕ- θα χρηματοδοτηθούν με 135 εκατ. ευρώ μικρά φωτοβολταϊκά με μπαταρίες για νοικοκυριά, επιχειρήσεις, Δήμους, αγρότες, με 140 εκατ. ευρώ ανάπτυξη σταθμών ΑΠΕ με μπαταρίες σε διασυνδεδεμένα νησιά και με 260 εκατ. ευρώ η δημιουργία υβριδικών σταθμών ΑΠΕ σε συνδυασμό με μπαταρία σε μη διασυνδεδεμένα νησιά. Κατά τους πρώτους μήνες του 2025 θα προκηρυχθούν οι πρώτοι διαγωνισμοί για υβριδικούς σταθμούς συνολικής ισχύος 70 ΜW περίου σε έξι μεγάλα μη διασυνδεδεμένα νησιά (Ρόδος, Κως, Κάλυμνος, Σάμος, Χίος, Λέσβος)
Στον ίδιο πυλώνα προβλέπεται επίσης χρηματοδότηση 260 εκατ. ευρώ για τη δημιουργία Υπεράκτιων Αιολικών Πάρκων, καθώς και 100 εκατ. ευρώ για τη δημιουργία φραγμάτων πολλαπλού σκοπού σε νησιά που θα χρησιμοποιούνται για ύδρευση, άρδευση καθώς και για παραγωγή ενέργειας με την τοποθέτηση μικρών υδροηλεκτρικών σταθμών.
Τα εν λόγω έργα θα συμβάλουν στην απεξάρτηση των νησιών από τον άνθρακα με πολλαπλούς τρόπους, καθώς θα παράγουν χαμηλού κόστους, πράσινη ενέργεια. Τα έργα αυτά θα καλύψουν τις οικιακές, καθώς και τις τουριστικές και γεωργικές ανάγκες σε νερό, σε απομακρυσμένες περιοχές που αντιμετωπίζουν προβλήματα λειψυδρίας. Παράλληλα, θα συμβάλλουν στην αντιπλημμυρική προστασία με τη συγκράτηση των πλημμυρικών ροών και θα οδηγήσουν σε εξοικονόμηση ηλεκτρικής ενέργειας και ενεργειακών δαπανών, καθώς θα αντικαταστήσουν τις ενεργοβόρες υποδομές παροχής νερού (άντληση υπόγειων υδάτων, μονάδες αφαλάτωσης).
Τέλος, στον τρίτο πυλώνα εντάσσονται οι υποδομές φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων στα ελληνικά νησιά (30 εκατ. ευρώ) και οι υποδομές παροχής ενέργειας σε ελλιμενιζόμενα πλοία (100 εκατ. ευρώ).
Σύμφωνα με τον προγραμματισμό του ΥΠΕΝ και του ΤΑΙΠΕΔ (καθώς η μονάδα Συμβάσεων Στρατηγικής Σημασίας του Ταμείου έχει αναλάβει τον ρόλο του project manager), η χώρα θα πρέπει να ετοιμάσει τις προτάσεις της για τις παραπάνω δράσεις εντός τριών μηνών και θα τις αποστείλει προς έγκριση, αφού πραγματοποιηθεί η εξειδίκευση τους. Στη συνέχεια, θα ξεκινήσει, σταδιακά, η ωρίμανση των έργων, παράλληλα με την οριστικοποίηση της τελικής μορφής των επιμέρους δράσεων. Στόχος είναι τα πρώτα έργα που θα ωριμάσει η Μονάδα Συμβάσεων Στρατηγικής Σημασίας (PPF) του ΤΑΙΠΕΔ να δημοπρατηθούν μέχρι τα τέλη του 3ου τριμήνου 2025. Το πρόγραμμα θα ολοκληρωθεί το 2032, οπότε και θα έχουν δημοπρατηθεί όλες οι δράσεις.
Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων θα αξιολογήσει σε πρώτη φάση το εκτιμώμενο έλλειμμα χρηματοδότησης καθώς και τα κοινωνικοοικονομικά οφέλη όλων των υπό ένταξη έργων, ενώ στη συνέχεια θα διενεργεί τις εκταμιεύσεις από το Ταμείο Απανθρακοποίησης, στη βάση της προόδου υλοποίησης των έργων. Αν και η χρηματοδότηση του Ταμείου θα προέρχεται από δικαιώματα του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ρύπων (ETS) και όχι από πόρους της ΕΤΕπ, θα μπορούσαν να υπάρξουν ευκαιρίες για την Tράπεζα να χρηματοδοτήσει έργα σε περιπτώσεις όπου υπάρχουν κενά χρηματοδότησης, καλύπτοντας μέρος του ελλείμματος.
