Ο πρόεδρος των ΗΠΑ είπε ότι οι δασμοί θα εφαρμοστούν “γενικά”, αν και υπογράμμισε ότι θα χτυπήσουν τις εισαγωγές αυτοκινήτων. Σε δηλώσεις που έκανε κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης του υπουργικού συμβουλίου, ο Τραμπ σημείωσε ακόμα ότι οι ΗΠΑ θα επενδύσουν στην Κίνα και ότι θέλει να επενδύσει και η Κίνα στις ΗΠΑ. Θα έχουμε μια καλή σχέση με την Κίνα, ανέφερε, επαναλαμβάνοντας ότι έχει σπουδαία σχέση με τον κινέζο πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ.
Είναι ξεκάθαρο ότι η τοποθέτηση αυτή του Aμερικανού προέδρου δημιουργεί νέα δεδομένα για την ΕΕ, που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν με υιοθέτηση μιας νέας στρατηγικής αλλά και με ένταση κινήσεων στο πεδίο των επενδύσεων. Αυτό τουλάχιστον επισημαίνουν αναλυτές αλλά και φορείς δημόσιων πολιτικών.
Μιλώντας, έτσι, στις 20 Φεβρουαρίου ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας στους Πρέσβεις των Κρατών-Μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Αθήνα, με θέμα “Προκλήσεις της ευρωζώνης σε ένα αβέβαιο γεωπολιτικό περιβάλλον” που οργανώθηκε από την Πρεσβεία της Δημοκρατίας της Πολωνίας στην Αθήνα, επ’ ευκαιρία της ανάληψης της Προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τη Δημοκρατία της Πολωνίας τόνισε ότι απαιτείται μια σειρά κινήσεων για τη θωράκιση της ΕΕ.
Τι πρέπει να γίνει;
“Η ολοκλήρωση της Ενιαίας Αγοράς θα βοηθήσει στην αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων” τόνισε ο κ. Στουρνάρας και προσέθεσε: “Η ενδυνάμωση και επέκταση των εμπορικών συμμαχιών της Ευρώπης είναι επίσης κομβικής σημασίας για την αντιστάθμιση των εμπορικών κινδύνων. Η επέκταση διμερών και περιφερειακών προτιμησιακών εμπορικών συμφωνιών θα προωθήσει τη συνεργασία με άλλες χώρες και θα συμβάλει σε ένα λειτουργικό πολυμερές σύστημα διεθνούς εμπορίου, βασισμένο σε κανόνες. Αυτά τα βήματα είναι καθοριστικά για την αύξηση των επενδύσεων και την προώθηση της διατηρήσιμης ανάπτυξης, ενώ παράλληλα ενισχύουν την ανθεκτικότητα των οικονομιών μας απέναντι σε εξωτερικές διαταραχές” τόνισε ο κ. Στουρνάρας,
Βέβαια, παραδέχτηκε, ότι “τομέας ανησυχίας για την ευρωζώνη είναι η εξαγγελθείσα εμπορική πολιτική από τον νέο Πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών. Αν και οι λεπτομέρειες μιας πιθανής επιβολής αμερικανικών δασμών δεν έχουν ακόμη αποσαφηνιστεί, η προοπτική μιας επιθετικής εμπορικής πολιτικής των ΗΠΑ, σε συνδυασμό με πιθανά αντίποινα από τους εμπορικούς εταίρους τους, αναμένεται να έχουν εκτεταμένες οικονομικές συνέπειες, δυσχεραίνοντας περαιτέρω τη θέση της ευρωζώνης. Με τον όγκο του εμπορίου μεταξύ της ΕΕ και των ΗΠΑ να ανέρχεται σε 1,5 τρισεκ. ευρώ, είναι σαφές ότι οι δασμοί των ΗΠΑ στην Ευρώπη θα είναι αρνητικοί για την ανάπτυξη.”
Τα σενάρια επιπτώσεων
Με βάση τον Διοικητή και σύμφωνα με τις εκτιμήσεις παραγόντων της αγοράς, ένας δασμός 10% των ΗΠΑ σε όλες τις εισαγωγές από τη ζώνη του ευρώ, σε συνδυασμό με υψηλότερη αβεβαιότητα σχετικά με τις μελλοντικές εμπορικές σχέσεις ΗΠΑ-ΕΕ, θα μπορούσε να μειώσει το ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ έως και 0,5 της ποσοστιαίας μονάδας εντός ενός έτους. Το μέγεθος των αρνητικών επιδράσεων στην ανάπτυξη θα εξαρτηθεί, μεταξύ άλλων, από το εύρος των προϊόντων που θα υπόκεινται σε υψηλότερους δασμούς, τη διάρκεια ισχύος αυτών των δασμών, τα μέτρα που θα ληφθούν ως αντίποινα και η ανταπάντηση σε αυτά, και τα αποτελέσματα ανατροφοδότησης από τις παγκόσμιες οικονομικές και χρηματοπιστωτικές συνθήκες. Παρεμπιπτόντως, τόσο η θεωρία όσο και η πρακτική εισηγούνται ότι οι δασμοί είναι συνήθως εργαλείο που προκαλεί ζημίες σε όλους τους εμπλεκόμενους (loose-loose), επομένως δεν θα ζημιωθούν μόνο οι εμπορικοί εταίροι των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά και οι ίδιες οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής."
Η ανάλυση της Alpha Bank
Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και η εβδομαδιαία ανάλυση της Alpha Bank< που και αυτή έχει προηγηθεί των ανακοινώσεων του προέδρου Τραμπ. «Η Ευρώπη χτίστηκε μέσα από κρίσεις και αποτελεί το άθροισμα των λύσεών τους», είχε πει κάποτε ο Jean Monnet, ένας από τους ιδρυτές της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Αν λάβουμε υπόψη τις γεωπολιτικές αναταραχές και την κλιμάκωση του δημόσιου διαλόγου τις τελευταίες μέρες, η επιστροφή του κ. Trump στον Λευκό Οίκο θεωρείται από τους Ευρωπαίους σχεδιαστές πολιτικής ως μία κρίση αναφέρει το τμήμα αναλύσεων της Alpha Bank που προσθέτει, ότι η προσοχή των κρατών-μελών της ΕΕ έχει μετατοπιστεί στην ασφάλεια και την άμυνα, στο αποτέλεσμα των γερμανικών εκλογών, τις εξελίξεις στο διεθνές εμπόριο, καθώς και στις οικονομικές συνέπειες αυτών των γεγονότων. Το ερώτημα που ανακύπτει είναι αν αυτή η κρίση μπορεί να θεωρηθεί ως ευκαιρία, ώστε να επιταχυνθούν οι τόσο αναγκαίες αλλαγές;
Σύμφωνα με την ανάλυση, είναι πιθανόν να γίνουν αλλαγές προς την κατεύθυνση της περαιτέρω εμβάθυνσης της ενιαίας αγοράς αγαθών και υπηρεσιών, με περισσότερες επενδύσεις, σε τομείς που είναι κρίσιμοι για την ανταγωνιστικότητα, την καινοτομία, την πράσινη μετάβαση και την άμυνα. Αυτό δεν θα συμβεί από τη μία μέρα στην άλλη, αλλά η ΕΕ έχει την ευκαιρία να εξέλθει πιο δυνατή από το αρνητικό σοκ των δασμών από τις ΗΠΑ. Είναι γεγονός ότι οι ΗΠΑ είναι ο κορυφαίος εμπορικός εταίρος της ΕΕ και ότι εξάγει περισσότερα αγαθά από αυτά που εισάγει. "
Όπως δείχνει το Γράφημα 1, για πολλές χώρες, οι εξαγωγές στις ΗΠΑ αντιπροσωπεύουν ένα σημαντικό μερίδιο του ΑΕΠ. Ταυτόχρονα, το μερίδιο των ΗΠΑ στις συνολικές εξαγωγές της ΕΕ είναι κάτω του 8%.
Αμυνα και πράσινη μετάβαση
Όμως, η αιφνίδια απόφαση της Ουάσιγκτον να αποστασιοποιηθεί από τους δημοκρατικούς συμμάχους της στην Ευρώπη θα μπορούσε να έχει έμμεσες συνέπειες για την ΕΚΤ, εφόσον αναγκάσει την Ευρώπη να ξανασκεφτεί με ποιο τρόπο πληρώνει για την ασφάλειά της αναφέρει το δημοσίευμα του Politico.
Όσες χώρες έχουν το περιθώριο να αυξήσουν τις δαπάνες τους σε εθνικό επίπεδο, θα πρέπει να το κάνουν, υπογράμμισε ο κ. Στουρνάρας. Αλλά, καθώς πολλές χώρες έχουν ήδη εξαντλήσει τις δυνατότητες δανεισμού τους, η ΕΕ μπορεί να αναγκαστεί και πάλι, όπως έκανε και στη διάρκεια της πανδημίας, να δανειστεί για δικό της λογαριασμό, ώστε να ξαναχτίσει τις αμυντικές της ικανότητες, οι οποίες έχουν ατροφήσει μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.
«Πρέπει να δαπανήσουμε περισσότερο, αλλά και πιο συνετά», τόνισε ο κ. Στουρνάρας, προσθέτοντας ότι αυτό σημαίνει ενίσχυση της αμυντικής βιομηχανίας της Ευρώπης, αλλά και διαμόρφωση μιας κοινής πολιτικής για την προμήθεια αμυντικού εξοπλισμού. Τέτοιου είδους πρωτοβουλίες θα ήταν συμβατές με το όραμα που περιέγραψε πέρυσι η έκθεση του πρώην Προέδρου της ΕΚΤ Mario Draghi, όπου εξετάζονται συνοπτικά οι προκλήσεις για την ΕΕ, παρότι – όπως παραδέχθηκε ο κ. Στουρνάρας – θα πρέπει να κάμψουν τη σθεναρή αντίσταση που προβάλλουν τα μεγαλύτερα κράτη-μέλη της ΕΕ.
«Είμαστε έτοιμοι να συζητήσουμε αυτά τα ζητήματα και να καταλήξουμε σε συμφωνία; Και πιο συγκεκριμένα, είναι πρόθυμες η Γερμανία και η Γαλλία, που συνήθως ξεκινούν τέτοιου είδους συζητήσεις, να συμφωνήσουν σε μια τέτοια κοινή ατζέντα;»
Ποιος θα πληρώσει;
Όπως και για όλες τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ΕΕ, το ερώτημα είναι: ποιος θα πληρώσει; Ο κ. Στουρνάρας παραδέχθηκε ότι η ΕΚΤ είναι πιθανόν να δεχθεί πιέσεις ώστε να στηρίξει από τη δική της πλευρά τους ευρύτερους στόχους πολιτικής της ΕΕ. Πράγματι, αυτό είναι υποχρέωση της κεντρικής τράπεζας με βάση τη Συνθήκη της ΕΕ, εφόσον δεν υπονομεύεται η επίτευξη του πρωταρχικού της σκοπού, που είναι η διατήρηση του πληθωρισμού σε χαμηλά επίπεδα.
Όπως ανέφερε ο κ. Στουρνάρας, η καλύτερη συμβολή που μπορεί να έχει η ΕΚΤ είναι η διασφάλιση της σταθερότητας των τιμών και η δημιουργία ενός περιβάλλοντος ευνοϊκού για τη διατηρήσιμη ανάπτυξη. Ωστόσο, άφησε ανοικτό το ενδεχόμενο παροχής πιο στοχευμένης στήριξης προς την αμυντική βιομηχανία, αν οι ηγέτες της ΕΕ θέσουν ως κοινό στόχο τη σημαντική αύξηση των δαπανών.
Η ΕΚΤ έχει αξιοποιήσει τις δυνατότητες που διαθέτει στο πλαίσιο του δευτερεύοντος σκοπού της, ώστε να διευρύνει σημαντικά τη συμβολή της στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, προσανατολίζοντας τις αγορές εταιρικών ομολόγων που πραγματοποιεί υπέρ πιο πράσινων επιχειρήσεων και επενδύσεων και επιβάλλοντας κυρώσεις στις τράπεζες, οι οποίες δεν αναγνωρίζουν επαρκώς τους κλιματικούς κινδύνους που μπορούν να τις επηρεάσουν, π.χ. εξαιτίας ακραίων καιρικών φαινομένων.
«Για την πράσινη μετάβαση, έχουμε εντολή, καθώς αποτελεί διακηρυγμένο στόχο πολιτικής της ΕΕ. Έχουμε κοινό στόχο πολιτικής για την ενίσχυση των αμυντικών δαπανών στην Ευρωπαϊκή Ένωση; Αυτό δεν το γνωρίζουμε ακόμη», είπε ο κ. Στουρνάρας.
«Αν η αύξηση των αμυντικών δαπανών τεθεί ως κοινός στόχος της ΕΕ, τότε θα είμαστε σε θέση να συζητήσουμε πώς μπορεί να συμβάλει η ΕΚΤ στην επίτευξή του», είπε, τονίζοντας ότι αυτή είναι η προσωπική του άποψη. «Σύμφωνα με τη Συνθήκη, οφείλουμε να στηρίζουμε τις πολιτικές της ΕΕ, είναι μέρος της αποστολής μας.»
Όπως ανέφερε σε πρόσφατη ομιλία του στην Αθήνα, απευθυνόμενος σε πρέσβεις χωρών της ΕΕ: «Δεν μπορούμε να προοδεύσουμε σε ένα περιβάλλον όπου η ασφάλεια είναι εύθραυστη ή υπονομεύεται. Η ενίσχυση της πολιτικής και στρατιωτικής ετοιμότητας της ΕΕ πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα.»
